Ξεκίνησε η πορεία μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος

Παρουσία της προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και σε κλίμα συγκίνησης πραγματοποιείται αυτήν την ώρα η Πορεία Μνήμης για τη συμπλήρωση 79 χρόνων από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το στρατόπεδο Άουσβιτς – Μπιρκενάου, όπου θανατώθηκαν 50.000 Θεσσαλονικείς Εβραίοι.

Πολλοί εκ των παρευρισκόμενων κρατούν λευκά μπαλόνια. Άλλοι κρατούν πανό με το σύνθημα “Ποτέ Ξανά”.

Πρόκειται για μια σιωπηρή πορεία την οποία οι πολίτες τιμούν με την παρουσία τους παρά το κρύο. Η πορεία ξεκίνησε από την Πλατεία Ελευθερίας και έχει ήδη προσεγγίσει τον παλιό Σιδηροδρομικό σταθμό.

Ο δήμαρχος της πόλης, Κ. Ζέρβας, ηγείται της πορείας μαζί με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον υπουργό Μακεδονίας Θράκης Σταύρο Καλαφάτη.

Στην πορεία δίνει “το παρών” η πολιτική ηγεσία της χώρας και πλήθος κόσμου.

Παρόντες επίσης βουλευτές από κάθε κόμμα, αλλά και πρόσωπα της πόλης που έχουν δραστηριοποιηθεί στο παρελθόν σε ζητήματα ανάδειξης της τραγωδίας του χαμού των Θεσσαλονικιών Εβραίων.

“Το παρών” στην πορεία δίνει συγκεκριμένα ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, ο υφυπουργός Εσωτερικών για θέματα Μακεδονίας Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, ο πρέσβης του Ισραήλ, Γιόσι Αμράνι, η αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ο πρόεδρος της Ισραηλινής Κοινότητας, Δαυίδ Σαλτιέλ, ο πρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Παπαϊωάννου, πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης καθώς και πλήθος του πολιτικού κόσμου της πόλης.

Κατά την ομιλία του ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας τόνισε ότι η Θεσσαλονίκη θα προχωρήσει τη διαδικασία για δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος.

Όπως επεσήμανε, η Πλατεία Ελευθερίας θα διαμορφωθεί σε ένα πάρκο μνήμης και ιστορίας. Στην ίδια ομιλία, πάντως, δεν διευκρινίστηκε εάν η πλατεία θα μετατραπεί σε πάρκινγκ.

Ξεκαθάρισε δε, πως ποτέ δεν ειπώθηκε πως η πλατεία δεν θα γίνει πάρκο μνήμης.

Μεταξύ άλλων, ο δήμαρχος δήλωσε ότι θα δημιουργηθεί περιπατητικός διάδρομος που θα συνδέει το πάρκο μνήμης με τον παλιό σταθμό από όπου έφυγαν τα βαγόνια για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Τέλος, αναφέρθηκε στη συλλογική μνήμη, υπογραμμίζοντας ότι η πόλη δεν ξεχνά.

“Εάν δεν υπήρχε αυτός ο αφανισμός η Θεσσαλονίκη θα ήταν διαφορετική”, είπε κλείνοντας ο δήμαρχος, καθώς και “Ποτέ πια ολοκληρωτισμοί, ποτέ θηριωδίες”.

Από μέρους του ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας, Δαυίδ Σαλτιέλ, περιέγραψε τα πρώτα περιστατικά που βίωσαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης.

Στον χαιρετισμό του τόνισε ότι ο αντισημιτισμός και ο ρατσισμός βρίσκονται σε άνοδο και βλάπτουν τη δημοκρατία. Το σύνολο της κοινωνίας είναι σε μια διαρκή απειλή, είπε, αλλά και ότι θα πρέπει να υπάρξει αντίδραση από τους φορείς και τους πολίτες.

Ο μισάνθρωπος λόγος δεν μπορεί να γίνει ανεκτός, ήταν ανάμεσα στα λόγια του τελευταίου. Χρειάζεται η καταπολέμησή του, τόνισε. Το πάρκο μνήμης που θα γίνει στην Πλατεία Ελευθερίας και το Μουσείο Ολοκαυτώματος θα είναι δυο σημεία αναφοράς για την πόλη που δεν ξεχνά το δράμα των Εβραίων που αφανίστηκαν από το ναζισμό, είπε ο κ. Σαλτιέλ.

Ευχαρίστησε την ΠτΔ που με την παρουσία της δείχνει τη στάση της ελληνικής πολιτείας και είπε ότι οι Εβραίοι στέκονται πλάι στον ουκρανικό λαό που δοκιμάζεται από τον πόλεμο.

Στη συνέχεια χαιρέτισε και ο Νίκος Παπαϊωάννου, Πρύτανης του ΑΠΘ και ο Στυλιανός Κατρανίδης, Πρύτανης του ΠΑΜΑΚ. Οι δυο τους αναφέρθηκαν στα θέματα της ιστορίας της πόλης και πώς αυτά συνδέονται με τους Εβραίους και τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της πόλης.

