«Τελειώνουν» οι ιδιόχειρες διαθήκες – Δικαίωμα κληρονομιάς αποκτούν και οι σύντροφοι

Εκτεταμένες τροποποιήσεις που αλλάζουν άρδην το τοπίο στις κληρονομιές και στις διαθήκες επιχειρεί η κυβέρνηση, ογδόντα και πλέον χρόνια από τότε που θεσπίστηκαν οι ισχύουσες ρυθμίσεις, οι οποίες έχουν ξεπεραστεί από τις μεταβολές στην ελληνική οικογένεια και τις σύγχρονες ανάγκες διαχείρισης της περιουσίας του καθενός μας.

Οι αλλαγές για τις οποίες έχει ενημερωθεί και συναινέσει και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός αφορούν, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», όλα όσα γνωρίζουμε για τον τρόπο που κληρονομεί μια περιουσία ο κάθε πολίτης, για τις διαθήκες και οτιδήποτε σχετίζεται με τον τρόπο που επιλέγει ο καθένας να αφήσει την περιουσία του.

«Πιάνει» από ντόπιους έως και ομογενείς

Ειδικότερα, οι μεταβολές που αφορούν το σύνολο των πολιτών που ζουν και δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, αλλά και το σύνολο των ομογενών, εστιάζονται σε έξι άξονες.

1. Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά δικαίωμα κληρονομιάς σε άτομα που δεν έχουν συζυγική σχέση με τον/τη νεκρό/ή, αλλά είναι σύντροφοι ζωής, έχουν δηλαδή ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί ή στην περίπτωση που δεν τους έχει μεταβιβαστεί κάποιο περιουσιακό στοιχείο με διαθήκη.

Μέχρι τώρα δικαίωμα να κληρονομεί έχει μόνο ο/η νόμιμος/η σύζυγος, έστω κι αν η συζυγική σχέση είναι τυπική ή βρίσκονται σε χρόνια διάσταση, περιπλέκοντας και στερώντας εκείνους που έχουν πραγματικές σχέσεις να έχουν τη δυνατότητα να κληρονομήσουν περιουσιακά στοιχεία.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως πολλές φορές σε κληρονομιές συζύγων, που η συζυγική σχέση ήταν ανύπαρκτη και τυπική, άλλοι συγκληρονόμοι αναγκάζονται να τρέχουν στα δικαστήρια σε μακρόχρονους δικαστικούς αγώνες.

Με την επικείμενη ρύθμιση ο καθένας θα μπορεί να αφήσει την περιουσία του σε κάποιον που έζησε μαζί του για χρόνια ή δεν έχει άμεση συγγενική σχέση, χωρίς βέβαια να εκμηδενίζονται κληρονομικά δικαιώματα παιδιών και συζύγων (αυτό που λέγεται νόμιμη μοίρα).

2. Περιορίζεται δραστικά το κληρονομικό δικαίωμα των γονέων και μάλιστα καταργείται στις περιπτώσεις που κληρονομούν οι γονείς εκείνου που φεύγει από τη ζωή, όταν είναι σε μεγάλη ηλικία, δηλαδή 80 και πλέον χρόνων.

Μέχρι σήμερα κληρονομικό δικαίωμα έχουν τα παιδιά, εφόσον υπάρχουν, η σύζυγος και αν δεν υπάρχουν παιδιά οι γονείς εκείνου που φεύγει από τη ζωή, σε ποσοστά που διαφέρουν κατά περίπτωση. Στο εξής οι υπερήλικοι γονείς δεν θα κληρονομούν καθόλου, όπως δεν θα κληρονομούν σε ποσοστά που ισχύουν σήμερα οι σύζυγοι, που, αν είναι τυπική η συζυγική σχέση, το κληρονομικό τους δικαίωμα θα περιορίζεται δραστικά. Παράλληλα, γίνεται επεξεργασία και για προβλέψεις ειδικών κληρονομικών ρυθμίσεων για επιχειρήσεις και ειδικά δικαιώματα (πνευματικά) τα οποία μπορεί κάποιος να αφήνει ως κληρονομιά, όχι σε όλα του τα παιδιά, αλλά σε εκείνα που θα κρίνει κατάλληλα για τη διαχείρισή τους.

3. Επιτρέπεται με τις νέες ρυθμίσεις για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα η σύναψη κληρονομικών συμβάσεων, κάτι που τώρα απαγορεύεται ρητά, και ακόμη κι αν γίνει, δεν έχει καμιά νομική ισχύ. Οι κληρονομικές συμβάσεις, που ισχύουν σε πολλές χώρες του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ενωσης), δίνουν δυνατότητες ελεύθερης διάθεσης της περιουσίας, καθώς μπορεί για παράδειγμα ένας γονιός εν ζωή να καλεί τα παιδιά του και να συμφωνεί μαζί τους με κληρονομική σύμβαση τι θα πάρει το καθένα από την περιουσία του και να μη γίνεται η κληρονομική διαδοχή με βάση τα ποσοστά της νόμιμης μοίρας (που ορίζει τι κληρονομεί ο καθένας χωρίς κάποια ουσιαστική βούληση εκείνου του οποίου η περιουσία κληρονομείται).

4. Επίσης σημαντικές είναι και οι ρυθμίσεις, τις οποίες χρόνια ζητούν επιμελητήρια, επιχειρηματικές ενώσεις και εμπορικοί σύλλογοι, για ελευθερία στη διάθεση περιουσιακών στοιχείων που είναι άυλα, όπως για παράδειγμα το σήμα μιας επιχείρησης, η επωνυμία της, δικαιώματα ειδικής φύσεως όπως τα πνευματικά και άλλα.

5. Μείζονος σημασίας είναι και οι ρυθμίσεις για χρονικούς περιορισμούς του κληρονομικού δικαιώματος για όσους δεν ενδιαφέρονται επί μακρόν για μια περιουσία, χωρίς ωστόσο να χάνουν το δικαίωμά τους ως κληρονόμοι, οδηγώντας περιουσίες σε κατάρρευση, απαξίωση και αφανισμό, καθώς μπλοκάρουν κάθε αξιοποίησή τους από τους λοιπούς κληρονόμους.

Το όριο παραγραφής του κληρονομικού δικαιώματος για εκείνους που δεν ενδιαφέρονται για χρόνια αφορά κυρίως ομογενείς και τα παιδιά τους, κάτι που είναι τόσο συνηθισμένο στη χώρα μας, όπου η εγκατάλειψη περιουσιών, γιατί π.χ. κάποιοι συγγενείς είναι στην Αμερική ή στην Αυστραλία και δεν συναινούν ή δεν νοιάζονται, οδηγεί σε πλήρη απαξίωση.

6. Τέλος, αλλάζει το πλαίσιο για τις διαθήκες, οι οποίες στο εξής θα είναι μόνο ψηφιακές και θα καταρτίζονται και θα δημοσιεύονται από συμβολαιογράφο, προκειμένου να τεθεί τέλος στις ιδιόχειρες διαθήκες, που συνήθως προκαλούν τεράστια προβλήματα στους κληρονόμους, καθώς συνήθως είναι περισσότερες από μία, με αντιφατικές οδηγίες ή ρυθμίσεις που δεν βγάζουν νόημα, με αμφισβητήσεις στην υπογραφή εκείνου που αφήνει την περιουσία του.

«Θα αφορούν και τις μέλλουσες γενεές»

Την πλήρη επεξεργασία των νέων ρυθμίσεων στο κληρονομικό δίκαιο, που αλλάζει για πρώτη φορά από το 1946 (τη στιγμή που ανάλογες ρυθμίσεις, όπως το οικογενειακό ή το αστικό δίκαιο, έχουν ήδη «επικαιροποιηθεί»), έχει αναλάβει ειδική επιτροπή στο υπουργείο Δικαιοσύνης με επικεφαλής τον κορυφαίο νομικό και καθηγητή Απόστολο Γεωργιάδη.

«Η αλλαγή αυτή έπειτα από 80 έτη δεν θα είναι μια ακόμη νομοθετική μεταβολή, αλλά μια μείζων δικαιοπολιτική παρέμβαση με κοινωνικές, οικονομικές και εν δυνάμει δημογραφικές συνέπειες, που θα εκτείνονται και θα αφορούν και τις μέλλουσες γενεές» τόνισε από την πλευρά του στο «Βήμα» ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, που έχει την ευθύνη για λογαριασμό του υπουργείου των επικείμενων αλλαγών.

Οι νέες ρυθμίσεις αναμένεται να κατατεθούν σε δημόσια διαβούλευση, καθώς το διακύβευμά τους είναι μεγάλο και αφορούν το σύνολο του πληθυσμού αλλά και χιλιάδες ομογενείς, ενώ θα υπάρξει και μεταβατική διάταξη προκειμένου να τακτοποιηθούν εκκρεμή κληρονομικά θέματα εν όψει της αλλαγής της νομοθεσίας

Οι αλλαγές με μια ματιά

• Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά κληρονομικό δικαίωμα στους συντρόφους ζωής, ενώ περιορίζεται δραστικά σε τυπικές συζυγικές σχέσεις.
• Καταργείται το δικαίωμα κληρονομιάς για υπερήλικους γονείς.
• Αναγνωρίζονται για πρώτη φορά οι κληρονομικές συμβάσεις.
• Αλλάζει το καθεστώς στη διάθεση άυλων περιουσιακών στοιχείων.
• Περιορίζεται χρονικά το κληρονομικό δικαίωμα για όσους για χρόνια δεν ενδιαφέρονται για μια περιουσία.
• Καθιερώνεται η ψηφιακή διαθήκη και καταργείται η ιδιόχειρη.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ / Ιωάννα Μάνδρου