Κληρονομικό Δίκαιο: Αλλάζουν τα πάντα για ακίνητα, κινητά και άυλη περιουσία

Το έντονο ενδιαφέρον όχι μόνο των πολιτών αλλά και του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας έχει προκαλέσει η νομοθετική μεταρρύθμιση του υπουργείου Δικαιοσύνης για τον εκσυγχρονισμό του κληρονομικού δικαίου, που ισχύει εδώ και περίπου 80 χρόνια και ως εκ τούτου οι επικείμενες αλλαγές έχουν προσλάβει ιστορική σημασία.

Από τη στιγμή που άνοιξε το «παράθυρο» του νέου νομοθετικού έργου για το σύνολο των διατάξεων που ρυθμίζουν τις κληρονομιές και ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος, πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν, όπως λένε συμβολαιογράφοι και δικηγόροι, να ζητήσουν συμβουλές και ενημέρωση για την άμεση διευθέτηση των κληρονομικών τους θεμάτων, φοβούμενοι ότι θα καταργηθούν οι ιδιόχειρες διαθήκες και θα αντικατασταθούν από το μοντέλο των αποκαλούμενων «ψηφιακών διαθηκών».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, δείχνει ενόψει του μεταρρυθμιστικού αυτού έργου και ο επιχειρηματικός κόσμος, γεγονός που αποτυπώνει την ανάγκη εκσυγχρονισμού του πλέγματος των διατάξεων ενός κλάδου δικαίου, του κληρονομικού, προκειμένου να ανταποκριθεί στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές.

Αδιάλειπτη συνέχεια επιχειρήσεων

Το ενδιαφέρον του επιχειρηματικού κόσμου, όπως λένε πηγές από το υπουργείο Δικαιοσύνης, είναι στραμμένο στη ρύθμιση ζητημάτων που αφορούν κυρίως εμπορικά σήματα, επωνυμίες επιχειρήσεων, αλλά και πνευματικά δικαιώματα, που εντάσσονται στο πεδίο της «άυλης» κληρονομιάς.

Το ζητούμενο, όπως λένε ειδικοί, είναι με τις αλλαγές να ρυθμιστούν τα θέματα αυτά που συνδέονται με τη θεσμοθέτηση κληρονομικών συμβάσεων υπό προϋποθέσεις, με τον βέλτιστο τρόπο για τον διαθέτη, τους κληρονόμους, και εν τέλει να επιτυγχάνεται η αδιάλειπτη συνέχεια των επιχειρήσεων, χωρίς να δημιουργούνται μεταθανάτιες ενδοοικογενειακές έριδες που καταλήγουν στη Δικαιοσύνη και απαιτούνται πολυετείς νομικές μάχες μέχρι την επίλυσή τους.

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης αποδίδει μεγάλη σημασία στις επερχόμενες αλλαγές και, για τον λόγο αυτό, έχει αναθέσει το σύνθετο και πολυεπίπεδο νομοθετικό έργο σε ομάδα εργασίας αποτελούμενη από υψηλού κύρους νομικούς και εκπροσώπους θεσμικών φορέων, με πρόεδρο τον επίτιμο καθηγητή του ΕΚΠΑ, ακαδημαϊκό και δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, Απόστολο Γεωργιάδη.

Στόχος του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι η νομοπαρασκευαστική διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Σε κάθε περίπτωση, στόχος είναι να αντιμετωπιστούν όλα τα ζητήματα που ανακύπτουν και τα οποία συνδέονται με τη ρύθμιση των κληρονομικών δικαιωμάτων, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στις σύγχρονες αλλαγές σε οικογενειακό, τεχνολογικό και οικονομικό επίπεδο.

Στο τέλος αυτής της διαδρομής, αναμένεται να προκύψει ένα στέρεο νομοθέτημα που θα αντικαταστήσει, έπειτα από οκτώ δεκαετίες, τις προηγούμενες διατάξεις, οι οποίες, κατά κοινή ομολογία, έχουν φτάσει στο σημείο να αλλάξουν άρδην.

Η πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής πραγματοποιήθηκε στις αρχές Νοεμβρίου, με τον υφυπουργό Δικαιοσύνης Ιωάννη Μπούγα να αναφέρεται στη «σημαντική κοινωνική λειτουργία» που επιτελεί το κληρονομικό δίκαιο και στην ανάγκη «να συμβαδίζει με τις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής». «Από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα το 1946 έως σήμερα, έχουν επέλθει σημαντικές κοινωνικές και δημογραφικές μεταβολές, καθώς και νέα τεχνολογικά επιτεύγματα, τα οποία οφείλουμε να λάβουμε υπόψη», πρόσθεσε ο Ι. Μπούγας.

Μεγαλύτερη προστασία

Ούτως ή άλλως, όλα τα ζητήματα είναι ανοιχτά προς κάθε κατεύθυνση στο τραπέζι των μελών της ομάδας εργασίας, τα οποία, ήδη από την πρώτη συνεδρίασή τους, προχώρησαν και στην κατανομή αρμοδιοτήτων ως προς την επεξεργασία κρίσιμων διατάξεων.

Υπό αυτό το πρίσμα, η ανάγκη παροχής μεγαλύτερης προστασίας σε ορισμένα πρόσωπα που δεν συνδέονται με συγγενική σχέση με τον κληρονομούμενο, η προσαρμογή των διατάξεων που ρυθμίζουν την κληρονομική διαδοχή λόγω και των μεταβολών που υφίσταται ο θεσμός της οικογένειας, η διεύρυνση της ελευθερίας διάθεσης της περιουσίας, η αναμόρφωση του δικαίου της νόμιμης μοίρας, καθώς και των διαθηκών, όπως και οι κληρονομικές συμβάσεις υπό προϋποθέσεις αποτελούν ορισμένες από τις πρώτες κατευθύνσεις στις οποίες θα κινηθεί και θα εξετάσει η ομάδα εργασίας.