Τα δάκρυα της Προέδρου της Δημοκρατίας 

«Η ιστορική γνώση και η μετάδοσή της στους νεώτερους, η συναίσθηση της οδύνης των θυμάτων, η κατανόηση και η αναγνώριση του Ολοκαυτώματος ως “πανανθρώπινη ιστορική κληρονομιά” μας επιτρέπει να εξοπλιστούμε, απέναντι σε μια νέα επέλαση του κακού, ενδεχομένως με άλλη μορφή, πάντοτε όμως απειλητική και αποτρόπαιη» τόνισε, εμφανώς συγκινημένη, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, μετά την ολοκλήρωση της πορείας μνήμης: «Ποτέ ξανά, Θεσσαλονίκη- Άουσβιτς-79 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού», στην οποία και συμμετείχε, πορευομένη μαζί με θεσμικούς παράγοντες και απλούς πολίτες, από την Πλατεία Ελευθερίας ως τον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό.

«Σήμερα, τιμάμε τη μνήμη των Ελλήνων Εβραίων που εκτοπίστηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα, και μαζί τη μνήμη όσων τους βοήθησαν να δραπετεύσουν από το γκέτο, να διαφύγουν από τον βέβαιο θάνατο. Άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής και θρησκεύματος, πορευτήκαμε όλοι μαζί στα βήματα των Εβραίων μαρτύρων, ακολουθήσαμε σιωπηλοί την τελευταία τους διαδρομή» ανέφερε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας και, μεταξύ άλλων, πρόσθεσε:

«Μόνο αν μεταβιβάσουμε την ιστορική γνώση στις νέες γενιές, αν διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη, αν συναισθανθούμε ως δικό μας τον πόνο και την οδύνη των θυμάτων, αν κατανοήσουμε ότι το Ολοκαύτωμα είναι μια πανανθρώπινη ιστορική κληρονομιά, θα εξοπλιστούμε απέναντι σε μια νέα επέλαση του κακού, ενδεχομένως με άλλη μορφή, πάντοτε όμως απειλητική και αποτρόπαιη».

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μιλώντας στην εκδήλωση στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, αναφέρθηκε στην τραγωδία των Θεσσαλονικιών Εβραίων, μέσα από τα λόγια συγγραφέων και επιζησάντων του Ολοκαυτώματος, αλλά και σε όλα όσα προηγήθηκαν του αφανισμού τους από τους ναζί, την εφαρμογή των αντισημιτικών νόμων της Νυρεμβέργης, το κίτρινο άστρο στα ρούχα, τις επιτάξεις σπιτιών και μαγαζιών, τον βασανιστικό εξευτελισμό των ανδρών της εβραϊκής κοινότητας στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942, και την αποστολή πολλών από αυτούς σε καταναγκαστικά έργα στη νότια Ελλάδα και πρόσθεσε:

«Τώρα γνωρίζουμε, ότι οι περισσότεροι από τους Εβραίους συμπολίτες μας, ταλαιπωρημένοι από το ταξίδι, αδυνατισμένοι, άρρωστοι, οδηγήθηκαν κατευθείαν στα κρεματόρια. Ελάχιστοι γύρισαν. Από τους περίπου 46.000 εκτοπισμένους επέστρεψαν λιγότεροι από 2.000, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη».

«Ο εκτοπισμός και ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας υπήρξε μια μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική απώλεια για την πόλη μας» συνέχισε η κ. Σακελλαροπούλου και πρόσθεσε:

«Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι, τα τελευταία χρόνια, η Θεσσαλονίκη έχει αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν για πράξεις και παραλείψεις του παρελθόντος, έχει αναγνωρίσει το ιστορικό τραύμα που προκάλεσε η αδιαφορία, ο εφησυχασμός, ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου και έχει καταδικάσει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη ναζιστική και φασιστική ιδεολογία που τρέφει τη βία και τον ρατσισμό. Γιατί η λήθη, η “αποθήκευση του ασύλληπτου στον καταψύκτη της ιστορίας”, όπως έγραψε ένας σπουδαίος Εβραίος, ο συγγραφέας Ζαν Αμερύ, ενέχει τον κίνδυνο να ξαναφέρει στην επιφάνεια “ψιθύρους από την κόλαση”».

Κλείνοντας την ομιλία της, εμφανώς συγκινημένη, η κ. Σακελλαροπούλου επεσήμανε την απόδοση τιμής στα θύματα, ιδιαίτερα από τη Θεσσαλονίκη, λέγοντας: «Είμαι σίγουρη ότι η Θεσσαλονίκη, “αυτή η μάνα, η ανά, η μάικω και η μάντρε, δεν θα τους λησμονήσει ποτέ, δεν θα τους σκεπάσει με το χώμα της λησμονιάς και της ανωνυμίας”, όπως γράφει ο Γιώργος Ιωάννου, αλλά θα εξυψώσει τη μνήμη τους στους αιώνες ως πράξη ιστορικής δικαίωσης και συγγνώμης».

