Το σκάνδαλο διαφθοράς στην Ουκρανία «αγγίζει» την Ουάσιγκτον

Έντονος προβληματισμός στις ΗΠΑ μετά τις αποκαλύψεις για διαφθορά υψηλόβαθμων αξιωματούχων στην Ουκρανία. Μάλιστα, ανώτατος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε στους New York Times ότι η αποπομπή αρκετών Ουκρανών αξιωματούχων αυτή την εβδομάδα μετά από κατηγορίες για διαφθορά «στέλνει ένα πολύ ισχυρό μήνυμα».

Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι παρακολουθούν με ανησυχία τη ροή βοήθειας ύψους δισεκατομμυρίων αμερικανικών δολαρίων στη χώρα, γνωρίζοντας καλά την ιστορία της πολιτικής διαφθοράς του Κιέβου και φοβούμενοι ότι η βοήθεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για «προσωπικό όφελος», σημειώνεται σε εκτενές δημοσίευμα των NYT.

Η αποπομπή αρκετών ανώτατων αξιωματούχων από την κυβέρνηση της Ουκρανίας την Τρίτη μετά από κατηγορίες για κυβερνητική διαφθορά, έδωσε σε αυτές τις ανησυχίες τον χαρακτήρα του επείγοντος. Αν και Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η βοήθεια στην Ουκρανία κλάπηκε, ακόμη και η αντίληψη της απάτης θα απειλούσε την πολιτική υποστήριξη για τη συνέχιση της βοήθειας εν καιρώ πολέμου. Όπως και για τη μεταπολεμική προσπάθεια ανοικοδόμησης που οραματίζονται οι Δυτικοί αξιωματούχοι.

Οι καταγγελίες για τα τρόφιμα

Οι ισχυρισμοί περιελάμβαναν αναφορές ότι ο στρατός της Ουκρανίας είχε συμφωνήσει να πληρώσει αυξημένες τιμές για τρόφιμα που προορίζονταν για τα στρατεύματά του. Ένας αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας απολύθηκε επειδή φέρεται να δανείστηκε τη Mercedes ενός ολιγάρχη για να πάει στην Ισπανία για διακοπές και ένας βοηθός του προέδρου κατηγορήθηκε επίσης και αναγκάστηκε να αποχωρήσει.

Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι είναι αφοσιωμένος στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η αναταραχή στο Κίεβο «στέλνει ένα πολύ ισχυρό μήνυμα σε άλλους που θα προσπαθήσουν να ακυρώσουν αυτήν την πολεμική προσπάθεια και είναι σημαντική για το μέλλον της Ουκρανίας», κατέθεσε την Πέμπτη η Βικτόρια Νούλαντ, υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδια για πολιτικές υποθέσεις σε ακρόαση της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας για την Ουκρανία.

«Είμαστε πολύ σαφείς ότι πρέπει να δούμε τα βήματα κατά της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης και των δικαστικών μέτρων, να προχωρήσουν», πρόσθεσε.

Η κ. Νούλαντ απάντησε σε ερώτηση του γερουσιαστή Jeff Merkley, Δημοκρατικού του Όρεγκον, ο οποίος είπε ότι ανησυχεί ότι η διαφθορά στην κυβέρνηση της Ουκρανίας μπορεί να είναι «ένα είδος καρκίνου που κατατρώει την υποστήριξη που χρειάζονται από όλους στον κόσμο».

Σε ένα επεισόδιο του οποίου οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς, ο κ. Ζελένσκι τον Ιούλιο απέλυσε τον ανώτατο εισαγγελέα του, τον επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών και άλλους ανώτερους αξιωματούχους για λόγους που είπε ότι σχετίζονται με προδοτικούς δεσμούς με τη Ρωσία. Αλλά προς ανακούφιση των ηγετών της Δύσης και της Ουκρανίας, η διαφθορά κατά τα άλλα δεν ήταν σημαντικός παράγοντας στον πόλεμο.

 Όταν ο Ζελένσκι βγήκε πρόεδρος υποσχόμενος κάθαρση

Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Ζελένσκι είχε κάνει μια εκστρατεία, ως πολιτικό αουτσάιντερ, προβάλλοντας ικανός να εξαλείψει την κουλτούρα της διαφθοράς που είχε κυριεύσει τη χώρα του αφότου βγήκε εκτός της Σοβιετικής Ένωσης. Στην εναρκτήρια ομιλία του τον Μάιο του 2019, είχε πει ότι οι Ουκρανοί πολιτικοί είχαν δημιουργήσει «μια χώρα ευκαιρίας – της ευκαιρίας να δωροδοκήσουν, να κλέψουν και να μαζέψουν πόρους».

