Επιστροφή ενοικίου: Φόβοι για νέο ράλι τιμών, χωρίς ουσιαστική στήριξη στους ενοικιαστές

Από τις χθεσινές εξαγγελίες του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, ως προς τα μέτρα στήριξης των πολιτών που «ξεκλείδωσε» το πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4,8% του ΑΕΠ, έντονο ενδιαφέρον προκάλεσε η ανακοίνωση για επιστροφή ενός ενοικίου στο τέλος κάθε έτους, το Νοέμβριο.

Βάσει των κριτηρίων που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, από το μέτρο θα επωφεληθούν 1.188.000 φορολογούμενοι, ή αλλιώς περίπου 948.000 νοικοκυριά. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 80% όλων των ενοικιαστών στη χώρα. Η επιβάρυνση στα δημόσια ταμεία θα ανέλθει σε 230 εκ. ευρώ.

Μιλώντας στην Parallaxi, εκπρόσωποι του real estate και γνώστες της κατάστασης που επικρατεί στην αγορά σε ό,τι αφορά τα ενοίκια, χαρακτηρίζουν την πρωτοβουλία της κυβέρνησης αποσπασματική και εκφράζουν το φόβο ότι θα λειτουργήσει ως ένα ακόμα έναυσμα προς τους ιδιοκτήτες ακινήτων ώστε να αυξήσουν τα ενοίκια.

«Όλοι οι ιδιοκτήτες θα θεωρούν δεδομένο ότι οι ενοικιαστές μπορούν να αντέξουν λίγο υψηλότερο ενοίκιο»

Ο Κωνσταντίνος Τζάρος, πρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αστικών Συμβάσεων Θεσσαλονίκης, κάνει λόγο για ένα πρωτόγνωρο μέτρο, οι επιπτώσεις του οποίου μένει να φανούν. Δηλώνει πως «όσον αφορά την αξία των ακινήτων, δεν πιστεύω ότι θα δούμε αυξήσεις τιμών, τουλάχιστον στις κατηγορίες ακινήτων που ενδιαφέρουν περισσότερο τον κόσμο. Ωστόσο, αν το μέτρο παγιωθεί ως κάτι μόνιμο, πιθανόν η αυτορρύθμιση της αγοράς να μας οδηγήσει πράγματι σε κάποιες αυξήσεις ενοικίων. Το ότι πλέον το ενοίκιο ενός μήνα θα επιστρέφει στην τσέπη πιθανόν θα δημιουργήσει στους εκμισθωτές την προσδοκία ότι οι ενοικιαστές τους θα μπορούν να ανταποκριθούν σε λίγο μεγαλύτερο ενοίκιο. Απ’ την άλλη, αν το μέτρο εφαρμοστεί μία φορά και μετά αποσυρθεί, θα είναι ακόμα χειρότερο, γιατί θα μπει, θα κάνει ζημιά στην αγορά και μετά θα εξαφανιστεί».

Μάλιστα, το γεγονός ότι οι δικαιούχοι ανέρχονται στο 80% των ενοικιαστών πανελλαδικά εντείνει τις ανησυχίες του κ. Τζάρου. «Εφόσον μιλάμε για ένα μέτρο τόσο εκτεταμένο, αναμενόμενα η κοινωνία θα θεωρήσει ότι είναι κάτι δεδομένο, κάτι το οποίο θα απολαμβάνουν όλοι. Κι όμως, θα υπάρχει ένα 20% το οποίο δεν θα δικαιούται κάποια επιστροφή. Αυτό είναι που θα δεχτεί και τη μεγαλύτερη πίεση σε μία ενδεχόμενη αύξηση των ενοικίων. Οι ενοικιαστές θα πληρώνουν μεγαλύτερο ενοίκιο, ακόμα και αν δεν δικαιούνται επιστροφή κάποιου ποσού».

Παρόμοιους φόβους εκφράζει και ο Μενέλαος Μαλτέζος, οικονομολόγος, λογιστής και πρώην βουλευτής εκλεγμένος στην Περιφέρεια Έβρου με τον ΣΥΡΙΖΑ: «Η στεγαστική κρίση δεν μπορεί να λυθεί με επιδοτήσεις που εν τέλει συντηρούν ή και ενισχύουν την ίδια την αύξηση των ενοικίων. Όταν ο ενοικιαστής επιδοτείται, αλλά η προσφορά παραμένει ανελαστική και η ζήτηση πιεσμένη, ο ιδιοκτήτης απλώς αυξάνει το ζητούμενο ποσό – “αφού θα πάρεις πίσω ένα ενοίκιο, έλα να το μοιραστούμε”. Αυτή η δυναμική δεν είναι άποψη. Είναι βασικός οικονομικός κανόνας», δηλώνει.

