Γυναίκες στην Αλβανία: Σύζυγοι, Μητέρες ή άνθρωποι χωρίς φωνή;

Λέξεις: Έρικα Ζώτου

Τρεις γυναίκες, με καταγωγή από την Κολόνια, επαρχία της Αλβανίας, περιγράφουν το πώς επιβιώνει μια μητέρα, μια σύζυγος, μια γυναίκα, η οποία υπέστη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση από τον σύντροφο της. Τα αίτια, οι αντιδράσεις, η αντιμετώπιση και η πιθανή επίλυση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας σε κλειστές κοινωνίες, είναι θέματα που πρόκειται να συζητηθούν στην συνέχεια. Στην συζήτηση αυτή, σημαντική είναι επίσης η συνδρομή του αρχηγού της αστυνομίας και του Δημάρχου της επικράτειας της Κολόνιας, με την Έρικα Ζώτου.

Τί έκανα για να με χτυπήσεις;

“ Την πρώτη φορά που με χτύπησε φοβήθηκα. Φοβήθηκα ότι θα έκανε κάτι αντίστοιχο στα παιδιά μας. Φοβήθηκα να μιλήσω στους κοντινούς μου ανθρώπους. Φοβήθηκα τα λόγια των κατοίκων του χωριού. Φοβήθηκα ότι δεν θα με πιστέψει κανείς. Φοβήθηκα ότι την επόμενη μέρα θα με χτυπούσε πάλι. Φοβήθηκα. Ακόμη και τώρα που είναι μακριά μου, φοβάμαι.” -Λορένα, 36 ετών

“ Ένας άνθρωπος που είναι βίαιος, δεν είναι ποτέ επιλεκτικά βίαιος αλλά είναι βίαιος με όλους. Όταν έζησα για πρώτη φορά την βία από τα χέρια του άντρα μου, δεν μπορώ να περιγράψω τι ακριβώς ένιωθα, ήταν όλα αλλόκοτα και θολά, συναισθήματα ανάμεικτα και βαριά. Βαριά όπως και το χέρι του όταν με τράβηξε από τα μαλλιά επειδή πίστευε ότι έπρεπε να τα κόψω για να μην με κοιτάνε άλλοι άντρες στον δρόμο. Βαριά όπως την φορά που με έσπρωξε από την καρέκλα της κουζίνας, επειδή του είπα ότι ήθελα να βρω δουλειά γιατί δεν τα βγάζαμε πέρα. Βαριά όπως η συνείδηση μου όταν χρειαζόταν να λέω ψέματα στην μητέρα μου για τις μελανιές πάνω στο σώμα μου.” -Σονίλα, 40 ετών

“ Όταν παντρεύεσαι κάποιον που έχει κάνει φυλακή για δολοφονία, δύσκολα αλλάζεις το είναι αυτού του ανθρώπου. Δεν γνώριζα, δεν μου το είχαν πει, κανένας δεν με είχε ενημερώσει για το παρελθόν του πρώην συζύγου μου. Η επιθετική φύση του και το στίγμα που του άφησε η φυλακή εμφανίστηκαν μετά τα τέσσερα χρόνια του γάμου. Επέλεξα να μην μιλήσω, με την ελπίδα ότι θα άντεχα μόνο και μόνο για τα παιδιά μου. Μέχρι που με εγκατέλειψε ο ίδιος για μια άλλη γυναίκα. Ελπίζω τουλάχιστον να μην την χτυπάει όπως χτύπαγε εμένα, αλλά να μου πεις είναι ακόμη πολύ νωρίς για αυτό.” -Ελευθερία, 41 ετών

Μέσα από τις μαρτυρίες των τριών αυτών γυναικών, έγινε αντιληπτό ότι τα περιστατικά κακοποίησης δεν ξεκινούσαν από την αρχή της συγκατοίκησης τους αλλά μετά από ένα χρονικό διάστημα 2-4 ετών. Πιο συγκεκριμένα στην περίπτωση της Λορένας όπως και της Σονίλας, οι σύζυγοι τους ήταν σχεδόν πάντα υπό την επιρροή αλκοόλ όταν ξεκινούσε οποιαδήποτε μορφή βίας. Στην περίπτωση της Ελευθερίας όμως, ο πρώην σύζυγος της είχε ποινικό μητρώο 12 χρόνων φυλάκισης στην Ελλάδα για έγκλημα δολοφονίας. Απαραίτητο να σημειωθεί ότι ο σύζυγος της Σονίλας, κακοποιούσε επίσης σωματικά τον αδερφό του και την γυναίκα του αδερφού του. Οι τρεις γυναίκες όντας μητέρες, δεν μπορούσαν δυστυχώς να αποφύγουν την παρουσία των παιδιών στις περιστάσεις αυτές, με αποτέλεσμα αρκετές φορές να είχαν δεχτεί και τα παιδιά σωματική κακοποίηση στην προσπάθεια να προστατεύσουν τις μητέρες τους.

