Οι προσφυγές εργολάβων καθυστερούν πολύ τα δημόσια έργα. Μπορεί να γίνει κάτι;

Συνεχείς εκτροχιασμούς στα χρονοδιαγράμματα των δημοσίων έργων προκαλεί το φαινόμενο των συνεχών προσφυγών στη δικαιοσύνη από εταιρείες κατασκευών. Πρόκειται για ένα ζήτημα που απασχολεί ευρέως τον Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, τον κατασκευαστικό κλάδο και φυσικά τους κατά τόπους δημάρχους, που βλέπουν σημαντικά έργα υποδομών να καθυστερούν συστηματικά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη, ένα έργο που καθυστέρησε για περίπου οκτώ μήνες λόγω προσφυγής από εταιρεία που είχε συμμετάσχει στο διαγωνισμό. Η υπόθεση τελικά κρίθηκε από το διοικητικό εφετείο Θεσσαλονίκης, ανοίγοντας το δρόμο για την υπογραφή της σύμβασης και την υλοποίηση του έργου.

Επιπλέον, ενδεικτική της όλης κατάστασης είναι και η πρωτοβουλία του Συνδέσμου Εργοληπτών Δημοσίων Έργων Δράμας να στείλει επιστολή στις διευθύνσεις Τεχνικών Υπηρεσίων της Περιφέρειας, κάνοντας λόγο για «χειραγώγηση του δημοσίου πλαισίου» από δικηγορικές εταιρείες, «που ως στόχο έχουν την καταστρατήγηση του νόμου και της διαγωνιστικής διαδικασίας».

Πού βασίζεται το μπαράζ προσφυγών

Το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει δημόσιες συμβάσεις του Δημοσίου με τρίτους για δημόσια έργα, προμήθειες και παροχή υπηρεσιών είναι ο νόμος 4412/2016.

Στο άρθρο 175 του συγκεκριμένου νόμου περιγράφεται αναλυτικά η διαδικασία που ακολουθείται για τη δικαστική επίλυση τυχόν διαφορών. Συγκεκριμένα, το Άρθρο 1 αναφέρει:

«Κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών που προκύπτει από τη σύμβαση κατασκευής δημόσιου έργου, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα της σύμβασης ως διοικητικής ή ως ιδιωτικού δικαίου, επιλύεται με την άσκηση προσφυγής ή αγωγής στο διοικητικό εφετείο της περιφέρειας, στην οποία εκτελείται το έργο».

Μία από τις καινοτομίες του συγκεκριμένου νόμου ήταν η σύσταση της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) η οποία αναλαμβάνει την επίλυση τυχόν διαφορών σε ένα προδικαστικό επίπεδο, ώστε να μειώνεται ο όγκος των υποθέσεων στα διοικητικά εφετεία. Το 2022, με το νόμο 4912/2022, η ΑΕΠΠ συνενώθηκε με έναν άλλο φορέα, την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, δημιουργώντας την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων. Σε αυτήν έχουν περάσει πλέον και οι αρμοδιότητες για την εξέταση των προδικαστικών προσφυγών

Σε περίπτωση που ο θιγόμενος (για παράδειγμα, ο υποψήφιος σε κάποιον διαγωνισμό που κρίνει ότι αδικήθηκε) δεν δικαιωθεί από την ΕΑΔΗΣΥ, έχει το δικαίωμα έπειτα να προσφύγει στο αρμόδιο διοικητικό εφετείο και, σε επόμενο βαθμό, στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πρόσφατο νόμο, τον 5172/2025, ορίζεται ότι για τις συμβάσεις προμηθειών και παροχής υπηρεσιών συγκεκριμένα αρμόδια πλέον είναι τα κατά τόπους Διοικητικά Πρωτοδικεία. Ωστόσο, οι συμβάσεις έργων παραμένουν αντικείμενο των Διοικητικών Εφετείων. Επίσης, ότι στο Συμβούλιο της Επικρατείας πηγαίνουν απευθείας οι υποθέσεις που αφορούν συμβάσεις ΣΔΙΤ και αντικείμενο άνω των 15.000.000 €, χωρίς δηλαδή να περνάν από τη βαθμίδα του Διοικητικού Εφετείου.

Ένα έτος τουλάχιστον οι αναμονές στα Διοικητικά Εφετεία

Η Parallaxi επικοινώνησε με τον Αντώνη Νεδελκόπουλο, δικηγόρο με εξειδίκευση, μεταξύ άλλων, σε θέματα συμβάσεων και μακροχρόνιο σύμβουλο της εταιρείας Εγνατία Οδός Α.Ε (1999-2021), προκειμένου να μεταφέρει μία εικόνα για τις χρονικές καθυστερήσεις που συνεπάγεται κάθε βαθμίδα απονομής δικαιοσύνης.

«Όσον αφορά το χρόνο αυτών των προδικαστικών προσφυγών, θα έλεγα ότι είναι πολύ σύντομος», δηλώνει. «Το πρόβλημα ξεκινάει όταν ακολουθούν προσφυγές και στο Διοικητικό Εφετείο. Εκεί, ο μέσος χρόνος έκδοσης μίας δικαστικής απόφασης ξεπερνά τον έναν χρόνο, κατά μέσο όρο. Στο δε Συμβούλιο της Επικρατείας ενδέχεται να είναι ακόμα πιο μεγάλος».

