Χασάπηδες και Κριοφόροι στην Βίλα Καπαντζή
Το έργο ενός άγνωστου για τους περισσότερους αλλά πολύ σπουδαίου καλλιτέχνη του Κοσμά Ξενάκη, παρουσιάζεται σε ένα από τα ωραιότερα κτίρια της πόλης.
Σε ένα από τα ωραιότερα κτίρια της πόλης στην βίλα Καπαντζή εκεί όπου στεγάζεται το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας επαναλειτουργεί έπειτα από πολύμηνη διακοπή λόγο των μέτρων για τον covid – 19 η πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση “Χασάπηδες και Κριοφόροι “ η οποία μας παρουσιάζει το έργο ενός άγνωστου για τους περισσότερους αλλά πολύ σπουδαίου καλλιτέχνη του Κοσμά Ξενάκη.
Ο Κοσμάς Ξενάκης υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους Έλληνες καλλιτέχνες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, δημιουργός που κινήθηκε σε ένα ευρύ φάσμα εκφραστικών περιοχών, πειραματιζόμενος με τη μορφή, τα υλικά, την ίδια την έννοια του καλλιτεχνικού έργου. Υπήρξε ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος και αρχιτέκτονας, που δεν δίστασε να αναμετρηθεί με τη μνημειακή κλίμακα και τη δημιουργία έργων που παρέμβαιναν στο τοπίο.
Ο Κοσμάς Ξενάκης ξεκίνησε να δουλεύει το θέμα των νεαρών χασάπηδων στα μέσα της δεκαετίας του 1940 όταν και σπούδαζε κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη, στη βραχύβια ιδιωτική σχολή ζωγραφικής που είχε ιδρύσει ο τελευταίος εκείνη την περίοδο. Ο Ξενάκης δεν ενδιαφερόταν τότε αποκλειστικά για το θέμα του χασάπη. Επηρεασμένος από τον Τσαρούχη και τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο, αρεσκόταν να απεικονίζει σκηνές της καθημερινής αστικής ζωής: ποδοσφαιριστές, μανάβηδες, λουόμενους και, φυσικά, χασάπηδες.
Σταδιακά, η μορφή του χασάπη, τόσο στην καθημερινότητά του (μέσα στο χασάπικο κόβοντας κρέας ή έξω από αυτό σφάζοντας) όσο και σε μια εξιδανικευμένη απεικόνιση (που παραπέμπει στους μοσχοφόρους της αρχαιότητας), γίνεται βασικό θέμα στην τέχνη του Ξενάκη.
Ένα Χασάπικο συγκαταλεγόταν μεταξύ των έργων που εξέθεσε στο Ζάππειο το 1949, στην πρώτη έκθεση της ομάδας «Αρμός», ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1952, στη δεύτερη έκθεση του «Αρμού», τα έργα αυτής της θεματολογίας ήταν εφτά. Ενταγμένα στο πνεύμα της «ελληνικότητας» που κυριαρχούσε στα πρώτα χρόνια της μετεμφυλιακής περιόδου, τα έργα της συγκεκριμένης ενότητας μαρτυρούν επιδράσεις από τον Τσαρούχη, τον Διαμαντόπουλο, αλλά και τον Henri Matisse.
Το 1954 ο Ξενάκης θα μεταβεί στο Παρίσι, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική. Εκεί θα έρθει σε ουσιαστική και γόνιμη επαφή με τη γαλλική τέχνη και ειδικά με το έργο του Picasso. Μάλιστα με τον καιρό θα εγκαταλείψει όλα εκείνα τα θέματα που τον απασχόλησαν τα χρόνια 1944-1954 – όλα εκτός από δύο: τους χασάπηδες και τους λουόμενους, που θα αποτελέσουν τα μοναδικά ίσως θέματα που δούλεψε κατά την παραμονή του στη Γαλλία (1954-1957). Ειδικά το θέμα των χασάπηδων τον απασχόλησε έντονα, σε μεγάλες συνθέσεις από χαρτόνια, χάρντμπορντ και χαρτιά εφημερίδας.