Για τον κ. Μαλτέζο, μέτρα σαν αυτό αποτελούν «παραδοχή αποτυχίας να ελεγχθεί ένα πρόβλημα δομικό, βαθιά πολιτικό, που αγγίζει πλέον όλες τις ηλικιακές και εισοδηματικές ομάδες». Δεν παραλείπει δε να υπενθυμίσει και τις δημογραφικές επιπτώσεις της στεγαστικής κρίσης: «Οι νέοι άνθρωποι καθυστερούν να αυτονομηθούν ή να δημιουργήσουν οικογένεια, όχι λόγω αδιαφορίας ή “κουλτούρας”, αλλά λόγω αδυναμίας».

Σε ανάλογο κλίμα κινείται και ο Νίκος Βράντσης, μέλος στην Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης, ένα σωματείο βάσης που σκοπό έχει να ενημερώσει και να υποστηρίξει τους ενοικιαστές που πλήττονται από τις ραγδαίες αυξήσεις στα μισθώματα και από τυχόν αυθαιρεσίες των ιδιοκτητών. Μας παραπέμπει αρχικά σε ανακοίνωση της Ένωσης, η οποία μιλά για «προβληματική αντίληψη της κυβέρνησης» και «επικοινωνιακές κινήσεις εντυπωσιασμού» χωρίς περιεχόμενο.

Ο ίδιος συμπληρώνει, μιλώντας στην Parallaxi: «Και αυτό το μέτρο συντάσσεται με τη διαχρονική πολιτική των κυβερνήσεων να αυξάνουν τις τιμές αγοράς των ιδιοκτησιών και της γης, ενώ παράλληλα “επιδοτεί” τους εκμισθωτές. Με το να μοιράζεις ένα τέτοιο επίδομα χωρίς να επιβάλεις έλεγχο ενοικίων, δίνεις στους ιδιοκτήτες το ελεύθερο να ζητήσουν σε επόμενη φάση ένα μέρος αυτού του επιδόματος, οδηγώντας τις τιμές ακόμα ψηλότερα. Ουσιαστικά, αυτά τα επιδόματα-ψίχουλα θέλουν να κατευνάσουν ένα ρεύμα αντίδρασης που έχει αρχίσει να γεννιέται γύρω από διάφορες πρωτοβουλίες και συλλογικότητες».

Να σημειωθεί πως, με αφορμή την ανακοίνωση της κυβέρνησης, σειρά συλλογικοτήτων, ανάμεσα στις οποίες και η Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών, διοργανώνει κινητοποιήσεις τις επόμενες μέρες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, για το δικαίωμα στη στέγη.

«Αντίστοιχη κατάσταση είδαμε και με τα προγράμματα Σπίτι Μου, τα οποία μόλις ανακοινώθηκαν οδήγησαν σε ραγδαίες αυξήσεις στις τιμές πώλησης των ακινήτων», λέει ο κ. Βράντσης.

Η εναλλακτική: πλαφόν στα ενοίκια ή ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης;

Σχετικά με το ποιο μέτρο θα ήταν περισσότερο αποτελεσματικό απέναντι στη στεγαστική κρίση, ο κ. Τζάρος σχολιάζει: «Έχω την εντύπωση ότι με τέτοια μέτρα η κυβέρνηση πετά σπασμωδικούς “κεραυνούς”, για πολιτικούς λόγους, χωρίς ποτέ να δημιουργεί μόνιμες, οργανωμένες συνθήκες στην αγορά», προσθέτει και υποστηρίζει ότι πρέπει η κυβέρνηση να αυξήσει το εισόδημα των πολιτών, ώστε να είναι διαχειρίσιμες οι όποιες αυξήσεις παρατηρούνται στην ελεύθερη αγορά.

«Ωστόσο, πρέπει να πω ότι δεν συμφωνώ ούτε με μέτρα σαν τον περιορισμό της βραχυχρόνιας μίσθωσης ή το πλαφόν στα ενοίκια. Έχει φέρει πολλά χρήματα από επενδύσεις ξένων σε μια χώρα που στέναζε από δεκαετή κρίση. Πλέον, η αγορά ακινήτων είναι διεθνοποιημένη. Ο Έλληνας έχει απέναντί του, σε επίπεδο αγοράς ακινήτων, έναν ξένο που έρχεται να αγοράσει ακίνητο με εισοδήματα πολύ μεγαλύτερα και μικρότερη φορολόγηση. Αυτόν τον θέλουμε να επενδύσει αλλά θέλουμε και ο Έλληνας να αυξήσει αντίστοιχα την αγοραστική του δύναμη. Αν δημοσιονομικά η χώρα τα πήγε τόσο περίφημα, θα έπρεπε να υπάρχει μία φοροελάφρυνση στους μικροεπαγγελματίες, ώστε να τονωθεί ο κύκλος εργασιών τους, η απασχόληση κτλ.».