Συνήθως, κατά την προσφυγή γίνεται και αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, με σκοπό να διακοπεί η όποια διαδικασία εξέλιξης του διαγωνισμού.

Τη χρονική καθυστέρηση αυξάνει και το γεγονός ότι οι προσφεύγοντες συχνά ζητούν αναβολές επί αναβολών. «Μου έρχεται στο μυαλό ένα πρόσφατο παράδειγμα, όπου μία υπόθεση πήγε τέσσερις φορές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, γιατί ο θιγόμενος όλο ζητούσε κάτι να γίνει από πλευράς ελληνικού Δημοσίου. Το Δημόσιο έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει —ένα πρακτικό, για παράδειγμα—, ξαναέκανε προσφυγή ο εργολάβος και έλεγε: “Δεν είναι σωστό το πρακτικό”», αναφέρει ο κ. Νεδελκόπουλος, παραδεχόμενος ότι «Υπάρχει μια νοοτροπία προσφυγών από τους εργολάβους. Αυτό είναι αλήθεια». 

Στο ερώτημα αν αυτή η «στρατηγική» είναι γενικευμένη ή παρατηρείται κυρίως από «παίκτες» συγκεκριμένου μεγέθους και ειδικότητας στον κατασκευαστικό κλάδο, δηλώνει ότι το φαινόμενο είναι γενικότερο και έχει να κάνει με την «οπτική της κάθε εταιρείας για την έκβαση των διαγωνισμών στους οποίους συμμετέχει.

Οι λόγοι για την καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων είναι κυρίως ο όγκος αποφάσεων στα Διοικητικά Εφετεία των δύο μεγαλύτερων πόλεων, Αθήνας και Θεσσαλονίκης, εκεί όπου υλοποιούνται και τα περισσότερα έργα. «Το Διοικητικό Εφετείο της Θεσσαλονίκης είναι βεβαρημένο, της Αθήνας ακόμα πιο πολύ, και ακόμα περισσότερο από αυτά τα δύο το Συμβούλιο της Επικρατείας, που έχει πολύ μεγάλο εύρος υποθέσεων να διεκπεραιώσει», επιβεβαιώνει ο κ. Νεδελκόπουλος.

Στενά τα περιθώρια δυνατοτήτων για να βελτιωθεί η κατάσταση;

Με αφορμή την περίπτωση της Πλατείας Ελευθερίας, ο δήμαρχος Στέλιος Αγγελούδης είχε απευθύνει δημόσια έκκληση στους εργολάβους να μην μπλοκάρουν τα έργα με συνεχείς προσφυγές. Ο κ. Νεδελκόπουλος βρίσκει βάσιμη την έκκληση του δημάρχου, όμως πιστεύει ότι δύσκολα θα βρει ανταπόκριση από τις κατασκευαστικές: «Θα σας θέσω ένα ρητορικό ερώτημα. Αν ένας εργολάβος θεωρεί ότι θίγεται οικονομικά από ένα δημόσιο έργο που δεν ανέλαβε, χάνοντας για παράδειγμα 1 εκ., πιστεύετε ότι θα ακούσει την έκκληση του δημάρχου και δεν θα προσφύγει; Δυστυχώς ή ευτυχώς υπάρχει μια δικαστηριακή διαδικασία. Aν θεωρεί το ένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη ότι είναι θιγόμενο για όποιον λόγο, δεν υπάρχει άλλος τρόπος παρά να προσφύγει δικαστικά και να απαντήσει το αρμόδιο δικαστήριο. Έτσι λειτουργεί το δικαιικό μας σύστημα».

Ρωτάμε αν τυχόν βελτιώσεις στη σύνταξη των τευχών δημοπράτησης ή στην όλη διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών θα μπορούσε να θωρακίσει το αδιάβλητο των διαγωνισμών, και άρα να αποθαρρυνθούν όσο καταθέτουν συνεχώς προσφυγές με την αιτιολογία ότι αδικήθηκαν.

Ο κ. Νεδελκόπουλος θεωρεί ότι και εδώ τα περιθώρια είναι περιορισμένα. 

Για τη δε περίφημη ταχύτητα στην απονομή δικαιοσύνης, εμφανίζεται επίσης μάλλον απαισιόδοξος: «Πράγματι, άλλες χώρες έχουν πράγματι πετύχει ταχύτερους ρυθμούς απονομής της δικαιοσύνης, αλλά σε αυτές το δικαιικό σύστημα έχει χτιστεί εξαρχής σε διαφορετική βάση. Βλέπετε ότι και εδώ έρχονται κατά καιρούς νομοθετήματα για τη βελτίωση της κατάστασης, αλλά δεν είναι εύκολο να επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα».

Όσον αφορά την προετοιμασία των διαγωνισμών, υποστηρίζει ότι η όλη διαδικασία εναρμονίζεται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και ότι οι προκηρύξεις είναι προσεγμένες και προετοιμασμένες με πολύ αναλυτικά βήματα. «Ο μόνος τρόπος για να σταματήσουν οι προσφυγές είναι να πειστούν όλοι οι εργολήπτες ότι η διαδικασία είναι 100% αδιάβλητη. Καταλαβαίνετε ότι αυτό είναι στη σφαίρα της ουτοπίας και δεν μπορεί να επιτευχθεί ποτέ απόλυτα, από τη στιγμή που υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγοντας».