Καταγγελία στο ΕΣΡ για το blackface στην εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου

Η οργάνωση Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity και το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA κατέθεσαν καταγγελία στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης σχετικά με το περιεχόμενο της εκπομπής «Ευτυχείτε» της Κατερίνας Καινούργιου στο κανάλι «Open Beyond», την Παρασκευή 25/01/2019.

Αναλυτικά η ανακοίνωση για την καταγγελία:

Συγκεκριμένα σε σκετς στη στήλη «Διλήμματα», εμφανίστηκε λευκή ηθοποιός βαμμένη με μαύρη μπογιά, για να υποδυθεί γυναίκα αφρικανικής καταγωγής. Σαν να μην αρκούσε αυτό, προκειμένου να υποδυθεί την γυναίκα αφρικανικής καταγωγής η συγκεκριμένη ηθοποιός, φόρεσε ένα εφαρμοστό λεοπάρ ρούχο, διαιωνίζοντας επιπλέον το στερεότυπο της υπερσεξουαλικής μαύρης γυναίκας της ζούγκλας. Απόσπασμα του σκετς μετά προβλήθηκε στην εκπομπή του Νίκου Μουτσινά («για την Παρέα»). Και στις δύο εκπομπές οι παρουσιαστές καθώς και οι συνεργάτες τους φάνηκαν να διασκεδάζουν με το γεγονός, ενώ ο κ. Μουτσινάς μάλιστα συνόδευσε το σχολιασμό του χορεύοντας στο πλατό υπό τους ήχους του περιβόητου τραγουδιού της τραγουδίστριας Τσίλα «Μαύρη».

Γιατί όμως εμείς δεν εντοπίσαμε το χιούμορ στο συγκεκριμένο περιστατικό;

Το να βάφει κανείς το πρόσωπό του για να υποδυθεί ένα άτομο με πιο σκούρο χρώμα δέρματος, δεν είναι μια αθώα κίνηση. Ονομάζεται blackface και αποτελεί μια άκρως προσβλητική παράδοση φυλετικών στερεοτύπων, η οποία έπαιξε και συνεχίζει ακόμα και σήμερα, να παίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση ρατσιστικών αντιλήψεων και συμπεριφορών απέναντι σε ανθρώπους της μαύρης φυλής παγκοσμίως.

Το blackface ξεκίνησε ως μια αμερικανική μορφή ψυχαγωγίας στην παράδοση των υπαίθριων θεατρικών παραστάσεων με πλανόδιους καλλιτέχνες (τα λεγόμενα Minstrel Shows) τον 19ο αιώνα. Στη συγκεκριμένη παράδοση, λευκοί άνθρωποι βάφονταν με μαύρη μπογιά παριστάνοντας εξευτελιστικές καρικατούρες των μαύρων ανθρώπων προκειμένου ανοιχτά και σκόπιμα να τους γελοιοποιήσουν. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο το μακιγιάζ και η εμφάνιση στο blackface είναι σκόπιμα παρατραβηγμένη και μη ρεαλιστική. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το ιστορικό πλαίσιο εκείνης της εποχής, στην οποία επικρατούσε καθεστώς σκλαβιάς μέσω διατλαντικού εμπορίου. Σε εκείνη ακριβώς την εποχή το blackface αποτελούσε κομμάτι της συστημικής κοινωνικής και πολιτικής καταπίεσης, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για να υποβαθμίσει τους ανθρώπους αφρικανικής καταγωγής, και να καλλιεργήσει το ρατσιστικό κίνητρο που στη συνέχεια «δικαιολογεί» τις βίαιες πρακτικές απέναντί τους.

Πλέον η χρήση του blackface καταδικάζεται κοινωνικά και έχει πραγματικές επιπτώσεις, όπως είδαμε πρόσφατα με τον Αμερικανό πολιτικό Mike Ertel, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί επειδή βγήκαν στη δημοσιότητα προσωπικές φωτογραφίες του με blackface από το 2005. Τέτοια παραδείγματα όμως υπάρχουν αμέτρητα.

Το blackface όμως δεν περιορίζεται μόνο στην Αμερικανική ιστορία και πραγματικότητα. Η Ευρώπη είναι επίσης συνένοχη, δείτε για παράδειγμα το Zwarte Piet is Racisme, την κίνηση διαμαρτυρίας εναντίον του Zwarte Piet, μιας Ολλανδικής παράδοσης στην οποία το blackface έχει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Στην ελληνική πραγματικότητα γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι το blackface δεν έχει ενοχοποιηθεί και συνεχίζει να χρησιμοποιείται ανεξέλεγκτα, όπως για παράδειγμα την περίοδο των καρναβαλιών αλλά όπως είδαμε και στη τηλεόραση. Ωστόσο δεν παύει να είναι άκρως προσβλητικό και ρατσιστικό και δεν αποτελεί και ούτε πρόκειται ποτέ με κανέναν τρόπο να αποτελέσει αποδεκτό τρόπο απεικόνισης ενός μαύρου ατόμου. Εξάλλου το να μην έχει κάποιος εικόνα της Αμερικάνικης ιστορίας ή συγκεκριμένα της ιστορίας του blackface δεν αποτελεί δικαιολογία. Οποιοσδήποτε μπορεί να καταλάβει και χωρίς το συγκεκριμένο πλαίσιο ότι η συγκεκριμένη πρακτική είναι εξευτελιστική.

Πώς θα μπορούσε η συγκεκριμένη εκπομπή να το αποφύγει; Πρώτον, θα μπορούσαν απλούστατα να είχαν προσλάβει ηθοποιό αφρικανικής καταγωγής. Υπάρχουν μαύροι ηθοποιοί στην Ελλάδα! Δεύτερον, ακόμα και αν δεν μπορούσαν να προσλάβουν μια μαύρη ηθοποιό όπως εξήγησε και η κ. Καινούργιου, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να υποδυθεί κανείς έναν μαύρο άνθρωπο χωρίς να τον εξευτελίζει.

Καταγγέλλουμε την εκπομπή “Ευτυχείτε” και το κανάλι Open Beyond για την ρατσιστική προβολή Αφρικανού ανθρώπου και ζητάμε δημόσια απάντηση από τους αρμόδιους.

Όποιοι επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν το blackface είναι συνεργοί σε μια εξαιρετικά ρατσιστική πράξη απανθρωποποίησης και στην διάδοση στερεοτύπων που ενισχύουν την ιδέα, ότι οι μαύροι άνθρωποι είναι στόχοι γελοιοποίησης και χλευασμού. Η σκέψη και μόνο ότι η συγκεκριμένη πρακτική συνδέεται άμεσα με της καθημερινές πρακτικές μίσους και καταπίεσης μιας ολόκληρης φυλής θα πρέπει να αρκεί για να σταματήσει.