O «Τειρεσίας» των ενοικιαστών: Έλεγχος διαφάνειας ή ένα ακόμη κοινωνικό φίλτρο αποκλεισμού;

Σάλο έχουν προκαλέσει οι σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς, αλλά πολύ περισσότερο της ενοικίασης ακινήτων που φέρνει το 2026, με τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού καταγραφής της συμπεριφοράς των ενοικιαστών, που ήδη έχει χαρακτηριστεί ως  «Τειρεσίας ενοικιαστών».

Η νέα βάση δεδομένων η οποία σχεδιάζεται στο πλαίσιο ευρύτερων παρεμβάσεων για τη διαφάνεια στις μισθώσεις, θα καταγράφει περιπτώσεις ασυνέπειας στις πληρωμές ενοικίων, δικαστικές αποφάσεις για εξώσεις λόγω οφειλών, αλλά και σοβαρές παραβάσεις των όρων μίσθωσης. Ωστόσο πίσω από αυτούς τους τεχνικούς όρους και τη ρητορική περί διαφάνειας αναδύεται ένα κρίσιμο ερώτημα: πρόκειται όντως για μηχανισμό ισορροπίας ή για ένα νέο σύστημα που κινδυνεύει να μετατραπεί άμεσα σε ένα ακόμη φίλτρο κοινωνικού αποκλεισμού;

 Τι προβλέπει το νέο σχέδιο

Σύμφωνα με τον μέχρι τώρα σχεδιασμό, η νέα βάση δεδομένων θα καταγράφει περιπτώσεις σοβαρής και επαναλαμβανόμενης ασυνέπειας στην καταβολή ενοικίων, δικαστικές αποφάσεις που οδηγούν σε εξώσεις λόγω οφειλών, καθώς και βαριές παραβιάσεις των όρων μίσθωσης. Οι πληροφορίες αυτές θα είναι διαθέσιμες στους ιδιοκτήτες ακινήτων πριν από τη σύναψη κάθε νέας μίσθωσης, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμα.

Η λογική πάντως παραπέμπει ευθέως στον τραπεζικό «Τειρεσία»: όποιος έχει αρνητικό ιστορικό, αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πρόσβαση σε βασικά αγαθά – στην προκειμένη περίπτωση, στη στέγη.

Η επίσημη επιχειρηματολογια

Η πολιτεία υποστηρίζει ότι το μέτρο έρχεται να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην αγορά ενοικίασης. Ιδιοκτήτες καταγγέλλουν ότι παραμένουν εκτεθειμένοι για μήνες ή και χρόνια σε κακοπληρωτές, χωρίς ουσιαστική προστασία, ενώ το κόστος συντήρησης και φορολόγησης των ακινήτων συνεχίζει να αυξάνεται.

Υπό αυτό το πρίσμα ο «Τειρεσίας ενοικιαστών» παρουσιάζεται ως προληπτικό εργαλείο, που θα μειώσει τις συγκρούσεις και θα ενθαρρύνει τη συνέπεια στις μισθώσεις. Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια.

Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι στην καταγραφή των γεγονότων,  η αλήθεια λέει πως για τους ιδιοκτήτες θεσπίζεται ένα ακόμη μέτρο προστασίας. Αντίθετα τους ενοικιαστές που αντιμετωπίζουν είτε υπέρογκες απαιτήσεις ενοικίων σε σχέση με τα τετραγωνικά μέτρα ή και την κατάσταση του ακινήτου καθώς  και τις αυξήσεις σχεδόν σε ετήσια βάση, δεν υπάρχει καμία απολύτως προστασία. Και κάπου εδώ κάπου μπαίνουν και τα κοινωνικά φίλτρα.

Οι σκιές και οι κοινωνικές ανησυχίες

Την ίδια ώρα η κριτική απέναντι στις κυβερνητικές επιλογές σε ένα μείζον θέμα όπως το στεγαστικό, ολοένα και φουντώνει. Ενώσεις ενοικιαστών και φορείς κοινωνικής πολιτικής προειδοποιούν ότι σύστημα ενδέχεται να τιμωρεί όχι τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, αλλά ανθρώπους που βρέθηκαν προσωρινά σε οικονομική αδυναμία – λόγω ανεργίας, ασθένειας ή γενικότερων κρίσεων.

Σε μια χώρα που το κόστος στέγασης απορροφά ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος, ο κίνδυνος είναι προφανής: ένα αρνητικό “στίγμα” μπορεί να ακολουθεί τον ενοικιαστή για χρόνια, περιορίζοντας δραστικά τις επιλογές του και το δικαίωμα στη στέγαση και ενισχύοντας τις ανισότητες.

