Ο προσκυνηματικός τουρισμός στις παράπλευρες απώλειες του πολέμου στην Ουκρανία

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ο λεγόμενος θρησκευτικός ή προσκυνηματικός τουρισμός έχει παρουσιάσει, σταθερά, ανοδική πορεία, ενισχύοντας σημαντικά την τουριστική βιομηχανία της χώρα μας, που είναι από τους βασικούς πυλώνες της εθνικής οικονομίας. Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες στην Τήνο, στα Μετέωρα, στην Πάτμο και φυσικά στη Χαλκιδική, όπου η Αθωνική Πολιτεία, έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχο πόλο έλξης του θρησκευτικού τουρισμού, με επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Μετά από δύο χρόνια πανδημίας και με την επιδημία του covid να δείχνει σημάδια κάμψης και υποχώρησης, οι επαγγελματίες του κλάδου ήλπιζαν ότι φέτος η χρονιά θα κυλούσε σχεδόν ομαλά. Μάλιστα στις αρχές του 2022, και παρά την ενεργειακή κρίση, οι προκρατήσεις έδειχναν ότι ο τουριστικός κλάδος μπορούσε να αισιοδοξεί για ανάκαμψη και επιστροφή σε κάποια κανονικότητα. Ωστόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν το δεύτερο χτύπημα, μετά το ενεργειακό, που ήρθε να φρενάρει και πάλι τα πράγματα και να προκαλέσει ανησυχία και προβληματισμό.

Οι πρώτοι που κλήθηκαν να «πληρώσουν το μάρμαρο» και να υποστούν τις «παράπλευρες» συνέπειες του πολέμου, ήταν οι επαγγελματίες της Ουρανούπολης, που χρόνια τώρα λειτουργεί ως πύλη εισόδου και εξόδου από το Άγιο Όρος. Η άλλοτε ζωντανή πόλη που έσφυζε από τουριστική κίνηση όλο το χρόνο, σήμερα θυμίζει σχεδόν «πόλη φάντασμα». Τα κλειστά καταστήματα, οι άδειοι δρόμοι και οι ελάχιστοι επισκέπτες δημιουργούν μία εικόνα πρωτόγνωρη για την περιοχή.

Οι συνέπειες του πολέμου δεν κρύβονται ούτε στα δρομολόγια των πλοίων για τις Καρυές, που πηγαινοέρχονται σχεδόν άδεια μεταφέροντας μόλις μερικές δεκάδες επισκέπτες προσκυνητές στα μοναστήρια του Αγίου Όρους, κυρίως Έλληνες και δυτικοευρωπαίους. Άλλες χρονιές τα καραβάκια πηγαινοερχόταν γεμάτα κόσμος και αυτή την περίοδο στους δρόμους της πόλης, η ρώσικη ίσως να ήταν η κυρίαρχη γλώσσα. Ρώσοι, Ουκρανοί, Μολδαβοί αλλά και Σέρβοι Ρουμάνοι και άλλοι Βαλκάνιοι, επισκέπτες όλοι στο Άγιο Όρος, έδιναν το δικό τους ξεχωριστό, σλαβικό, χρώμα στην πόλη. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει.

“Κάνουμε την προσευχή μας να αλλάξουν τα πράγματα”