Οι αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, και ο πρέσβης του Ισραήλ, Γιόσι Αμράνι, αναφέρθηκαν στη σημασία της πορείας και τόνισαν ότι θα πρέπει να στήσουμε ένα τείχος ενάντια στη μισαλλοδοξία και το μίσος.

«Δε θα δεχθούμε να ξαναγραφτεί η ευρωπαϊκή ιστορία από τους επιτιθέμενους και τους αδικούντες» τόνισε σε χαιρετισμό του ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, μετά την ολοκλήρωση της πορείας μνήμης: «Ποτέ ξανά, Θεσσαλονίκη- ‘Αουσβιτς-79 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού», στον Παλαιό Σταθμό της Θεσσαλονίκης.

«Χτες από το Φανάρι, την Κοιτίδα της Ορθοδοξίας, είχα την ευκαιρία να τονίσω ότι δεν θα γίνει δεκτό από κανένα χριστιανό ορθόδοξο ότι ένας ορθόδοξος στρατός βομβαρδίζει ορθόδοξα μνημεία και μοναστήρια» είπε ο κ. Σχοινάς, εννοώντας τα γεγονότα στην Ουκρανία, και πρόσθεσε:

«Σήμερα, από αυτόν τον ιστορικό τόπο την αφετηρία του μαρτυρίου των Εβραίων της πόλης, θέλω να τονίσω ότι δε θα κάνουμε αποδεκτό κανένα επιχείρημα που συνδέει αυτούς που αγωνίζονται για την ανεξαρτησία της χώρας τους με το ναζισμό. Δε θα δεχθούμε να ξαναγραφτεί η ευρωπαϊκή ιστορία από τους επιτιθέμενους και τους αδικούντες. Η ιστορία της Ευρώπης θα γραφτεί μέσα από τη βούληση όλων μας να ζήσουμε ειρηνικά, μαζί, σε ανθεκτικές και συνεκτικές κοινωνίες».

«Χρέος όλων μας να μην αφήσουμε τη λήθη, την άγνοια και την αναλήθεια να κερδίσουν. Στις σκοτεινές στιγμές που ζει η Ευρώπη σήμερα, το μήνυμα της αλληλεγγύης και της ειρηνικής συνύπαρξης είναι πιο επιτακτικό από ποτέ» ανέφερε ο κ. Σχοινάς.

Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν συμμετείχε μαζί με άλλους αξιωματούχους και απλούς πολίτες, από την Πλατεία Ελευθερίας ως τον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό.

Ο κ. Σχοινάς αναφέρθηκε στη συμμετοχή του λίγες εβδομάδες από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο του 2020 στις εκδηλώσεις για τα 75 χρόνια από την απελευθέρωση του στρατόπεδου του ‘Αουσβιτς-Μπίρκενάου και στη συγκίνηση που ένοιωσε στη θέα των τεκμηρίων της βαρβαρότητας, ιδιαίτερα, όταν, ως Θεσσαλονικιός, είδε στα ελληνικά γραμμένες επιστολές από τα θύματα, «που ακόμα και στις ύστατες, τραγικές αυτές στιγμές βρήκαν το σθένος να γράψουν μηνύματα αγάπης και ελπίδας» και πρόσθεσε:

«Σήμερα, βαδίζοντας σιωπηρός πλάι στην Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας και σε όλους εσάς, ένιωσα να διακατέχομαι από το ίδιο, συγκλονιστικό συναίσθημα, αναλογιζόμενος κάθε έναν από τους 2.800 συμπολίτες μας που, στις 15 Μαρτίου 1945, οδηγήθηκαν σε αυτόν εδώ το σταθμό και στοιβάχτηκαν από τους Ναζί στα πρώτα βαγόνια που κατέληξαν σε εκείνες ράγες στο κολαστήριο του ‘Αουσβιτς. Σήμερα αποτίουμε φόρο τιμής σε αυτούς – και στους 65 χιλιάδες συνολικά Έλληνες Εβραίους, θύματα της ναζιστικής θηριωδίας» συνέχισε ο κ. Σχοινάς και πρόσθεσε: «Γιατί, όπως τόνισα και από την Πλατεία Ελευθερίας τον Ιανουάριο, η διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος ζωντανής και αναλλοίωτης δεν είναι μόνο το ιστορικό μας καθήκον ως Θεσσαλονικιών, ως Ελλήνων, ως Ευρωπαίων».

