Ανησυχία φαίνεται να έχει προκαλέσει διεθνώς η δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα Μοχσέν Φαχριζαντέχ, ο οποίος πέθανε χθες στο νοσοκομείο υποκύπτοντας στα τραύματα που υπέστη σε ένοπλη επίθεση, όπως μετέδωσαν ιρανικά κρατικά ΜΜΕ.
“Δυστυχώς, η ιατρική ομάδα δεν κατάφερε να τον επαναφέρει στη ζωή και πριν από λίγα λεπτά, αυτός ο διευθυντής και επιστήμονας έφθασε στο υψηλό στάτους του μαρτυρικού θανάτου έπειτα από χρόνια προσπαθειών και αγώνα”, αναφερόταν σε ανακοίνωση των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων που μεταδόθηκε από τα κρατικά ΜΜΕ.
Στο μεταξύ, σήμερα γνωστοποιήθηκε ότι ο Τζον Μπρέναν, πρώην επικεφαλής της CIA, της υπηρεσίας κατασκοπείας των ΗΠΑ, χαρακτήρισε την Παρασκευή τη συγκεκριμένη δολοφονία ως ενέργεια «εγκληματική και εξαιρετικά επικίνδυνη ενέργεια».
Κατά τον ίδιο η πράξη αυτή εγείρει τον κίνδυνο να υπάρξουν «θανάσιμα αντίποινα», να ανοίξει «νέα φάση στην περιφερειακή σύγκρουση», διευκρινίζοντας πως δεν γνωρίζει ποιος βρισκόταν πίσω από τον φόνο του Μόχσεν Φαχριζάντε.
Πράγματι, το Ιράν θα προχωρήσει «σε εύθετο χρόνο» σε αντίποινα για τον φόνο του εξέχοντα ιρανού πυρηνικού επιστήμονα, δήλωσε σήμερα ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί σε τηλεοπτική ομιλια του, μια μέρα μετά τον φόνο του Μοχσέν Φαχριζαντέχ σε ενέδρα κοντα στην Τεχεράνη.
Ο Ροχανί κατηγόρησε το Ισραήλ για τον φόνο.
«Ο λαός μας είναι πολύ έξυπνος για να πέσει στην παγίδα του σιωνιστικού καθεστώτος (Ισραήλ). Θέλουν να δημιουργήσουν χάος, θα πρέπει όμως να ξέρουν πως τους ξεσκεπάσαμε και πως δεν θα επιτύχουν. (…) Το Ιράν ασφαλώς θα απαντήσει στο μαρτύριο του επιστήμονά μας σε εύθετο χρόνο», τόνισε.
5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για την αιώνια έχθρα Ιράν- Ισραήλ
Οι ρίζες της αντιπαλότητας
Είναι ενδιαφέρον να τονιστεί ότι το Ιράν ήταν η μοναδική χώρα της περιοχής που προμήθευε με πετρέλαιο το Ισραήλ μετά την κρίση του Σουέζ το 1956 και επίσης ήταν η μόνη χώρα της αραβικής χερσονήσου που αντιτάχθηκε στην έκκληση των αραβικών κρατών να καταστραφεί η κρατική οντότητα του Ισραήλ μετά τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1967. Στον πόλεμο Yom Kippur του 1973 και πάλι το Ιράν ήταν η μόνη χώρα της περιοχής που προμήθευε με πετρέλαιο το Ισραήλ. Σε ανταπόδοση όλων αυτών οι Ισραηλινοί βοήθησαν τους Ιρανούς στην κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου Bushehr το 1975 και στον σχεδιασμό του ερευνητικού πυρηνικού σταθμού του Isfahan, πριν την ιρανική ισλαμική επανάσταση του 1979.
Οι ρίζες της αντιπαλότητας μεταξύ Ισραήλ και Ιράν εδράζονται πρωτίστως στις αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή όπως αυτές προέκυψαν μετά την εγκαθίδρυση της ισλαμικής δημοκρατίας στο Ιράν το 1979, μετά τον τερματισμό του πολέμου Ιράν – Ιράκ, μετά την εμπλοκή των δύο χωρών στο συριακό εμφύλιο ή με τις εξελίξεις στο παλαιστινιακό ζήτημα και λιγότερο σε ιδεολογική -θρησκευτική βάση.
Το Ιράν δεν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ.