Ένας «Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς» του 2021 από την ομάδα εποπτείας Transparency International που κατέταξε 180 χώρες για το αντιληπτό επίπεδο διαφθοράς στον δημόσιο τομέα, με το Νο. 1 να είναι η λιγότερο φαινομενικά διεφθαρμένη, έβαλε την Ουκρανία στο Νο. 122. Η ανησυχία για τη διαφθορά ήταν δεύτερη στην προπολεμική πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν προς το Κίεβο. Το 2015, όταν ήταν αντιπρόεδρος, ο Τζο Μπάιντεν είχε ζητήσει από το κοινοβούλιο της Ουκρανίας να εξαλείψει «το διάχυτο δηλητήριο της διαφθοράς και της κλεπτοκρατίας».

Ενώ η προσοχή έχει επικεντρωθεί στην πιθανή κλοπή ή εκτροπή αμερικανικών όπλων, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ παρηγορούνται από το γεγονός ότι την παρούσα περίοδο η Ουκρανία έχει ένα επείγον κίνητρο να ρίξει κάθε διαθέσιμο οπλισμό εναντίον των Ρώσων εισβολέων.

Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαιτούν από τους Ουκρανούς αξιωματούχους να καταγράφουν όλο τον στρατιωτικό εξοπλισμό που λαμβάνουν, να παρακολουθούν την πρόοδό του στην πρώτη γραμμή και να αναφέρουν τι χρησιμοποιούν σε πυρομαχικά και οποιαδήποτε ζημιά ή καταστροφή όπλων, όπως δήλωσε ανώτερος αμυντικός αξιωματούχος το περασμένο φθινόπωρο. Αξιωματούχοι του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ έχουν εκπαιδεύσει τα ουκρανικά στρατεύματα σε μεθόδους που βοηθούν στην παρακολούθηση των αμερικανικών όπλων και αμερικανοί διενεργούν επιθεωρήσεις εντός της Ουκρανίας, όπου οι συνθήκες ασφαλείας το επιτρέπουν.

Φόβοι για υπεξαίρεση ή κλοπή της βοήθειας

Η Celeste Wallander, βοηθός υπουργός Άμυνας για θέματα διεθνούς ασφάλειας, δήλωσε στην ακρόαση της Πέμπτης (26/1) ότι η κυβέρνηση «δεν έχει δει αξιόπιστα στοιχεία για οποιαδήποτε εκτροπή όπλων που παρέχονται από τις ΗΠΑ εκτός της Ουκρανίας». Πρόσθεσε ότι το Πεντάγωνο χρησιμοποιεί «μηχανισμούς εποπτείας που υπερβαίνουν τις τυπικές πρακτικές μας».

Ωστόσο, σημειώνουν οι NYT, Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι η ανθρωπιστική βοήθεια, και ιδιαίτερα η άμεση οικονομική βοήθεια, κινδυνεύει περισσότερο από υπεξαίρεση ή κλοπή.

Ο μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια στην κυβέρνηση της Ουκρανίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες – 13 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι στιγμής – ονομάζεται άμεση δημοσιονομική στήριξη. Έχει εγκριθεί από το Κογκρέσο, το οποίο διαχειρίζεται ο Οργανισμός Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών και διανέμεται από την Παγκόσμια Τράπεζα. Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι αποφασίζουν τελικά πώς θα διαθέσουν τα χρήματα.

Η αμερικανική υπηρεσία αναφέρει ότι η δημοσιονομική βοήθεια χρηματοδοτεί βασικές κρατικές υπηρεσίες, όπως νοσοκομεία και σχολεία, μαζί με υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης όπως η πυροσβεστική, και υποστηρίζει προγράμματα για άπορους, ανάπηρους και εσωτερικά εκτοπισμένους. Βοηθά επίσης στην παροχή στέγης και επιδοτήσεων για επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας καθώς η Ρωσία επιτίθεται στις υποδομές και το ενεργειακό δίκτυο της χώρας.

Η Erin McKee, βοηθός της USAID, είπε στο πάνελ της Γερουσίας ότι η υπηρεσία χρησιμοποίησε «έκτακτα μέτρα» για να παρακολουθήσει αυτή τη χρηματοδότηση. Σημείωσε ότι έχει συμβόλαιο με τη εταιρεία logistics Deloitte για να έχει μια ομάδα εργασίας στο Κίεβο με την ουκρανική κυβέρνηση, για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των χρημάτων της βοήθειας. Η κ. McKee είπε ότι η ομάδα ήταν στην Ουκρανία αυτή την εβδομάδα.

Μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας η ροή χρημάτων προς Ουκρανία

Το περασμένο φθινόπωρο, η Deloitte ολοκλήρωσε έναν έλεγχο των ροών χρημάτων από την Παγκόσμια Τράπεζα στον λογαριασμό του κρατικού ταμείου για τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης της Ουκρανίας και δεν βρήκε «σημαντικούς τομείς ανησυχίας», ανέφερε η USAID. Η Deloitte ξεκίνησε έκτοτε έλεγχο των ροών χρημάτων από τον λογαριασμό του δημόσιου ταμείου προς τους παραλήπτες, όπως ανέφερε.

Ανέφερε επίσης ότι συνέχισε να παρέχει βοήθεια σε προγράμματα κατά της διαφθοράς και του κράτους δικαίου στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως έκανε εδώ και χρόνια. Αυτό περιλαμβάνει υποστήριξη για ανεξάρτητους οργανισμούς μέσων ενημέρωσης και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών.

Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι γνωρίζουν την ανάγκη για διαφάνεια στις δαπάνες, δηλώσεις που σύμφωνα με Αμερικανούς γερουσιαστές φαίνονται ειλικρινείς.

Προς το παρόν, ο Ουκρανός ηγέτης φαίνεται να χαίρει της εμπιστοσύνης βασικών αξιωματούχων των ΗΠΑ και από τα δύο κόμματα. Την Πέμπτη, ο πρόεδρος των Δημοκρατικών της επιτροπής της Γερουσίας, Μπομπ Μενέντεζ, επαίνεσε τον κ. Ζελένσκι και το υπουργικό συμβούλιο «για τα σοβαρά σχέδια εποπτείας τους για την αμερικανική και διεθνή βοήθεια» και είπε ότι τα μέτρα κατά της διαφθοράς που εφαρμόστηκαν πριν από τη ρωσική εισβολή τον περασμένο Φεβρουάριο ήταν αποτελεσματικά.

«Αποδεικνύει αυτό που μας είπε ο Πρόεδρος Ζελένσκι: ότι θα υπάρξει μηδενική ανοχή για απάτη ή σπατάλη», είπε ο γερουσιαστής Ρίτσαρντ Μπλούμενταλ, Δημοκρατικός του Κονέκτικατ, σε συνέντευξη Τύπου στην Ουάσιγκτον την Τρίτη, λίγο μετά την επιστροφή του από μια επίσκεψη στο Κίεβο.

«Όλος ο έλεγχος και η επίβλεψη μέχρι στιγμής δεν έχει αποκαλύψει καμία απάτη ή σπατάλη, καμία κατάχρηση οποιασδήποτε στρατιωτικής ή ανθρωπιστικής βοήθειας που έχει παρασχεθεί μέχρι στιγμής», πρόσθεσε.

Πιθανή κατάχρηση της βοήθειας των ΗΠΑ.

Ωστόσο, ακόμη και πριν από τις καρατομήσεις αυτής της εβδομάδας από την κυβέρνηση της Ουκρανίας, ορισμένοι εξέχοντες Ρεπουμπλικάνοι είχαν εκφράσει ανησυχία για την πιθανή κατάχρηση της βοήθειας των ΗΠΑ.

Η Αμερική πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πόροι «δεν θα διατεθούν για να διασφαλίσουν μια διεφθαρμένη ουκρανική κυβέρνηση», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο σε μια εμφάνισή του τον Νοέμβριο στο Fox News. Ωστόσο, είπε επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να δώσουν στην Ουκρανία τα όπλα που χρειάζεται για να τερματίσει τον πόλεμο.

Αλλά όλο και περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι γίνονται πιο δύσπιστοι για τη βοήθεια της Ουκρανίας, υποχρεώνοντας αξιωματούχους του Κογκρέσου να υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην εποπτεία και τη λογοδοσία.

Ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου που θα έρθει κάποια μέρα, η Ουκρανία θα θέλει απελπισμένα κι άλλα χρήματα για να ανοικοδομήσει την κατεστραμμένη χώρα της. Η ομάδα των G7 έχει αρχίσει να σκιαγραφεί το περίγραμμα μιας μεταπολεμικής προσπάθειας ανοικοδόμησης που μπορεί να κοστίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.

Ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι ήδη λένε ότι ανησυχούν περισσότερο για την πιθανότητα κατάχρησης τέτοιων τεράστιων ποσών, ιδιαίτερα εάν η άμεση ρωσική απειλή υποχωρήσει.