Μεγάλη Τρίτη: Η παραβολή των δέκα παρθένων – Τα έθιμα της ημέρας

Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στην προνοητικότητα και την εγρήγορση, με την παραβολή των δέκα παρθένων και το υπέροχης ποιητικής ομορφιάς τροπάριο της Κασσιανής.

Ο Κύριος, κατά την ανάβασή Του προς τα Ιεροσόλυμα, πλησιάζοντας προς το εκούσιο Πάθος Του, έλεγε στους μαθητές Του ορισμένες παραβολές, προκειμένου να τους προετοιμάσει.

Μία από αυτές είναι και η παραβολή των δέκα παρθένων. Ας δούμε, λοιπόν, τι αναφέρει η παραβολή.

Θα γινόταν ένας γάμος. Δέκα κοπέλες βγήκαν να προϋπαντήσουν τον γαμπρό που ερχόταν. Οι πέντε από αυτές ήταν μυαλωμένες. Οι άλλες πέντε ήταν άμυαλες. Πήραν όλες τα λυχνάρια τους, για να τον υποδεχτούν. Οι άμυαλες δεν πήραν μαζί τους λάδι για να τα ανάψουν.

Ο γαμπρός αργούσε να έρθει κι όλες αποκοιμήθηκαν. Κατά τα μεσάνυχτα ακούστηκαν φωνές: «Να! Έρχεται ο γαμπρός! Βγείτε να τον υποδεχτείτε!».

Τότε οι μυαλωμένες με το λάδι τους άναψαν τα λυχνάρια τους και έτρεξαν να υποδεχτούν τον γαμπρό και να χαρούν με τη γαμήλια γιορτή.

Οι άμυαλες ζητιάνευαν λάδι από τις μυαλωμένες, αλλά εκείνες δεν τους έδιναν, γιατί, αν μοίραζαν το λάδι τους, δεν θα έφθανε ούτε γι’ αυτές.

Έφυγαν, λοιπόν, και πήγαν μες στη νύχτα να αγοράσουν.

Στο μεταξύ ήρθε ο γαμπρός κι όλη η συνοδεία του και οι πέντε μυαλωμένες κοπέλες μπήκαν στο σπίτι, όπου θα γινόταν το γαμήλιο γλέντι. Όταν έφτασαν οι πέντε άμυαλες (μωρές) κοπέλες, πολύ αργότερα, και ζήτησαν να μπουν κι αυτές μέσα, δεν τους άνοιξαν. «Ποιες είστε; Δεν σας γνωρίζω» είπε ο γαμπρός. Η παραβολή ολοκληρώνεται με τον Ιησού να λέει στους μαθητές του: «Γι’ αυτό, να είστε σε εγρήγορση, επειδή δεν γνωρίζετε ούτε την ημέρα ούτε την ώρα».

Το γνωστό αφήγημα παρουσιάζει τον Χριστό ως Νυμφίο, ο οποίος έρχεται «εν τω μέσω της νυκτός». Ο ποιητικός λόγος αναπλάθει την ευαγγελική διήγηση με τον ιδανικότερο τρόπο: «Ιδού ο Χριστός, ως γαμπρός της ψυχής, έρχεται απρόσμενα στη μέση της νύχτας. Τρισευτυχισμένος θα ᾽ναι όποιος βρεθεί ξυπνητός κι αντίθετα ανάξιος όποιος θα μείνει ράθυμος και αμελής. Ψυχή μου, πρόσεχε μη καταβυθιστείς στον ύπνο, για να μη παραδοθείς στον πνευματικό θάνατο και κλειστείς έξω από την αιώνια βασιλεία του».

Μακάριος είναι εκείνος που γρηγορεί στην πίστη, στην ελπίδα, στην αγάπη, στον αγώνα. Ανάξιος όμως εκείνος που ραθυμεί στα πάθη, στη χλιαρότητα, στην υλομανία, στο αντίθεο κοσμικό φρόνημα.

Βλέπουμε το γαμπριάτικο σπίτι στολισμένο και λαμπρό. Όμως ρούχο καθαρό δεν έχουμε για να εισέλθουμε στους θείους γάμους της σωτηρίας . Μόνο ένας μπορεί να λαμπρύνει τη στολή της ψυχής μας, να άρει τον νυσταγμό της ραθυμίας και να χαρίσει «καιομένην λαμπάδα την εξ αρετών», ο φωτοδότης και Σωτήρας Χριστός.

Η παραβολή μας υπενθυμίζει ότι μπορεί κανείς να αγωνίζεται στη ζωή του να είναι καλός άνθρωπος, αλλά αυτό δεν τον σώζει. Η σωτηρία έρχεται σαν αποτέλεσμα όχι μόνο των καλών έργων, αλλά της ορθής πίστης προς τον Σωτήρα Χριστό, που εκφράζεται σε καλά έργα. Πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή και έργα χωρίς ορθή πίστη μένουν άκαρπα και ανώφελα.

Τα έθιμα της Μεγάλης Τρίτης

H μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τη Μεγάλη Τρίτη φτιάχνονται τα κουλουράκια και τα τσουρέκια, έθιμο ωστόσο, που συνήθως γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη. Στη Θάσο αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», όπου χορεύονται παραδοσιακοί χοροί. Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι».

Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν το χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.