Σχηματοποιώντας ολοένα και περισσότερο τη μορφή του χασάπη, που χάνει πια κάθε ηθογραφικό χαρακτήρα, δίνει συνθέσεις ρυθμικές, αφαιρετικές, που παραπέμπουν στη γεωμετρική τέχνη του 9ου π.Χ. αιώνα.
Τα έργα αυτά ο Ξενάκης τα παρουσίασε ως ενότητα για πρώτη φορά στην πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα, που φιλοξενήθηκε στην αίθουσα Πέην τον Απρίλιο του 1957.
Έκτοτε, ο ζωγράφος στράφηκε προς την αφηρημένη τέχνη. Ορισμένους πίνακες με χασάπηδες τους εξέθεσε ξανά μετά από πολλά χρόνια, στην ατομική του έκθεση στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, τον Οκτώβριο του 1976, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής παρουσίασης της εργασίας του.
Η έκθεση, που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο θέμα των χασάπηδων, όπως το επεξεργάστηκε ο Κοσμάς Ξενάκης σε ολόκληρη την περίοδο από το 1945 έως περίπου το 1960, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μέγαρο Εϋνάρδου τον Δεκέμβριο του 2019 (σχεδόν πέντε χρόνια πριν, το 2015, είχε πραγματοποιηθεί μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη). Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι να διαφανεί η πορεία από την αναπαράσταση στην αφαίρεση, από την «ελληνικότητα» στη σύνδεση με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία, με όχημα την εμμονική σχεδόν επιστροφή του Ξενάκη στη μορφή του χασάπη και του ζώου.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περισσότεροι από εξήντα πίνακες ζωγραφικής και περίπου ογδόντα σχέδια με θέμα τον χασάπη, από τις πρώτες προσπάθειες του καλλιτέχνη έως και τα σχεδόν αφηρημένα έργα της παρισινής περιόδου.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο διευθυντής του ΜΙΕΤ, Διονύσης Καψάλης.
Με την ευκαιρία της έκθεσης αυτής κυκλοφόρησε η έκδοση Κοσμάς Ξενάκης. Χασάπηδες και Κριοφόροι, μια πλούσια εικονογραφημένη, εκτενής μελέτη του Ευγένιου Δ. Ματθιόπουλου, καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Παράλληλα, κυκλοφορεί ο μεγάλος τόμος-αφιέρωμα στο έργο του Ξενάκη που εκδόθηκε από το ΜΙΕΤ με αφορμή την αναδρομική του 2015 στο Μουσείο Μπενάκη.
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης Βίλα Καπαντζή – Βασιλίσσης – Όλγας 108 www.miet.gr
Διάρκεια έκθεσης: έως 18 Σεπτεμβρίου 2021 Ωράριο έκθεσης: Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη & Παρασκευή: 10:00-18:00 Πέμπτη και Σάββατο: 13:00-21:00 (Κυριακή κλειστά)
ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ
Με αφορμή την επαναλειτουργία της έκθεσης, «ΚΟΣΜΑΣ ΞΕΝΑΚΗΣ. ΧΑΣΑΠΗΔΕΣ ΚΑΙ ΚΡΙΟΦΟΡΟΙ» που παρουσιάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη θα πραγματοποιηθούν (7) προγραμματισμένες ξεναγήσεις κατά την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου, τις παρακάτω ημερομηνίες:
-Πέμπτη 27 Μαΐου, 18:00-18:45 -Τρίτη 1 Ιουνίου, 12:00-12:45 -Τρίτη 8 Ιουνίου, 12:00-12:45 -Πέμπτη 10 Ιουνίου, 18:00-18:45 -Τρίτη 15 Ιουνίου, 12:00-12:45 -Τρίτη 22 Ιουνίου, 12:00-12:45 • ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ: 45 λεπτά • ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ: 10 άτομα • ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ: Για κρατήσεις θέσεων συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα (http://bit.ly/Xenagiseis_Xenakis_MIET) ή επικοινωνήστε με την γραμματεία στα τηλέφωνα 2310 295 170 & 2310 295 177 (καθημερινές 09:00-16:00) καθώς και μέσω mail mietthe2@otenet.gr.