Ο κ. Σχοινάς αναφέρθηκε και σε όσα μηνύματα στέλνει στο μέλλον η μνήμη και η απόδοση των τιμών στα θύματα του Ολοκαυτώματος και η αναγνώριση της θηριωδίας, λέγοντας: «Είναι και απαραίτητη επένδυση για το κοινό μας μέλλον. Ο μόνος τρόπος να οικοδομήσουμε πραγματικά συμπεριληπτικές κοινωνίες, στις οποίες όλοι μπορούν να ζουν ελεύθεροι από το φόβο της βίας και των διακρίσεων. Η εβραϊκή ζωή ήταν, είναι και θα είναι αναπόσπαστο κομμάτι των ευρωπαϊκών κοινωνιών και του Ευρωπαϊκού τρόπου ζωής».

Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν επεσήμανε ότι με πρωτοβουλία του η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε «την πρώτη στην ιστορία ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της Εβραϊκής ζωής» την οποία χαιρέτησαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Οκτώβριο, υπογραμμίζοντας ότι «πριν λίγες μέρες, οι αρμόδιοι υπουργοί ομόφωνα δεσμεύθηκαν ότι όλα τα κράτη μέλη θα παρουσιάσουν εθνικά σχέδια για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού μέχρι το τέλος του 2022» και πρόσθεσε:

«Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, με απόγειο την Ελληνική προεδρία της Διεθνούς Συμμαχίας Μνήμης του Ολοκαυτώματος και φιλόδοξα σχέδια, όπως το Μουσείο που θα δεσπόζει σύντομα σε αυτό εδώ το σημείο. Μια εθνική στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού είναι το επόμενο, απαραίτητο βήμα».

O πρέσβης του Ισραήλ είπε: “Σήμερα εμείς κάναμε μία πορεία από την Πλατεία Ελευθερίας έως τον Σταθμό και θα γυρίσουμε σπίτια μας, ενώ αυτοί που έκαναν την ίδια πορεία κατέληξαν στα κρεματόρια των ναζιστών”.

Κ. Ζέρβας: «Η συλλογική μνήμη είναι η πιο ασφαλής κιβωτός – Φωνάζουμε το ‘ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ’ ως τιμή αλλά κι ως δίδαγμα για τις γενιές που έρχονται»

«Το 1943 το σώμα της πόλης ακρωτηριάστηκε. Αυτή είναι μια ιστορική πραγματικότητα που πρέπει να μνημονεύουμε καθημερινά. Να τιμούμε τη μνήμη όλων όσων χάθηκαν. Να φωνάζουμε αυτές τις δύο δυνατές λέξεις ‘ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ’ ως τιμή αλλά κι ως δίδαγμα για τις γενιές που έρχονται. Τις γενιές που δεν έζησαν, δεν έμαθαν και ακόμη και σήμερα ίσως δεν το γνωρίζουν, δεν το φαντάζονται. Η συλλογική μνήμη είναι η πιο ασφαλής κιβωτός –αυτό κρατάμε και με αυτό πορευόμαστε».

Το παραπάνω μήνυμα έστειλε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, απευθύνοντας σήμερα (20/03) το μεσημέρι χαιρετισμό στο πλαίσιο της σιωπηλής πορείας μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος υπό τον τίτλο «Ποτέ ξανά, Θεσσαλονίκη-Άουσβιτς – 79 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού», που πραγματοποιήθηκε παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.

Η πορεία μνήμης, την οποία διοργάνωσαν ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας, ξεκίνησε από την πλατεία Ελευθερίας και κατέληξε στον χώρο του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού, εκεί όπου στις 15 Μαρτίου 1943 σφύριξε το πρώτο τρένο του θανάτου για το Άουσβιτς-Μπιρκενάου.

«79 χρόνια μετά, η Θεσσαλονίκη τιμά τη μνήμη των Εβραίων μαρτύρων του Ολοκαυτώματος, των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας. Τιμά όμως και την ιστορία της, γιατί, αν σήμερα είναι πόλη πλουραλιστική, δυναμική, το οφείλει σε μεγάλο βαθμό σε αυτό το εβραϊκό της στοιχείο», τόνισε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος αναφέρθηκε σε σειρά πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων τα εξής:

«-Προχωράμε στην ανέγερση Μουσείου Ολοκαυτώματος.

-Η πλατεία Ελευθερίας θα γίνει πάρκο μνήμης, απονομής τιμής και δικαίου. Δεν υπήρξε ποτέ και από κανέναν καμιά διαφορετική σκέψη.

-Προγραμματίζεται δημιουργία περιπατητικής διαδρομής ως ‘Πορεία Μνήμης’, που θα συνδέει την πλατεία Ελευθερίας με τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό.

-Η Θεσσαλονίκη ζητάει την αναγνώριση και από το Ελληνικό Κοινοβούλιο της 6ης Μαρτίου ως Ημέρας των Δικαίων».

Ο κ. Ζέρβας, εξάλλου, έκανε ξεχωριστή αναφορά στην παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, λέγοντας ότι «αποδίδει την πρέπουσα τιμή».