Νομικές πηγές, εστιάζοντας στο ζήτημα που έχει τεθεί στον δημόσιο διάλογο και αφορά την κατάργηση της ιδιόχειρης διαθήκης, εκφράζουν τον προβληματισμό τους, επισημαίνοντας ότι ο συγκεκριμένος θεσμός δεν μπορεί να καταργηθεί εν μία νυκτί, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε προβλήματα και αναταραχή. Για τον λόγο αυτό, όπως λένε, με βάση την εμπειρία τους, θα μπορούσε να θεσπιστεί ένα πλαίσιο περιορισμών στις ιδιόχειρες διαθήκες και όχι η πλήρης κατάργησή τους.

Οι έξι άξονες

• Καταργούνται οι ιδιόχειρες διαθήκες.
• Μπαίνει χρονικός περιορισμός για την αποδοχή της κληρονομιάς.
• Αναγνωρίζεται το κληρονομικό δικαίωμα στους συντρόφους ζωής.
• Περιορίζεται το κληρονομικό δικαίωμα σε τυπικές συζυγικές σχέσεις.
• Καταργείται το δικαίωμα κληρονομιάς για υπερήλικους γονείς.
• Αναγνωρίζονται για πρώτη φορά οι κληρονομικές συμβάσεις.

Αναλυτικά οι αλλαγές

Σύμφωνα με την νέα νομοθεσία για τις κληρονομιές καταργούνται οι ιδιόχειρες διαθήκες, δηλαδή αυτές που τις γράφει κάποιος μόνος του και τις κρατάει κάπου, σε ένα συρτάρι. Πολλές φορές μετά θάνατον, οι κληρονόμοι βρίσκουν μία, δύο, τρεις σε διάφορα σημεία του σπιτιού κι εκεί αρχίζουν τα προβλήματα που οδηγούν πολλές φορές στα δικαστήρια. Πλέον, η διαθήκη θα γίνεται μόνο ενώπιον συμβολαιογράφου. Καμία ιδιόχειρη διαθήκη δεν θα λαμβάνεται υπ’ όψιν και το μοίρασμα της κληρονομιάς θα γίνεται βάσει Κληρονομικού Δικαίου.

Θα μπει χρονικό περιθώριο στην αποδοχή της κληρονομιάς. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορεί κάποιος να αποδέχεται την κληρονομιά όποτε θέλει. Πλέον, μέσα στο χρονικό διάστημα που μένει να οριστεί, ο δικαιούχος θα πρέπει να δηλώνει στην αρμόδια υπηρεσία «αυτή η κληρονομιά με ενδιαφέρει». Η συγκεκριμένη μεταβολή βάζει τέλος στις πολύ συχνές περιπτώσεις όπου ένας από τους κληρονόμους δεν ενδιαφέρεται, μπλοκάρει έτσι το κληρονομικό δικαίωμα των υπολοίπων, με αποτέλεσμα το περιουσιακό στοιχείο να ρημάζει και να απαξιώνεται. Τώρα, έπειτα από παρέλευση συγκεκριμένου χρονικού ορίου που θα είναι σύντομο, το «ορφανό» μερίδιο θα μοιράζεται στους υπόλοιπους νόμιμους κληρονόμους.

Για πρώτη φορά δημιουργείται κληρονομικό δικαίωμα στους συντρόφους ζωής. Αφορά ανθρώπους που δεν είναι παντρεμένοι, δεν έχουν κάνει διαθήκη ή σύμφωνο συμβίωσης, αλλά έχουν ζήσει μαζί 10 – 20 χρόνια. Τέτοιοι άνθρωποι σήμερα εξαιρούνται, είναι «ανύπαρκτοι» μετά τον θάνατο του συντρόφου τους. Πλέον, όμως, θα έχουν κληρονομικό δικαίωμα.

Επίσης για πρώτη φορά, καταργείται το κληρονομικό δικαίωμα στους υπερήλικες γονείς που σήμερα κληρονομούν όταν το παιδί τους δεν έχει απογόνους. Το δικαίωμα αυτό θα πηγαίνει στους υπόλοιπους κληρονόμους, στους κατιόντες.

Περιορισμένο κληρονομικό δικαίωμα θα έχουν οι τυπικές οικογενειακές σχέσεις. Δηλαδή, σύζυγοι που είναι σε διάσταση, και στην πραγματικότητα δεν είναι σύζυγοι, δεν θα κληρονομούν την νόμιμη μοίρα που είναι σήμερα το 1/4 της περιουσίας. Το κληρονομικό τους δικαίωμα θα είναι πολύ μικρό.

Τέλος, θα επιτραπούν για πρώτη φορά στη χώρα μας οι κληρονομικές συμβάσεις, κάτι που ισχύσει σε πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική. Αυτό σημαίνει ότι εκείνος που επιθυμεί να κληροδοτήσει στα παιδιά του ή όπου αλλού την περιουσία του θα κάνει μία σύμβαση εν ζωή και θα τακτοποιεί τα περιουσιακά του, ώστε να μην οδηγούνται οι κληρονόμοι μετά τον θάνατό του στα δικαστήρια όπως πολύ συχνά δυστυχώς συμβαίνει.

Πηγές: ΤΑ ΝΕΑ – Μίνα Μουστάκα / in.gr

Πηγή Εικόνας: pexels-matthiaszomer