Η νέα γενιά αρχιτεκτόνων καλείται να αναμορφώσει το δημόσιο χώρο του Βόλου

To Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας καλεί φοιτητές και φοιτήτριες αρχιτεκτονικών σχολών, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό με θέμα την Αναδιαμόρφωση δημόσιου χώρου στον Βόλο. Οι συμμετέχοντες πρέπει να έχουν την φοιτητική ιδιότητα μέχρι την ημερομηνία της παράδοσης των εργασιών. Σε περίπτωση ομάδας πρέπει όλα τα μέλη της να πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις.

Ειδικότερα, σε έναν από τους δύο – ή και στους δύο – κυκλικούς κόμβους στο κέντρο της πόλης (κόμβος Τελωνείου, κόμβος Δημαρχείου) θα προταθεί μια νέα κατασκευή, διαμόρφωση ή φύτευση για την κεντρική νησίδα του.

Περιγραφή

Στο πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου, κατά την τελευταία τριετία, έχουν κατασκευαστεί τέσσερις οδικοί κυκλικοί κόμβοι και ετοιμάζονται άλλοι δύο. Η δημιουργία τους έχει διευκολύνει σημαντικά την ροή των οχημάτων αλλά παράλληλα έχει δυσκολέψει την κίνηση των πεζών και των ποδηλάτων στην περίμετρό τους.

Οι νησίδες των κόμβων αν και αποτελούν περίοπτα σημεία διασταύρωσης κυκλοφοριακών αξόνων και οπτικών φυγών, παραμένουν αδρανείς εκτάσεις δημόσιου χώρου με αποκλειστικά καλλωπιστική αξία. Η παράδοξη αιώρηση των χώρων αυτών ανάμεσα στις έννοιες του κόμβου (ενός σημείου όπου συγκλίνουν και συμπλέκονται πολλαπλές ροές) και της νησίδας (μιας περιοχής αποκλεισμένης περιμετρικά και απροσπέλαστης για τους πεζούς) θέτει ένα δύσκολο όσο και γοητευτικό αρχιτεκτονικό πρόβλημα.

Ζητούμενο του διαγωνισμού είναι να προταθούν ευρηματικοί τρόποι χρηστικής και νοηματικής ενεργοποίησης των κυκλικών νησίδων. Επιδιώκεται η επανεξέταση του αισθητικού τους στίγματος αλλά κυρίως η εμπλοκή τους με την πραγματικότητα της πόλης.

Οι κυκλικές νησίδες των κόμβων καλύπτονται σήμερα από χαμηλή διακοσμητική φύτευση και σιντριβάνια. Στο κέντρο του κόμβου Τελωνείου έχει τοποθετηθεί ένας βράχος και στον κόμβο Δημαρχείου ένα μεταλλικό γλυπτό μικρογραφίας αρχαίου σκάφους. Και στις δύο νησίδες υπάρχει μια περιμετρική βατή ζώνη πλάτους 3 μ. στρωμένη με κυβόλιθους. Οι προτεινόμενες διαμορφώσεις θα πρέπει να διατηρήσουν την δυνατότητα που προσφέρουν οι νησίδες για περιμετρική κίνηση πεζών. Επίσης, για λόγους οδικής ασφάλειας, θα πρέπει να επιτρέπουν σε επαρκή βαθμό την ορατότητα ανάμεσα στα κινούμενα οχήματα.

Οι εργασίες που θα υποβληθούν θα αφορούν τον έναν ή και τους δύο κυκλικούς κόμβους και είναι ελεύθερες να προτείνουν τρισδιάστατες κατασκευές, χαμηλές διαμορφώσεις, φυτεύσεις ή ότι άλλο κριθεί κατάλληλο.

Τοποθεσία

Στη δυτική πλευρά της κεντρικής παράκτιας ζώνης του Βόλου αναπτύσσεται η μεγάλη έκταση της πλατείας Ρήγα Φεραίου (παλαιότερα πλατεία Στρατώνων). Η λεωφόρος Γρ. Λαμπράκη διατρέχει το νότιο όριο της πλατείας και την αποκόβει από τη θάλασσα. Αυτός ο ανεπαρκώς διαμορφωμένος και λειτουργικά αδρανής χώρος είναι κατάλοιπο της αδόμητης απόστασης ασφαλείας που είχε επιβληθεί από τις Οθωμανικές αρχές ανάμεσα στον αρχικό περιτειχισμένο οικισμό του Βόλου (τα Παλιά) και στην νέα σχεδιασμένη πόλη που δημιουργήθηκε μετά το 1840. Στα δύο άκρα αυτής έκτασης και σε απόσταση 300 μ. μεταξύ τους βρίσκονται οι δύο υπό εξέταση κόμβοι. Στα δυτικά, στο όριο της παλιάς πόλης, ο κόμβος Τελωνείου βρίσκεται ανάμεσα από τον Σιδηροδρομικό σταθμό και την είσοδο του εμπορικού λιμένα του Βόλου. Στα ανατολικά, στο όριο της νέας πόλης, ο κόμβος Δημαρχείου έχει άμεση εγγύτητα με το Δημαρχείο, την Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη, το Δημοτικό Ωδείο και το υπό ανακατασκευή Δημοτικό Θέατρο.