«Πρόκειται ουσιαστικά για την ικανοποίηση ενός χρόνιου αιτήματος της ΠΟΜΙΔΑ, η οποία στην πραγματικότητα δεν εκπροσωπούν τους ιδιοκτήτες αλλά τους εκμισθωτές ακινήτων στην Ελλάδα. Η ΠΟΜΙΔΑ λοιπόν, πολύ μεθοδικά έχει ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια να χτίζει αυτή τη φιγούρα του κακοπληρωτή ενοικιαστή, ο οποίος υποτιθέμενα μπαίνει σε σπίτια και τα κάνει όλα λίμπα. Αφήνει απλήρωτους λογαριασμούς κλπ. Αυτή η φιγούρα είναι σίγουρα μυθική. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Και αποτελεί μια προσπάθεια να στραφεί η προσοχή αλλού, από τα πραγματικά αίτια της στεγαστικής κρίσης που είναι:

• Η ασύδωτη αγορά ενοικίου
• Η απουσία στεγαστικής πολιτικής και
• Η αισχροκέρδια από την πλευρά των εκμισθωτών

Οπότε όλο αυτό, αποτελεί ουσιαστικά μια παραγγελία της ΠΟΜΙΔΑ προς την κυβέρνηση, προκειμένου να τους λύσει τα χέρια με εντελώς διαφορετικούς τρόπους. Δηλαδή μαζί με την fast – track διαδικασία εξώσεων που είναι ένας καινούργιος επίσης νόμος που ξεκινά από το 2026, τους επιτρέπει να αξιοποιήσουν ακόμη περισσότερο τα ακίνητα τους. Τους επιτρέπει δηλαδή να εξάγουν ακόμη μεγαλύτερα ενοίκια με αυτόν τον τρόπο» τονίζει χαρακτηριστικά το μέλος της Ένωσης Ενοικιαστών/τριών Θεσσαλονίκης, Θοδωρής Καρυότης.

Το κοινωνικό αποτύπωμα

Μιλώντας δε, για το κοινωνικό αποτύπωμα που αναμένεται να φέρει αυτό το νέο νομοσχέδιο της κυβέρνησης, ο κ. Καρυότης είναι ξεκάθαρος:

«Μιλάμε για μια κοινωνική καταστροφή, γιατί στην Ελλάδα σχεδόν ο μισός πληθυσμός βρίσκεται σε κίνδυνο να χρεωθεί – εάν δεν έχει χρεωθεί ήδη – με τρόπο που να μην μπορεί να ξεπληρώσει τις υποχρεώσεις του, λόγω της περιρρέουσας οικονομικής κατάστασης. Της συνεχιζόμενης λιτότητας και της μεγάλης ακρίβειας. Ένας νόμος λοιπόν προβλέπει ότι κάποιοι άνθρωποι που δεν τα καταφέρνουν οικονομικά θα αρχίσουν να εγγράφονται σε κάποιο μητρώο και μέσω ενός αλγορίθμου θα εκδίδονται εις βάρος τους κάποια πιστοποιητικά. Αυτοί οι άνθρωποι – όπως καταλαβαίνουμε – μετά από αυτό δεν θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε καμία κατοικία. Αυτό σημαίνει ότι σύντομα θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε φαινόμενα μαζικής αστεγίας».

Και προσθέτει πως «είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη χωρίς καμία ουσιαστική στεγαστική πολιτική. Όλα αυτά τα μέτρα που παρουσιάζονται ως μέτρα στεγαστικής πολιτικής από την κυβέρνηση, δεν έχουν καμία σχέση με κάτι τέτοιο. Είναι Real Estate, είναι μέτρα τόνωσης της κτηματαγοράς και της ζήτησης, είναι μέτρα φορολογικά, είναι μέτρα προστασίας των εκμισθωτών, αλλά σίγουρα δεν είναι μέτρα στεγαστικής πολιτικής. Τα επιχειρήματα των εκμισθωτών αναφέρουν πως σε όλες τις χώρες της Ευρώπης υπάρχουν αυτά τα μέτρα και ότι θα πρέπει να έρθουν κάποια στιγμή κι εδώ. Κάτι που αποτελεί φυσικά ψέμα. Από τη μια οι χώρες στις οποίες ακολουθείται μια τόσο αυστηρή διαδικασία είναι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, αλλά ακόμα και σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία που έχουν ένα τέτοιο μητρώο, έχουν παράλληλα και θεσμοθετημένους ελέγχους ενοικίων, ήτοι πλαφόν το οποίο προσαρμόζει τα ενοίκια στην οικονομική δυνατότητα των νοικοκυριών κι έχουν από το 15% έως 30% του στεγαστικού αποθέματος σε κοινωνική κατοικία, δηλαδή υπό δημόσια διαχείριση προκειμένου να διατίθενται στα νοικοκυριά με κοινωνικά κριτήρια. Τέλος έχουν και πάρα πολλά αναπτυγμένα δικαιώματα των ενοικιαστών. Στη Γερμανία για παράδειγμα το ελάχιστο διάστημα της μίσθωσης είναι πέντε έτη. Εδώ κάθε τρία θα πρέπει μαζεύουμε την οικογένειά μας και να ψάχνουμε για άλλο σπίτι. Οπότε αυτή η σύγκριση με την Ευρώπη όπου μας βολεύει είναι πάρα προβληματική».

