Η διάβρωση των ακτών, απειλή για το μέλλον της χώρας

Λέξεις: Νίκος Θεοδοσίου 

Ότι απέμεινε από την ακτή μπροστά σε ταβέρνα στην παραλία του Πευκοχωρίου στη Χαλκιδική. Εκεί που η ακτή είχε, μέχρι και πέρσι, πλάτος 6 με 8 μέτρα, σήμερα δεν έχει πάνω από 2. Και γι’ αυτό, δεν ευθύνεται η ακαλαίσθητη και πολύ πιθανόν παράνομη, εξέδρα που έφτιαξε ο ιδιοκτήτης μέσα στην θάλασσα.

Οι πιθανές αιτίες είναι:

• Η άναρχη και πυκνή δόμηση των παραθαλάσσιων οικισμών, που δεν επιτρέπει την φυσική αναπλήρωση των ακτών με φερτά από την λεκάνη απορροής.
• Η κατασκευή κάθετων κρηπιδότοιχων κατά μήκος των ακτών. Οι κρηπιδότοιχοι αυτοί αυξάνουν το ύψος των κυματισμών τους χειμερινούς μήνες με αποτέλεσμα και την αύξηση της διαβρωτικής ικανότητας του νερού.
• Η κλιματική αλλαγή που έχει επιφέρει, μεταξύ άλλων, και αλλαγή στις επικρατούσες διευθύνσεις ανέμων με αποτέλεσμα να έχουμε επιπτώσεις στις ακτές διαφορετικές απ’ αυτές που παρατηρούσαμε στο παρελθόν.
• Η αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας, αποτέλεσμα και πάλι της κλιματικής αλλαγής, που αναμένεται να δημιουργήσει τεράστια προβλήματα σε όλο τον πλανήτη ειδικά στις πυκνοκατοικημένες παραθαλάσσιες περιοχές.

Η περίπτωση του Πευκοχωρίου είναι χαρακτηριστική αλλά σε καμία περίπτωση μοναδική. Αυτή την περίοδο, πολλοί από εμάς βρισκόμαστε σε διακοπές. Ρίξτε μια ματιά γύρω σας. Θα δείτε καταπατημένα ρέματα – χτισμένα ή ασφαλτοστρωμένα, αυθαίρετες παρεμβάσεις και κατασκευές στις ακτές. Το περιβάλλον θυσιάζεται στον βωμό της άναρχης και όχι της βιώσιμης και ορθολογικής, ανάπτυξης.

Τον οικισμό διασχίζουν δύο τουλάχιστον, αξιόλογα ρέματα με σημαντικές λεκάνες απορροής. Τα ρέματα αυτά φυσικά, στο τμήμα τους που διέρχεται μέσα από τον οικισμό είναι καταπατημένα και χρησιμοποιούνται, όπως συνηθίζεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις ως δρόμοι, οδηγώντας αυτονόητα σε αυξημένο κίνδυνο πλημμύρας. Όπως φαίνεται στις παρακάτω εικόνες από το Google Earth, τα ρέματα είχαν δημιουργήσει, με την πάροδο του χρόνου, προσχώσεις στις εκβολές τους. Οι περιοχές αυτές όμως τα τελευταία χρόνια φθίνουν, καθώς ο φυσικό εμπλουτισμός της ακτής από φερτά υλικά από τη λεκάνη απορροής έχει διακοπεί. Το ίδιο σημαίνει και στα ενδιάμεσα τμήματα και αποτελεί έναν από τους λόγους απώλειας της ακτής.

Ο δεύτερος σημαντικός λόγος είναι η επίδραση του κάθετου κρηπιδότοιχου. Όταν ο κάθετος αυτός τοίχος είναι μακριά από την ακτογραμμή η παρουσία του δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Όταν όμως η απόσταση αυτή μειωθεί κάτω από ένα κρίσιμο μέγεθος, τότε η δράση του τοίχου στην αλλοίωση της μορφολογίας της ακτογραμμής αυξάνει σημαντικά. Οι κυματισμοί ανακλώνται στον κάθετο τοίχο και το ύψος τους διπλασιάζεται με αποτέλεσμα η καταστροφή της ενέργειας να οδηγεί σε διάβρωση της αμμώδους ακτής. Το φαινόμενο της ανάκλασης των κυματισμών το παρατηρούμε πολύ συχνά και στην παραλία της Θεσσαλονίκης όπου, ενώ τα κύματα στα ανοικτά δεν έχουν σημαντικό ύψος, μετά την ανάκλαση τους στον κάθετο κρηπιδότοιχο, το ύψος τους διπλασιάζεται.

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ίσως την πιο σημαντική απειλή. Τόσο λόγω της αλλαγής στις επικρατούσες διευθύνσεις ανέμων που έχει ως αποτέλεσμα να έχουμε επιπτώσεις στις ακτές διαφορετικές απ’ αυτές που παρατηρούσαμε στο παρελθόν, όσο και λόγω της ήδη καταγεγραμμένης αύξησης της μέσης στάθμης της θάλασσας, αναμένονται σημαντικότατες επιπτώσεις, μεταξύ πολλών άλλων φυσικά, και στις ακτές μας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μέχρι το 2050, 150 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη θα βρίσκονται κάτω από την υδάτινη γραμμή κατά τη διάρκεια της παλίρροιας και 300 εκατομμύρια άνθρωποι, θα ζουν σε ζώνες με ετήσιες θαλάσσιες πλημμύρες.

Αυτό είναι ένα σημαντικότατο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σε όλη τη χώρα (και όχι μόνο). Χάνουμε έδαφος και μάλιστα πολύ σημαντικό αφού μειώνεται το πλάτος των ακτών της χώρας σε ανησυχητικό βαθμό. Το πρόβλημα δεν είναι τοπικό, ούτε εθνικό ή περιφερειακό, είναι παγκόσμιο. Μια απλή αναζήτηση με θέμα «διάβρωση ακτών» (coastal erosion) οδηγεί σε τρομακτικές εικόνες. Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, το 25% των ακτών της Ευρώπης διαβρώνεται εξ αιτίας των ανθρώπινων παρεμβάσεων. Το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπίζεται με παρεμβάσεις ή αποκατάσταση και αναίρεση παρεμβάσεων σε μεγάλη κλίμακα και όχι τοπικά, όπως δυστυχώς έχει επικρατήσει να γίνεται. Απαιτείται ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπόψη τόσο την λεκάνη απορροής, από την πλευρά της ξηράς, όσο και τις συνθήκες ανάπτυξης των κυματισμών, από την πλευρά της θάλασσας. Τοπικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, όπως κυματοθραύστες κ.α. ειδικά όταν γίνονται χωρίς εμπεριστατωμένες επιστημονικές μελέτες, πιο πιθανό είναι να οδηγήσουν σε δυσμενέστερες καταστάσεις παρά στην λύση των προβλημάτων.

Εάν δεν προσέξουμε και εάν δεν λάβουμε άμεσα μέτρα, η έκφραση «σαν την Χαλκιδική δεν έχει» θα πάρει κυριολεκτική σημασία, αφού πλέον δεν θα έχει Χαλκιδική.

*Ο Νίκος Θεοδοσίου είναι Πολιτικός Μηχανικός καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στην Διαχείριση υδατικών πόρων και τις Εφαρμογές μεθόδων βελτιστοποίησης καθώς και την Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων Επιφανειακή και υπόγεια υδρολογία