Τουλάχιστον λυπήσου το παιδί

“Με την μεγάλη μου κόρη, από τον προηγούμενο γάμο μου, οι σχέσεις με τον καινούριο της πατέρα ήταν πάντα φυσιολογικές. Μέχρι που γεννήθηκε το πρώτο μου παιδί μαζί του. Τότε άλλαξαν όλα… έλειπε πολλές ώρες από το σπίτι, έπινε, χρησιμοποιούσε τα χρήματα του οικογενειακού εισοδήματος κρυφά και κατά συνέπεια χτυπούσε… πονούσε. Μια φορά επειδή το μωρό (πέντε μηνών) δεν μπορούσε να σταματήσει να κλαίει, του πετούσε πάνες στο κεφάλι. Την πρώτη φορά που η κόρη μου, η μεγάλη, προσπάθησε να με προστατέψει ενώ βρισκόταν σε κίνδυνο η σωματική μου ακεραιότητα, την έσπρωξε τόσο δυνατά που γέμισαν μελανιές τα γόνατα της. Τον παρακάλεσα να μην κάνει στα παιδιά αυτά που έκανε και σε μένα, δεν έφταιγαν σε τίποτα, αλλά και εγώ σε τι έφταιγα; Εάν τον ρωτούσα γιατί έλειπε τόσες ώρες, με χτύπαγε. Εάν του ζητούσα χρήματα για φαγητό, με χτύπαγε. Εάν του μιλούσα, με χτύπαγε. Εάν υπήρχα, …” -Λορένα, 36 ετών

“Μαμά είσαι καλύτερα μόνη σου!” αυτό είπε η μεγαλύτερη κόρη της Λορένας αφού φυλάκισαν τον σύζυγο της.

Μπορώ να τα βγάλω πέρα μόνη μου;

“ Να σου πω την αλήθεια μου ακόμη πονάω. Αλλά τουλάχιστον τώρα είμαι ελεύθερη. Παίρνουμε διαζύγιο. Δεν θα χρειαστεί να τον ξαναδώ, δεν θα χρειαστεί να με χτυπήσει ξανά. Είμαι ελεύθερη αλλά φοβισμένη. Θα συνεχίσει το κράτος να μου προσφέρει επιδόματα; Θα συνεχίσει η Εκκλησία να προσφέρει στα παιδιά μου σίτιση; Θα καταφέρω να βρω δουλειά; Δεν ξέρω πως θα είναι το αύριο που έρχεται, αλλά είμαι πρόθυμη να το αντιμετωπίσω. Γιατί θέλω να είμαι δυνατή, θέλω να ζήσω για τα παιδιά μου… Γιατί θέλω να ζήσω για μένα” – Ελευθερία, 41 ετών

“ Ο καθένας έχει τα προβλήματα του σε αυτόν τον κόσμο, δεν μπορούν να ασχοληθούν όλοι μαζί μου. Δεν θέλω να γίνομαι το βάρος κανενός. Προφανώς όταν τον κατήγγειλα, άλλοι με υποστήριξαν, άλλοι με κατέκριναν, με θεώρησαν υπερβολική και δραματική. Είναι τόσο εύκολο να σε κρίνει κανείς, όταν δεν έχει βρεθεί ποτέ στην θέση σου! Αλλά πλέον δεν με ενδιαφέρει η κρίση κανενός, είμαι ήρεμη, μόνη μου, εγώ και τα παιδιά μου, είμαστε ήρεμοι και ασφαλείς. Παρόλα αυτά, η ψυχική ηρεμία όταν έρχεται αντιμέτωπη με την οικονομική ανάγκη για εξασφάλιση, η δεύτερη υπερτερεί για την επιβίωση του ανθρώπου. Επομένως, ναι, επειδή με ρωτάς εάν θα δεχόμουν ποτέ αυτόν τον άνθρωπο πίσω… η αλήθεια είναι πως ναι θα το επέτρεπα. Νιώθω ότι, από οικονομικής άποψης, δεν έχω την δύναμη να τα βγάλω πέρα μόνη μου. Μπορεί να μην εκτιμώ αρκετά την ηρεμία μου, μπορεί να μην με αγαπώ αρκετά, αυτό θα σκεφτούν οι περισσότεροι, αυτό θα σκέφτεσαι και εσύ λογικά… Αλλά εγώ σκέφτομαι αντικειμενικά και ρεαλιστικά. Αυτή είναι η πραγματικότητα μου και δεν έχω βρει τρόπο να την αντιμετωπίσω διαφορετικά.” – Σονίλα, 40 ετών

Η οικονομική κατάσταση της Αλβανίας, κυρίως στις μικρότερες κοινωνίες, περιορίζει πολλές δυνατότητες μιας γυναίκας όσον αφορά την εργασιακή της ευελιξία και την οικονομική της ανεξαρτησία. Οι τρεις αυτές γυναίκες μη έχοντας την δυνατότητα να εργαστούν και να εξασφαλίσουν ένα οικογενειακό εισόδημα, βρίσκονται στο έλεος των συντρόφων τους. Για τον λόγο αυτό, όταν τις ρώτησα εάν θα δεχόντουσαν πίσω τους συντρόφους τους σε περίπτωση που έδειχναν μεταμέλεια, όλες είπαν πως ναι.