Προσωπικά δεδομένα και δικλείδες ασφαλείας

Ταυτόχρονα κομβικό ζήτημα παραμένει η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Αν και προβλέπεται δικαίωμα ενημέρωσης, διόρθωσης και ένστασης, δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί ποιος θα ελέγχει την ορθότητα των καταχωρίσεων και πόσο εύκολα θα μπορεί να καθαρίσει το ιστορικό ενός ενοικιαστή μετά από ένα διάστημα συνέπειας.

Η εμπειρία από αντίστοιχα μητρώα δείχνει ότι τα λάθη και οι καθυστερήσεις στη διόρθωσή τους μπορούν να έχουν δυσανάλογες συνέπειες για τον πολίτης, όπως αυτές που περιέγραψε παραπάνω ο κ. Καρυότης.

«Φυσικά και υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στο ζήτημα των προσωπικών δεδομένων, αλλά για το ζήτημα αυτό υπάρχει σιγή ιχθύος για το πώς θα εφαρμοστεί αυτό το μέτρο. Ώστε να ξέρουμε κι εμείς με ποιον τρόπο θα φτάσουν τα στοιχεία μας σε κάποιον εκμισθωτή. Ποια στοιχεία, τι είδους και με ποια διαδικασία. Τα ζητήματα που εγείρονται είναι τεράστια και προς το παρόν δεν έχουμε καμία ανταπόκριση από θεσμικά χείλη», συμπληρώνει το μέλος της Ένωσης Ενοικιαστών/τριων Θεσσαλονίκης.

Χαράλαμπος Τσουτρέλης (Αντ. ΠΟΜΙΔΑ): Ένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση

Την ίδια ώρα ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ), Χαράλαμπος Τσουτρέλης, μιλώντας στην parallaxi, χαρακτήρισε τον «Τειρισία» ένα μέτρο προς την σωστή κατεύθυνση.

«Είναι ένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση, διότι επιστρέφει το  διαμέρισμα στο ιδιοκτήτη του πολύ νωρίτερα από τα πέντε χρόνια που απαιτούνται σήμερα μέχρι να το πάρει πίσω σε περιπτώσεις κακοπληρωτών. Και εννοώ πέντε χρόνια διότι οι νομικές διαδικασίες και τα δικαιώματα που έχουν οι ενοικιαστές, είναι χρονοβόρα. Αναβολές, εφέσεις στα δικαστήρια κλπ. Άρα το βλέπουμε πολύ θετικά, όπως θετικά το βλέπει και η κυβέρνηση η οποία το προχώρησε και ήδη από 1/1 του 2026 θα τεθεί σε λειτουργία» υπογράμμισε συγκεκριμένα.

Σε ερώτηση για το αν θεωρεί πως ένα τέτοιο μέτρο βάλλει ουσιαστικά κατά των ευάλωτων οικογενειών που δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε μεγάλα ποσά ενοικίων, ο κ. Τσουτρέλης υπογράμμισε πως «εάν δεν μπορούν να ανταποκριθούν τότε για ποιό πράγμα συζητάμε; Ασφαλώς και υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν τη δυνατότητα, όμως απέναντι σε αυτό ένας ιδιώτης τι μπορεί να κάνει;».

Ένα μέτρο σε λάθος χρονική συγκυρία;

Η εισαγωγή του «Τειρεσία των ενοικιαστών» συμπίπτει με μια περίοδο οξυμένης στεγαστικής κρίσης, αύξησης των ενοικίων και περιορισμένης προσφοράς κατοικιών. Σε αυτό το περιβάλλον, πολλοί εκτιμούν ότι η πολιτεία επιλέγει να εστιάσει στον έλεγχο των ενοικιαστών, αντί να αντιμετωπίσει τις δομικές αιτίες του προβλήματος.

Το αν ο νέος μηχανισμός θα λειτουργήσει ως εργαλείο δικαιοσύνης ή ως ένας ακόμη παράγοντας πίεσης για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά θα κριθεί από τις τελικές λεπτομέρειες εφαρμογής. Μέχρι τότε, παραμένει ένα μέτρο που περισσότερο διχάζει παρά καθησυχάζει.