»Κάθε χρόνο, κάθε μέρα όλο και περισσότεροι μπορούμε να δηλώνουμε με πάθος αλλά και συνείδηση: Ποτέ πια ολοκληρωτισμός, ποτέ πια θηριωδίες», κατέληξε στον σύντομο χαιρετισμό του ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης.

Δείτε εικόνες και βίντεο:

«Το ότι έρχεται η Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι κάτι συμβολικό και πολύ σπουδαίο γιατί εκπροσωπεί όλη την Ελλάδα και είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι πίσω από την Πρόεδρο, θα περπατήσουμε μαζί όλοι από το μνημείο της Πλατείας Ελευθερίας στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό», είπε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) και του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου (ΚΙΣΕ) Δαυίδ Σαλτιέλ σε συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος εκδηλώσεων, στο πλαίσιο της Πορείας Μνήμης, που συνδιοργανώνουν η ΙΚΘ, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας. Την πορεία θα ακολουθήσει και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς.

«Καλούμε τους Θεσσαλονικείς με τα παιδιά τους, τους φίλους τους, να έλθουν να περπατήσουμε όλοι μαζί. Θα κάνει κρύο αλλά δεν πειράζει», είπε ο κ. Σαλτιέλ, θυμίζοντας ότι «στο Άουσβιτς φορούσαν μία φανελίτσα, τις πυτζάμες με τις γραμμές, κι εμείς έχουμε και το παλτό μας, οπότε ας θυμηθούμε λίγο αυτούς που τους τιμούμε».

«Θεωρούσαμε ότι η Ευρώπη πήρε το μάθημα… όμως δυστυχώς δεν τελειώσαμε»

Στις 15 Μαρτίου 1943, από τον παλιό σταθμό ξεκίνησε το πρώτο τρένο για το Άουσβιτς – Μπίρκεναου. Το τρένο είχε 30 βαγόνια, για να μεταφέρουν οκτώ άλογα το καθένα. Σε κάθε βαγόνι στοιβάχτηκαν με τη βία 80 άνθρωποι, χωρίς νερό, ο ένας πάνω στον άλλον. «Αυτά τα βαγόνια που τους έκλεισαν και είχαν ένα ταξίδι περίπου 15 ημερών ανοίχτηκαν στο Άουσβιτς και πολλοί είχαν ήδη πεθάνει μέσα», ανέφερε ο κ. Σαλτιέλ, σημειώνοντας ότι «το 1940, η κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμούσε 50.000 μέλη, οι οποίοι χάθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους, το 97%» και «ήταν 50.000 αφοσιωμένοι Έλληνες, πολλοί από τους οποίους στρατεύτηκαν και πολέμησαν στο αλβανικό μέτωπο».

«Βλέπουμε σήμερα τι γίνεται γι’ αυτό λέμε να μην ξεχνάμε, γι’ αυτό η πορεία για μένα έχει μεγάλη σημασία, γιατί θεωρούσαμε όλοι ότι η Ευρώπη τελικά κατάλαβε, πήρε το μάθημα και τελειώσαμε. Δεν τελειώσαμε δυστυχώς, πάντα θα έχουμε παρόμοια γεγονότα για διαφόρους λόγους», υπογράμμισε ο κ. Σαλτιέλ.

«Στην τελική ευθεία για το Μουσείο Ολοκαυτώματος»

Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των διαδικασιών για την ανέγερση του Μουσείου Ολοκαυτώματος ο πρόεδρος της ΙΚΘ είπε πως «μπαίνει στην τελική ευθεία. έχουμε τους αρχιτέκτονες, τους μουσειολόγους, έχουμε συμφωνήσει τις αμοιβές και […] ελπίζω να βγάλουμε την άδεια μέχρι το τέλος του χρόνου, να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση από το 2023, οπότε το 2025 να δούμε τα ουσιαστικά εγκαίνια του Μουσείου».

Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη δρομολόγηση των θεμάτων που σχετίζονται με το Μουσείο Ολοκαυτώματος, ενώ σε ό,τι αφορά το Πάρκο Μνήμης στην Πλατεία Ελευθερίας διαβεβαίωσε πως «θα γίνει αυτό που πρέπει, όπως πρέπει, όταν πρέπει και […], πολύ σύντομα θα γίνουν γνωστές όλες τις εξελίξεις».