Επαρχία και Πατριαρχία

“Δυστυχώς οι πατριαρχικές αντιλήψεις που χαρακτηρίζουν μια ολόκληρη χώρα, πόσο μάλλον τα λιγότερα εξελιγμένα τμήματα της, δύσκολα εξαλείφονται από την καθημερινή πραγματικότητα. Πώς γίνεται να μην μιλάμε για περιστατικά κακοποίησης γυναικών από τους συζύγους τους, όταν μέχρι προσφάτως (2000-2010) στην χώρα μας, υπήρχαν και εφαρμόζονταν οι ‘παραδόσεις’ εξαγοράς μιας κοπέλας ως ‘νύφη’ από την οικογένεια του γαμπρού, χωρίς το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής της για συναίνεση σε αυτόν το γάμο. Στην πόλη της Ερσέκας το 2022, έχουν καταγραφεί μόνο 6 καταγγελίες γυναικών κατά των συζύγων τους για λόγους ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Ειλικρινά πιστεύω ότι τα περιστατικά αυτά είναι τουλάχιστον δεκαπλάσια στην πραγματικότητα. Οι άνθρωποι στον τόπο αυτό, φοβούνται, ντρέπονται, αποφεύγουν να μιλάνε για τις δυσκολίες που βιώνουν. Δεν επιθυμούν να γίνονται αφορμή για κουτσομπολιό στα στόματα των συνανθρώπων τους. Είναι σαν να προτιμούν μια επιφανειακά καλή υπόληψη από τους γύρω τους, παρόλο που βασανίζονται σε καθημερινή βάση.” – Ardian Fezollari, Αρχηγός της Αστυνομίας της πόλης της Ερσέκας

“ Το πρόβλημα δεν είναι η ανεργία, είναι η αδυναμία των ανθρώπων, των μικρών κοινοτήτων, να εξελίσσονται με τους ρυθμούς και τα βήματα του υπόλοιπου κόσμου. Άρα το πρόβλημα έχει βάσεις ιδεολογικές. Στην επαρχία, η αντίληψη: γυναίκα = σύζυγος και σύντροφος μετεξελίσσεται σε γυναίκα = δούλα και υπηρέτρια. Αν για παράδειγμα, συναντήσεις στον δρόμο έναν άντρα και του ανακοινώσεις ότι η γυναίκα του έχει πάρει κάποια απόφαση χωρίς την συναίνεση του θα του φανεί πρωτάκουστο και μη αληθές. Για ποιον λόγο γίνεται αυτό; Γιατί ο άντρας αποφασίζει για το σπίτι, άρα και για την γυναίκα. Είναι σαν η παρουσία του γυναικείου φύλου μέσα στον έγγαμο βίο να είναι ισότιμη με την παρουσία ενός επίπλου του σπιτιού ή ενός αυτοκινήτου! Βασική προϋπόθεση για να αλλάξει κάτι στην πράξη (π.χ. προσαρμογή γυναίκας στο εργατικό δυναμικό) είναι η αλλαγή της ίδιας της ανθρώπινης σκέψης και του μυαλού. Η αλλαγή αυτή μπορεί να εφαρμοστεί με τις απαραίτητες κρατικές και κοινωνικές παρεμβάσεις οι οποίες θα επενδύσουν σε ψυχολογικές ομάδες υποστήριξης και συμβούλευσης για άτομα με προβληματικές συμπεριφορές και αντιλήψεις κατά των γυναικών.”

– Erion Isaj, Δήμαρχος σοσιαλιστικού κόμματος στην περιφέρεια της Κολόνιας

Οι γυναίκες αυτές…

Οι γροθιές, οι βρισιές, τα σπρωξίματα, τα χαστούκια είναι μια γλώσσα που οι γυναίκες αυτές υποχρεούνται να την μάθουν και συνεπώς να γίνουν θύματα της. Είναι μια γλώσσα που δεν θέλουν να την μιλάνε, αλλά μαθαίνουν να την ακούει το σώμα και η ψυχή τους. Η φωνή της βίας τρομοκρατεί την φωνή του ελεύθερου ανθρώπινου λόγου. Οι γυναίκες αυτές φοβούνται να μιλήσουν, συνεπώς μαθαίνουν να ζουν με την συντροφική φωνή της βίας. Παρόλα αυτά, οι γυναίκες αυτές έχουν φωνή … μια φωνή που δεν ακούγεται, μια φωνή που συγκαλύπτεται τόσο εύκολα και απλά από το χέρι ενός συντρόφου. Ένα χέρι με τη μορφή μίας γροθιάς που μεταμορφώνει μια απεγνωσμένη φωνή σε ένα ψίθυρο, σε μια σιωπή …