Αντίθετη είναι η άποψη της Ένωσης Ενοικιαστ(ρι)ών, που πιστεύουν ότι είναι απαραίτητος ο έλεγχος των τιμών στα ενοίκια και η δημιουργία αποθέματος κοινωνικής κατοικίας. Στην ανακοίνωσή τους, δηλώνουν ότι «Η μόνη στεγαστική πολιτική που μπορεί να έχει αποτέλεσμα είναι αυτή που έχει δύο πυλώνες: πρώτον, την ανάσχεση της αισχροκέρδειας, δηλαδή τον έλεγχο των ενοικίων, και δεύτερον, την αποεμπορευματοποίηση μεγάλου μέρους του στεγαστικού αποθέματος, δηλαδή την δημιουργία ισχυρού τομέα κοινωνικής κατοικίας, ενοικιαζόμενης σε τιμές χαμηλότερες από της αγοράς».

«Φυσικά δεν μπορώ να είμαι βέβαιος για το παρασκήνιο, αλλά προσωπικά πιστεύω ότι προχωρούν με τέτοια μέτρα εν γνώσει τους», υποστηρίζει ο κ. Βράντσης. «Η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς τούς αποτρέπει να βάλουν στο ρεπερτόριο των λύσεων τη δημιουργία δημόσιου αποθέματος κατοικιών και τον έλεγχο των ενοικίων. Η κατοικία λογίζεται σαν εμπόρευμα και όχι σαν δικαίωμα. Εμείς δεν το συμμεριζόμαστε αυτό. Πιστεύουμε ότι η αγορά δεν μπορεί να δώσει λύσεις στο στεγαστικό πρόβλημα της πλειοψηφίας, αντίθετα πριμοδοτεί αποκλειστικά τους ιδιοκτήτες, τους μεσίτες και τους developers».

«Η κυβέρνηση χορηγεί παροχές “μίας χρήσης” και αποφεύγει να θίξει τις πραγματικές αιτίες της κοινωνικής αδικίας», συμφωνεί και ο κ. Μαλτέζος. «Ποιες είναι αυτές; Αρχικά, η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας, που οδηγεί εργαζόμενους και μικρομεσαίους να φορολογούνται σαν “μεσαία τάξη” χωρίς να έχουν ανάλογη αγοραστική δύναμη. Δεύτερον, οι υψηλοί έμμεσοι φόροι, και ιδίως ο ΦΠΑ και ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης στα καύσιμα. Τρίτον, η αποφυγή αναδιάρθρωσης του παραγωγικού μοντέλου.

» Η Ελλάδα χρειάζεται νέα στεγαστική πολιτική, με κοινωνική κατοικία, δημόσια φοιτητική στέγη, κανόνες στη βραχυχρόνια μίσθωση, οριοθέτηση αυξήσεων, κίνητρα για μακροχρόνιες συμβάσεις. Και ταυτόχρονα, μια φορολογική μεταρρύθμιση με τιμαριθμική προσαρμογή, μείωση έμμεσων φόρων και επενδύσεις στην παραγωγή –όχι σε πυροσβεστικές παροχές. Αλλιώς, κάθε “επιστροφή ενοικίου” θα είναι απλώς επιστροφή στο ίδιο κοινωνικό αδιέξοδο», καταλήγει.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση μοιάζει να επιλέγει όσα τη βολεύουν τόσο από το (νεο)φιλελευθερισμό όσο και από τον κρατικιστικό έλεγχο της οικονομίας. Αφήνει μεν αρρύθμιστη την αγορά απέναντι στο ιδιωτικό συμφέρον, ενώ την ίδια στιγμή μοιράζει οριζοντίως επιδόματα και αποφεύφει τις μεταρρυθμίσεις που θα ελαφρύνουν πραγματικά την επιχειργματικότητα.

Επιστροφή ενοικίου: Τα κριτήρια για τους δικαιούχους

Υπενθυμίζεται ότι το μέτρο επιστροφής ενοικίου θα αφορά τόσο την κύρια κατοικία όσο και τη φοιτητική κατοικία.

Το μέγιστο ποσό επιστροφής για την κύρια κατοικία είναι τα 800 ευρώ, συν 50 ευρώ για κάθε εξαρτώμενο μέλος, και έως 800 ευρώ για φοιτητική κατοικία.

Τα εισοδηματικά κριτήρια είναι τα εξής:

• Για τον άγαμο, το όριο ετησίως είναι τα 20.000 ευρώ.
• Για τον έγγαμο, 28.000 ευρώ χωρίς παιδιά.
• Για τον έγγαμο με παιδιά, το όριο ανέρχεται σε 28.000 ευρώ και προσαυξάνεται κατά 4.000 ευρώ για κάθε εξαρτώμενο τέκνο.
• Για μονογονεϊκές οικογένειες, το ετήσιο εισοδηματικό όριο ανέρχεται σε 31.000 ευρώ, προσαυξημένο κατά 5.000 ευρώ για το δεύτερο παιδί, συν 5.000 ευρώ για το τρίτο κλπ.