Ο κ. Ζέρβας σημείωσε πως «συναποφασίσαμε με τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας από κοινού να ζητήσουμε να θεσπιστεί -όπως οφείλει να γίνει- και από το ελληνικό κοινοβούλιο η 6η Μαρτίου και στην Ελλάδα ως Ημέρα Μνήμης των Δικαίων» και «είναι μια πρωτοβουλία της Θεσσαλονίκης -του Δήμου και της ΙΚΘ- να θεσπιστεί και στη χώρα μας και να τιμάται η μνήμη όλων αυτών των ανθρώπων που διαχρονικά και σε όλα τα μέρη του πλανήτη στήριξαν τον ανθρώπινο πόνο, όπου υπήρχε γενοκτονία, όπου υπήρχε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

«Θα συνεχίσουμε να είμαστε παρόντες στις εκδηλώσεις αυτές και θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας, ώστε να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή. Γιατί η μνήμη μας, η τόσο πολύτιμη για την αυτογνωσία μας, είναι που μας οχυρώνει απέναντι στις ακρότητες και τη βαρβαρότητα του παρελθόντος», ανέφερε στην παρέμβασή του ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Νίκος Παπαϊωάννου.

«Η 15η Μαρτίου του 43 είναι μία μέρα μνημοσύνης, ταυτόχρονα όμως μας φέρνει αντιμέτωπους -όσους έχουμε το θάρρος να αντικρίζουμε την ιστορική αλήθεια- με την αιδώ όσων πράξαμε ή δεν πράξαμε τότε για να ανακόψουμε το κακό ή και το τι κάναμε στη συνέχεια», ανέφερε ο πρύτανης του ΠΑΜΑΚ Στέλιος Κατρανίδης, ενώ ο Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών του ΔΙΠΑΕ Μανόλης Μανωλεδάκης σημείωσε ότι «79 χρόνια μετά την αναχώρηση του πρώτου συρμού και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης η βαρβαρότητα στον κόσμο συνεχίζεται, για την ακρίβεια ποτέ δεν σταμάτησε».

Η Πορεία Μνήμης ξεκίνησε από την Πλατεία Ελευθερίας και αναμένεται να καταλήξει στην Πλατεία του Παλιού Σιδηροδρομικού Σταθμού, όπου θα γίνουν οι ομιλίες της ΠτΔ και των διοργανωτών, ενώ θα υπάρξει και μουσικό μέρος.

Πώς ξεκίνησε η πορεία- Η καθιέρωση ενός θεσμού

Η πρώτη πορεία μνήμης πραγματοποιήθηκε εννέα χρόνια πριν. Η ιδέα- την οποία ευθύς εξαρχής αγκάλιασε ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης- προήλθε από τον συγγραφέα Γιακόβ Σιμπί. Το τόλμημα έμοιαζε ριψοκίνδυνο. «Θα τολμήσει η ΧΑ να χτυπήσει την πορεία; Βάζαμε στοιχήματα με τον Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας πόσος κόσμος θα έρθει», γράφει σε ένα κείμενό της στην parallaxi η Ελένη Χοντολίδου.

Το σημαντικό πάντως είναι ότι άνθρωποι απ’ άκρη σ’ άκρη ήρθαν και η Πλατεία Ελευθερίας γέμισε.

Σταδιακά η πορεία μνήμης καθιερώθηκε και ο κόσμος πλέον την περιμένει.

Την πορεία την αγκάλιασαν εξαρχής εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΠΘ, ΠΑΜΑΚ, ΑΤΕΙΘ, για δύο χρόνια το Διεθνές) αλλά και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, μεμονωμένα σχολεία, μεμονωμένοι ξεναγοί. Η χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης είναι το εκ των ων ουκ άνευ, βεβαίως.

«Ήθελα αυτή την μνήμη να την πω…»- Οι αναμνήσεις της Ελένης Χοντολίδου 

Πριν από λίγες ημέρες η Ελένη Χοντολίδου μοιράστηκε επίσης τις αναμνήσεις της από την πορεία μέσα από ένα νέο κείμενο. Αξίζει να το διαβάσεις:

Σαν ημερολόγιο και κατάθεση ψυχής. Η φίλη της μητέρας μου που δέχτηκε να μείνει μόνη της πίσω εκεί που θα ήταν ασφαλής (στις αγροτικές φυλακές που δούλευε ως γεωπόνος ο θείος Χαρίκος). Η μικρή φίλη του θείου Αλέκου που τη πήραν οι Ναζί μέσα από την τάξη, ο θείος μου να κλαίει όσες φορές κι αν μας διηγήθηκε την ιστορία και να αρθρώνει το συγκλονιστικό επιχείρημα εναντίον των αρνητών του Ολοκαυτώματος ότι και μόνον αυτό το κορίτσι να είχε χαθεί του φτάνει.

Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ (στο οποίο πιο πολύ με συγκινούσε ο Πέτερ και η σχέση της Άννας με την αδελφή, τη μητέρα και τον πατέρα της), τα εβραίικα μνήματα μπροστά από το σπίτι μου. Η επιθυμία μου να γνωρίσω από κοντά την σπουδαία Ρένα Μόλχο με έκανε γελοία καθώς προσποιήθηκα ότι κάνω εργασία για τα κιμπούτς! Με δέχτηκε με την παραδειγματική της καλοσύνη και δεν με ξαπόστειλε παρά το ότι κατάλαβε ότι δεν έχω ιδέα. Και μετά η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Ομότιμη πλέον καθηγήτρια του ΑΠΘ, από το 1986 άρχισε τη συστηματική μελέτη και έκδοση στρατοπεδικής λογοτεχνίας και μαρτυριών. Και μετά η Εταιρεία Σπουδών Ελληνικού Εβραϊσμού από τις δραστήριες γυναίκες Ρένα Μόλχο, Ρίκα Μπενβενίστε, Έφη Αβδελά και Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου.

Είναι παραπάνω από βέβαιο ότι στη Θεσσαλονίκη «γράφουν οι παρέες». Αυτές άνοιξαν τον δρόμο για τη νεώτερη γενιά των ιστορικών που ασχολούνται με ζητήματα του ελληνικού εβραϊσμού. Το 2019 η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας της απονέμει το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική προσφορά του έργου της. Την ίδια χρονιά βραβεύεται και η ιστορικός Ρίκα Μπενβενίστε για τη Λούνα της (Δοκίμιο ιστορικής βιογραφίας).

Είναι πολύ φυσικό σήμερα να βλέπουμε νέους −και όχι μόνον− επιστήμονες να μελετούν θέματα «εβραϊκού ενδιαφέροντος», την Ισραηλιτική Κοινότητα να προκηρύσσει υποτροφίες; να εκπονούνται διδακτορικές διατριβές… Τίποτε από όλα αυτά δεν συνέβαινε πριν το 1993 και δεν θα είχε συμβεί εάν οι δραστήριες αυτές γυναίκες δεν είχαν συγκροτήσει αυτό το συστηματικό «φυτώριο-σχολείο» για όλους όσοι είχαν ενδιαφέρον να παρακολουθούν τα συνέδρια, τις μηνιαίες συναντήσεις, τις προβολές ταινιών. Κάπως έτσι συγκροτήθηκε το διεπιστημονικό πεδίο των Εβραϊκών Σπουδών στην Ελλάδα. Εδώ και τρία χρόνια η ίδρυση της έδρας Εβραϊκών Σπουδών στο ΑΠΘ μοιάζει πλέον φυσική, αν όχι και επιβεβλημένη. Τα χρόνια περνούν και φτάνουμε στο 2010.

Την ίδια χρονιά εκλέγεται δήμαρχος ο Μπουτάρης και το Πρυτανικό σχήμα του Γιάννη Μυλόπουλου. Συμμετέχω στην Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη και «εργάζομαι» ως Κοινοτική Σύμβουλος 13 χρόνια (ως αντιπολίτευση και συμπολίτευση, «πρώτη στο Α΄» και τις τρεις φορές). Χάριν του Γιάννη Παντή, που χάσαμε τόσο πρόωρα, συμμετέχω και στην ομάδα που στηρίζει το υποψήφιο πρυτανικό σχήμα και τους πείθω (με καμία δυσκολία είναι η αλήθεια) να ξεκινήσει η ανασύσταση της Έδρας Εβραϊκών Σπουδών. Ήδη το ΑΠΘ έχει αρχίσει να βγαίνει από τον λήθαργό του και φιλοξενεί το Οπτικοακουστικό Αρχείο του Σπίλμπεργκ. (Δεν είναι την ώρας να εξηγήσουμε γιατί για μία ακόμη φορά υιοθετήθηκε η απαράδεκτη πρακτική να πληρώσει για κάποια χρόνια η ΙΚΘ την Έδρα Εβραϊκών Σπουδών).

Το 2013, έρχεται η «πορεία μνήμης». Ιδέα του συγγραφέα Ιακώβ Σιμπή, να τιμηθούν τα 70 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το Άουσβιτς αγκαλιάστηκε από τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης αμέσως και καθιερώθηκε έκτοτε. Ο δήμαρχος την ανέθεσε στην Α΄ Κοινότητα και μετά φόβου μεγάλου αναλάβαμε τη διοργάνωση.

Η αρχική πρωτοβουλία του Δήμου για την Πορεία Μνήμης έφερε μια στρατηγική συνεργασία με την Ισραηλιτική Κοινότητα και τα πανεπιστήμια της πόλης (ΑΠΘ, Μακεδονίας, ΤΕΙ και για μία χρονιά το Διεθνές), ενώ επεκτάθηκε σε σχολεία και στις Δημοτικές Κοινότητες. Όταν τολμήσαμε να κάνουμε την πρώτη πορεία μνήμης έμοιαζε με αποκοτιά. Ούτως ή άλλως η διοίκηση και ο ίδιος ο Μπουτάρης είχε δώσει την υπόσχεση να διαχειριστεί επιτέλους τη μνήμη και να βγάλει την πόλη από τα σκοτάδια. Έμοιαζε ριψοκίνδυνο. Θα τολμήσει η ΧΑ να χτυπήσει την πορεία; Βάζαμε στοιχήματα με τον Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας πόσος κόσμος θα έρθει. Εγώ πίστευα τουλάχιστον 500. Είχαμε 3.000. Τότε ήρθαν άνθρωποι από όλον τον κόσμο.