Ερευνητικό πλαίσιο

Κάθε παρέμβαση στον δημόσιο χώρο είναι σε κάποιο βαθμό και πολιτική πράξη καθώς διαμορφώνει τους όρους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε την συλλογική μας ύπαρξη στον χώρο.

Οι νησίδες των κόμβων είναι προϊόντα ενός μοντέλου διαχείρισης το οποίο δίνει προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των οχημάτων, αποθαρρύνει την ελεύθερη χρήση του χώρου και εξαντλεί τις παρεμβάσεις του σε έναν επιδερμικό ευπρεπισμό. Την ίδια ώρα όμως, η προνομιακή θέση των κόμβων προσφέρεται για μια αποσταθεροποίηση της ηγεμονικής αυτής προσέγγισης, εγγράφοντας στο αστικό πεδίο νέες διατάξεις και σημασίες που θα διεγείρουν λανθάνουσες κοινωνικές δυναμικές του χώρου της πόλης.

Η εννοιολογική και σχεδιαστική πραγμάτευση των κυκλικών κόμβων μπορεί να επικεντρωθεί στα αστικά συμφραζόμενα της συγκεκριμένης περιοχής αλλά και σε συνολικότερα διακυβεύματα του ελληνικού δημόσιου χώρου. Κάτι τέτοιο αποτελούν σίγουρα οι ποικίλες απειλές και απαγορεύσεις που αυξανόμενα ενσωματώνονται στον αστικό χώρο με κορύφωση τους πρωτόγνωρους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί λόγω της υγειονομικής κρίσης.

Ειδικότερα για τον Βόλο, οι πολιτικές του δημόσιου χώρου οξύνονται περαιτέρω από το ζήτημα της υπέρμετρης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η καταγεγραμμένη επικινδυνότητα του αέρα, που σχετίζεται με την ανεξέλεγκτη λειτουργία βιομηχανιών, την καύση σκουπιδιών, τα οχήματα και την έλλειψη πρασίνου, αποτελεί εδώ και χρόνια αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων και κοινωνικών αγώνων στην πόλη. Ως τέτοιο μπορεί επίσης να αποτελέσει το πλαίσιο του κριτικού αρχιτεκτονικού διαβήματος του διαγωνισμού.

Βραβεία

Στις καλύτερες προτάσεις που θα υποβληθούν θα απονεμηθούν τρία βραβεία και τρεις έπαινοι. Τα τρία βραβεία θα έχουν χρηματικά έπαθλα 1000, 600 και 400 ευρώ αντίστοιχα. Από τις ομάδες που θα βραβευτούν και θα διακριθούν θα ζητηθεί πιστοποίηση της φοιτητικής τους ιδιότητας.

Επιπλέον, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Π.Θ. θα διοργανώσει έκθεση στην πόλη του Βόλου με βραβευμένες και επιλεγμένες συμμετοχές του διαγωνισμού.

Οργανωτική επιτροπή

Κώστας Μανωλίδης, καθηγητής Τ.Α.Μ. Π.Θ. Κωστής Πανηγύρης, καθηγητής Τ.Α.Μ. Π.Θ. Θεοκλής Καναρέλης, καθηγητής Τ.Α.Μ. Π.Θ. Nicola Remy, επίκουρος καθηγητής Τ.Α.Μ. Π.Θ. Γιώργος Καλαούζης, ΕΔΙΠ Τ.Α.Μ. Π.Θ.

Κριτική επιτροπή

Μαρία Γούλα Δρ αρχιτέκτων, associate professor, Department of Landscape Architecture, Cornell University

Χρήστος Κακαλής Δρ αρχιτέκτων, senior lecturer, School of Architecture, Planning & Landscape, Newcastle University

Bernard Cuomo αρχιτέκτων, Nikiforidis-Cuomo Architects

Εύα Μανιδάκη αρχιτέκτων, σκηνογράφος, FLUX OFFICE

Πάνος Μαντζιάρας Δρ αρχιτέκτων, Διευθυντής Fondation Braillard Architectes

Κώστας Σαράντης αρχιτέκτων, πρόεδρος Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Μαγνησίας

Irgen Salianji αρχιτέκτων, Architects for Urbanity

Αγγελική Σιώλη Δρ αρχιτέκτων, assistant professor, Faculty of Architecture and the Built Environment, TU Delft

Φαίη Τζανετουλάκου Δρ ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων, μέλος της Περιβαλλοντικής Πρωτοβουλίας Μαγνησίας

Γιώργος Τριανταφύλλου αρχιτέκτων, blogger, (triantafylloug.blogspot.com)

Δείτε περισσότερα σχετικά με τον διαγωνισμό