«Η κατάσταση είναι απελπιστική. Κάνουμε την προσευχή μας να αλλάξουν τα πράγματα» τονίζει στην Parallaxi ο Μιχάλης Λεμονιάδης, εστιάτορας και πρόεδρος της τοπικής κοινότητας. Όπως αναφέρει, από τα 22 περίπου καταστήματα εστίασης στην Ουρανούπολη, αυτή την περίοδο ,μόλις 4-5 λειτουργούν κι αυτά με προβλήματα. «Εμείς παλιά, κυρίως προ πανδημίας δουλεύαμε όλο το χρόνο και είχαμε μία σταθερή αύξηση αφίξεων κατά 20%, με τον θρησκευτικό τουρισμό να είναι ένα καθοριστικό ποσοστό. Φέτος έχουμε καθημερινά 30-40 επισκέπτες για το Άγιο Όρος, όταν άλλες χρονιές είχαμε 500-600 και 700 άτομα», τονίζει και επισημαίνει ότι η Ουρανούπολη με 1000 δωμάτια ξενοδοχειακό δυναμικό είχε πληρότητα σχεδόν όλο το χρόνο. Όπως αναφέρει η απουσία λόγω του πολέμου των επισκεπτών από τη Ρωσία την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τις Βαλκανικές χώρες έχει μειώσει κατακόρυφα την τουριστική κίνηση. «Εύχομαι αυτό να μη το αντιμετωπίσουμε και το καλοκαίρι» τονίζει.

Ανάλογη είναι η περιγραφή και του Ελευθέριου Μελεκλίδη, διευθυντή του «Akrathos Beach Hotel», που σημειώνει πως οι απώλειες λόγω του πολέμου για την περιοχή και τις ξενοδοχειακές μονάδες είναι τεράστιες. «Ήδη έχουμε «ακυρώσεις», δηλαδή είχαμε συμβόλαια για τα οποία οι προκαταβολές δεν ήρθαν. Κρατήσεις και συμβόλαια και για αυτή τη περίοδο και για το καλοκαίρι. Εμείς συγκεκριμένα έχουμε κρατήσεις από την 1^η Μαίου μέχρι και τον Οκτώβριο και δεν έχουμε καμία απάντηση, τι θα γίνει με αυτά τα συμβόλαια» αναφέρει και σημειώνει ότι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες το χειμώνα δεν λειτούργησαν διότι δεν υπήρχε καμία κίνηση. «Άλλες χρονιές όπως το 2019 ακόμα και το χειμώνα είχαμε πληρότητα που έφτανε μέχρι και το 90%. Φέτος πέσαμε στο 10% διότι έχουμε κάποιες αφίξεις από Ρουμάνους και Σέρβους αλλά και από την Δυτική Ευρώπη», σημειώνει και τονίζει πως η κυβέρνηση πρέπει να φροντίσει τον τουριστικό κλάδο και τον ξενοδοχειακό τομέα με φοροελαφρύνσεις και μείωση του ΦΠΑ. «Πληρώνουμε ΦΠΑ 13% όταν σε όλη την Ευρώπη το ΦΠΑ στην διαμονή είναι 5%. Η μείωση αυτή θα φανεί και στις τιμές των δωματίων και θα γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί», υποστηρίζει.

Στις απώλειες που καταγράφουν και οι επαγγελματίες που πωλούν θρησκευτικά είδη αναφέρεται ο Δημήτρης Κατσιρμάς, που ασχολείται με την οικογενειακή επιχείρηση «Δροσινός» ένα από τα πιο κεντρικά καταστήματα που πωλούν αγιορίτικες χειροποίητες εικόνες, είδη λαϊκής τέχνης χάλκινα, κεραμικά και διάφορα χειροποίητα ξύλινα αντικείμενα. «Το πλήγμα στο δικό μας κλάδο είναι μεγάλο διότι μία σειρά από επαγγελματίες δεν δουλεύουν», τονίζει και αναφέρει πως από τα 20 καταστήματα λαικής και θρησκευτικής τέχνης αυτήν την περίοδο μόλις είναι ανοιχτά. «Γιατί να ανοίξουν; Τα καραβάκια πάνε κι έρχονται στο Άγιο Όρος άδεια. Ακόμα και οι προμήθειες προς τα μοναστήρια έχουν μειωθεί κατακόρυφα διότι δεν υπάρχουν επισκέπτες», σημειώνει και αναφέρει πως, επειδή ασχολείται και με την αλιεία, όλοι οι επαγγελματικοί κλάδοι αλυσιδωτά έχουν υποστεί απώλειες. «Τώρα ελπίζουμε το Πάσχα να έχουμε κάποια κίνηση κυρίως από τους επισκέπτες από άλλα μέρη της Ελλάδας, οι οποίοι και αυτοί λόγω κρίσης πανδημίας και τώρα πολέμου έχουν λιγοστέψει δραματικά» τονίζει.