Σύμφωνα με έρευνα μελετητή για το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, παρά την επαναστατική ρητορική και τους αφορισμούς που εκτοξεύει εναντίον του Ισραήλ, το Ιράν κατά βάθος ασκεί την εξωτερική του πολιτική ως ορθολογικός δρώντας, ο οποίος δεν διακινδυνεύει μια πυρηνική ή συμβατική επίθεση εναντίον του Ισραήλ καθώς γνωρίζει ότι αυτό θα ισοδυναμεί με τον αφανισμό του.
Ακόμα και αν αποκτήσει την πολυπόθητη “βόμβα”, το Ιράν δεν θα θέσει σε κίνδυνο τον αναβαθμισμένο γεωπολιτικό ρόλο του στην περιοχή και τη μεθοδική προσπάθεια που κάνει να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη με τη δημιουργία ενός σιιτικού άξονα από το Ιράν μέχρι τη Μεσόγειο.
Παρατηρείται λοιπόν από τις μέχρι τώρα κινήσεις του Ιράν στο γεωπολιτικό χάρτη, ότι το Ιράν δίνει χώρο στη διπλωματία έναντι της σύγκρουσης, όταν διακυβεύονται τα στρατηγικά του συμφέροντα. Αυτό καταδεικνύεται και από τις διαπραγματεύσεις με τη διεθνή κοινότητα για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Σύμφωνα πάντα με τον μελετητή και την έρευνα, αν και το συντηρητικό Ιερατείο του θεοκρατικού Ιράν ορίζει σε ένα μεγάλο βαθμό την εξωτερική πολιτική της Τεχεράνης και παρά το γεγονός ότι το Ιράν έχει συχνά προκαλέσει προβλήματα στους γείτονές του και ευρύτερα, δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί ο ορθολογισμός της ιρανικής ηγεσίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας και ούτε η επαρκής κατανόηση της έννοιας της αποτροπής από την πλευρά της.
Η αποδεδειγμένη ικανότητα του Ισραήλ να χτυπήσει πιθανούς πυρηνικούς αντιπάλους χωρίς τον φόβο των αντιποίνων, έχει αναπόφευκτα κάνει τους εχθρούς του να επιθυμούν να αναπτύξουν τα μέσα για να αποτρέψουν το Ισραήλ από το να κάνει πάλι τα ίδια. Με τον τρόπο αυτό, οι σημερινές εντάσεις εξηγούνται καλύτερα όχι ως τα πρώτα στάδια μιας σχετικά πρόσφατης ιρανικής πυρηνικής κρίσης, αλλά μάλλον ως το τελικό στάδιο μιας δεκαετούς πυρηνικής κρίσης στη Μέση Ανατολή που ίσως σταματήσει μόνο όταν αποκατασταθεί η ισορροπία της στρατιωτικής ισχύος.
Οι σημαντικότερες εξελίξεις του τελευταίου καιρού
Στα σημαντικότερα γεγονότα των τελευταίων χρόνων συμπεριλαμβάνεται το γεγονός ότι το Ισραήλ και το Ιράν βρίσκονται σε ευθεία αντιπαράθεση στη Συρία. Ενώ στο παρελθόν οι δύο περιφερειακοί εχθροί συγκρούονταν μέσω αντιπροσώπων, τον Φεβρουάριο του 2018 ισραηλινό ελικόπτερο κατέρριψε ιρανικής κατασκευής drone, το οποίο εισήλθε στον εναέριο χώρο του Ισραήλ από τη Συρία.
Σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα της Καθημερινής, το Ισραήλ εξαπέλυσε τότε μεγάλης κλίμακας επίθεση εναντίον ιρανικών στόχων στη Συρία, κατά την οποία η συριακή αεράμυνα κατέρριψε ισραηλινό F16.
Πρόκειται για το σοβαρότερο, άμεσο επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών από το 1979, όταν το νεοσύστατο ισλαμικό κράτος διέκοψε κάθε σχέση με το Ισραήλ.
Από το 2018 η ισραηλινή πολιτική που είχε στόχο να περιορίσει εμμέσως τις επιπτώσεις της ιρανικής εμπλοκής στον πόλεμο στη Συρία μετατράπηκε σε άμεση προσπάθεια να εμποδιστεί η στρατιωτική επέκταση του Ιράν.
Η αντίδραση του Ιράν
Με βάση τις πληροφορίες πάντα του ίδιου δημοσιεύματος, τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα το Ιράν να αλλάξει στρατηγική και να μεταφέρει μονάδες του σε περιοχές που δεν είναι τόσο εκτεθειμένες σε επιθέσεις των Ισραηλινών.