Δεν θα ξεχάσω τους επιζώντες που μας τίμησαν. Δεν είναι πια όλοι μαζί μας. Στην Πλατεία Ελευθερίας η Κοινοτική Σύμβουλος Τίλνα Καράσσο-Καβασιάδη και ο Πέτρος Δημητρακόπουλος να μοιραζόμαστε την κοινή μας αγωνία. Η Τίλντα κάνει την εκκίνηση καλώντας όλους μας, άθεους, αγνωστικιστές, χριστιανούς και εβραίους να πορευτούμε μαζί.

Και ο κόσμος να έρχεται και η Πλατεία να γεμίζει. Μεγάλοι άνθρωποι να μας φιλούν και να μας αγκαλιάζουν. Θυμάμαι τον Γερμανό Πρόξενο (που είχε κινητικά προβλήματα) να είναι τελευταίος στην πορεία με σεμνότητα και σεβασμό. Θυμάμαι την πρώτη φορά, όταν φτάσαμε στον σταθμό και διάβασαν ονόματα χαμένων Εβραίων σαν προσκλητήριο, σοβαρά και στιβαρά εναλλάξ η Έφη Σταμούλη και ο Δημήτρης Ναζίρης. Και σαν να μην ήταν αυτό αρκετό η Χορωδία τραγούδισε το Adiyo Kerida.

Σιγά-σιγά η πορεία μνήμης καθιερώθηκε. Την πορεία την αγκάλιασαν εξαρχής εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΠΘ, ΠΑΜΑΚ, ΑΤΕΙΘ, για δύο χρόνια το Διεθνές) αλλά και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, μεμονωμένα σχολεία, μεμονωμένοι ξεναγοί. Η χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης είναι το εκ των ων ουκ άνευ, βεβαίως. Ο γραφίστας μας, ο Θόδωρος Παπαϊωάννου (η colibri μία χρονιά και το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό που θέσπισε το ΑΠΘ) με τις εμβληματικές μας αφίσες και το υπόλοιπο υλικό. Οι εθελοντές και οι εθελόντριές μας να σηκώνουν το πανό με σοβαρότητα και συγκίνηση, να κάνουν ταξιθεσία, να κουβαλούν καρέκλες και να αποκτούν γνώση για πράγματα που δεν τολμούσαμε να αγγίξουμε κάποια χρόνια πριν. Και τα σχολεία που συμμετέχουν με δρώμενα που κάποιοι εξαιρετικοί εκπαιδευτικοί έστησαν με κόπο και μεράκι. Τα παιδιά που παίζουν μουσική. Όλα αυτά τα παιδιά που συμμετέχουν ελπίζω ότι δεν θα πράξουν το κακό ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!

Η πορεία μνήμης εξαρχής ήταν «κινηματική» δράση, με την έννοια ότι δεν καλούσαμε το πρωτόκολλο, δεν ακούγονταν χαιρετισμοί παρά μονάχα από όσους έπρεπε. Η συμμετοχή του κόσμου συγκινητική από την πρώτη φορά. Θυμάμαι τους επιζώντες Χάιντς Κούνιο, Ρόζη Σαλτιέλ, Ζάνα Σαντικάριο, αυτούς που τιμήσαμε, τα προσκοπάκια που έφερνε ο συνάδελφος της Β΄ Κοινότητας Αγαπητός Σαμαράς, τα σχολεία που συμμετείχαν με δρώμενα, την ομιλία της Ρίκας Μπενβενίστε, το φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους που οργάνωσε με εκπαιδευόμενους των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας ο Δημήτρης Γουλής, τις ομιλίες του Devin Naar, του Γιώργου Αντωνίου, του Θεσσαλονικιού Μοσέ Αελιών που ήρθε στην πρώτη πορεία και στην τελευταία συμμετείχε με καροτσάκι παρά τη βροχή και παρά την ηλικία του. Θυμάμαι τους Ρομά που σήκωσαν το πανό μία χρονιά.

Επτά πορείες μέχρι το 2019 οπότε μας βρήκε η πανδημία. Το 2020 δεν έγινε η πορεία και το 2021 έγινε μέσω βαρετών ομιλιών στην τηλεόραση και τα ψηφιακά μέσα. Ελπίζω να ξαναγυρίσουμε στην κανονική πορεία μνήμης με τους εθελοντές, τα μπαλόνια, τους ελάχιστους πλέον επιζώντες και όλους εμάς να πράττουμε το καθήκον μας.

Πηγές: Ελένη Χοντολίδου/ αρχείο Parallaxi