«Οι προσκυνητές δεν κόβουν εισιτήριο»

Πόσοι όμως είναι οι τουρίστες στην Ελλάδα που έρχονται στη χώρα μας για θρησκευτικούς και προσκυνηματικούς λόγους; Είναι μία δύσκολη ερώτηση ακόμα και για τους ειδικούς, καθώς όπως υποστηρίζουν, ο προσκυνητής και ο επισκέπτης σε ένα χώρο λατρείας, δεν μπορεί να καταμετρηθεί διότι δεν κόβει εισιτήριο.

Επίσης, πολλοί π.χ που επισκέπτονται την Τήνο, δεν είναι προσκυνητές ενώ στην Ουρανούπολη εκτός από τους επισκέπτες του Αγίου Όρους, άρρενες αποκλειστικά λόγω του ιδιόρρυθμου καθεστώτος της Αθωνικής Πολιτείας, υπάρχουν και οι οικογένειες που δεν εισέρχονται στον Άθω, αλλά κάνουν περιηγητικές κρουαζιέρες προκειμένου να θαυμάσουν από τη θάλασσα τα μοναστήρια.

Όπως αναφέρει το Γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο προσκυνηματικός τουρισμός βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, αλλά δεν υπάρχουν εξειδικευμένα στατιστικά στοιχεία, π.χ., για τους μεμονωμένους επισκέπτες εκκλησιών, μονών ή προσκυνημάτων. Εκτιμάτε πως τα τελευταία χρόνια εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν θρησκευτικά μνημεία, αλλά «ουδείς μπορεί να υπολογίσει τον αριθμό των ατόμων που κινούνται εντός και εκτός των συνόρων, για να συμμετάσχουν σε θρησκευτικές τελετές, εκδηλώσεις, επετείους και πανηγύρεις».

Επίσης όπως υποστηρίζουν όσοι ασχολούνται με τα τουριστικά ζητήματα, ο θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός έχει την ιδιαιτερότητα να απευθύνεται τόσο στον μαζικό τουρισμό όσο και σε μεμονωμένους ταξιδιώτες. Αποτελεί την περισσότερο ανεπτυγμένη μορφή τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα, με σχετικά μικρότερη εποχικότητα της ζήτησης σε σύγκριση με άλλες μορφές τουρισμού και μάλιστα αφορά το σύνολο της επικράτειας της χώρας και όχι κάποιες λίγες «τουριστικά ανεπτυγμένες» περιοχές.

Όπως έχει αναφέρει σε δηλώσεις του στο ΑΠΕ, ο Ευάγγελος Χρήστου, Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομίας και Διοίκησης και καθηγητής του Τμήματος Διοίκησης Οργανισμών, Μάρκετινγκ και Τουρισμού του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε), ο θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός θεωρείται η ιστορικά παλαιότερη μορφή τουρισμού διεθνώς. Από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι ταξίδευαν και συμμετείχαν σε περιηγήσεις με κεντρικό κίνητρο το προσκύνημα, τη συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετές και εκδηλώσεις, ή την εκπλήρωση ενός τάματος.

Η Ελλάδα σύμφωνα με το κ.Χρήστου, έχει το προνόμιο να διαθέτει μεγάλο αριθμό θρησκευτικών μνημείων με μοναδική πολιτισμική, θρησκευτική, ιστορική και καλλιτεχνική αξία, που μπορούν να ικανοποιήσουν ποικιλία ενδιαφερόντων των επισκεπτών πέραν του προσκυνήματος.

Συνεπώς η παραπέρα ανάπτυξη του, είναι θέμα στρατηγικής και σχεδιασμού…