Έτσι, κάποιες μονάδες και όπλα μεταφέρθηκαν στον Λίβανο, όπου εδώ και καιρό ισχύει και εδώ ένα ταμπού: το Ισραήλ και η Χεζμπολάχ, η πολιτική οργάνωση και πολιτοφυλακή των σιιτών του Λιβάνου, βρίσκονται σε ψυχρό πόλεμο, χωρίς άμεση αντιπαράθεση. Υπάρχει κίνδυνος, βεβαίως, εάν αρχίσουν επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ, η αντίδραση του Ισραήλ να εμπλέξει όλο τον Λίβανο, εφόσον και η Χεζμπολάχ συμμετέχει στην κυβέρνηση και είναι παρούσα σε όλο το φάσμα των κρατικών δομών και της κοινωνίας.
Σήμερα, επομένως, οι δύο εχθροί βρίσκονται σε άμεση αντιπαράθεση χωρίς κάποιον οργανισμό ή αξιόπιστο κράτος που θα μπορούσε να μεσολαβήσει προκειμένου να σταματήσει η οποιαδήποτε σύρραξη.
Γιατί η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως ιδιαιτέρως πολύπλοκη
Η κατάσταση περιπλέκεται από την ανάμειξη μεγαλύτερων δυνάμεων.
Οι ΗΠΑ υπό την προεδρία του Τραμο αποσύρθηκαν το 2018 από τη διεθνή συμφωνία (με ενθάρρυνση από το Ισραήλ), που αφορούσε τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, όπου το Ιραν είχε δεχθεί να περιορίσει δραστικά το αμφιλεγόμενο πυρηνικό της πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των διεθνών κυρώσεων εναντίον του.
Όμως σε απάντηση στην επαναφορά των αμερικανικών κυρώσεων, η Τεχεράνη υπαναχώρησε τον Μάιο του 2019 από τις περισσότερες δεσμεύσεις της βάσει της συμφωνίας, αφού οι αμερικανικές κυρώσεις έχουν υψηλό κόστος για το Ιράν από την μια και η στήριξη της Ουάσιγκτον στη Σαουδική Αραβία από την άλλη είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η ένταση μεταξύ των δύο χωρών.
Όμως ο Τράμπ δεν πέτυχε τον απώτερο σκοπό αυτής της πολιτικής: να αναγκάσει το Ιράν να διαπραγματευτεί “μια καλύτερη συμφωνία”, σύμφωνα με τον ίδιο, και η Τεχεράνη καυχάται για την αντίσταση του λαού της ενάντια “στον μεγάλο Σατανά”, τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, το Ιράν έχει αυξήσει σημαντικά την παραγωγή ελαφρώς εμπλουτισμένου ουρανίου, χωρίς ωστόσο να φτάσει σε σημείο που να επιτρέπει τη χρήση του για στρατιωτικούς σκοπούς.
Ο Μπάιντεν είχε αναφέρει στο άρθρο του ότι επιθυμεί να προτείνει στο Ιράν “έναν αξιόπιστο τρόπο επιστροφής στη διπλωματία” με στόχο να επανενταχθούν οι ΗΠΑ στη συμφωνία της Βιένης, υπό τον όρο ότι η Τεχεράνη “θα σέβεται απολύτως τις δεσμεύσεις της”.
Μάλιστα τις τελευταίες εβδομάδες το Ιράν έχει επισημάνει ότι για να επαναδεσμευθεί στη συμφωνία, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να το αποζημιώσει για τη βλάβη που του προκάλεσαν η απόσυρσή της από τη συμφωνία και οι κυρώσεις.
Η Ρωσία, με την εμπλοκή της υπέρ του Ασαντ, πρωταγωνιστεί στην περιοχή και έχει σκοπό να εξασφαλίζει τα δικά της συμφέροντα. Ενώ συμμάχησε με το Ιράν, η Μόσχα θεωρεί την Τεχεράνη ανταγωνιστή για επιρροή. Οι Ρώσοι γνωρίζουν ότι παρά την ισχύ τους παραμένουν «ξένος» παράγοντας στη Συρία, ενώ οι Ιρανοί ήρθαν για να μείνουν.
Με πληροφορίες από ΓΑ/ΑΠΕ-ΜΠΕ, έρευνα (2018) του Γρηγόρη Χάτσιου για το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Νίκος Κωνσταντάρας/ Καθημερινή
