Είναι τώρα η ευκαιρία να αλλάξει η Βαλαωρίτου;
Η Βαλαωρίτου αλλάζει σελίδα και μπορεί να γίνει το κέντρο της πόλης σε μία μορφή δημιουργικής οικονομίας.
Εικόνες: Σοφία Λαμπρινοπούλου || Μαρία Πλεξίδα
Περιτριγυρισμένη από ιστορικά κτίρια, στοές, αρχιτεκτονικά διαμάντια, φοιτητικά στέκια και καταστήματα με υφάσματα κλωστές και εσώρουχα αλλάζει ταυτότητες, συμβαδίζει με τους καιρούς, βιώνει την παρακμή και ανανεώνεται ανά δεκαετία. Η Βαλαωρίτου, βιομηχανική, εμπορική, ιστορικά σπουδαία έχει τώρα την ευκαιρία να ξεπεράσει την απόλυτη παρακμή που της άφησαν τα μπαρ και να εξελιχθεί ως κέντρο του design.
Ο Φραγκομαχαλάς μέχρι την Πυρκαγιά, η γειτονιά των Καθολικών, το μεγάλο εμπορικό κέντρο της πόλης για δεκαετίες και κατόπιν ο τόπος διασκέδασης που εξελίχθηκε παρακμιακά. Πόλος έλξης για τους Ευρωπαίους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, οι καταστηματάρχες έβγαζαν στους πάγκους τους με τα καλύτερα υφάσματα τα οποία και έντυναν τα κοσμικά σαλόνια της Θεσσαλονίκης, τα φορτηγά φόρτωναν και ξεφόρτωναν λευκά είδη, σιδερικά, χρώματα, πρώτες ύλες για τα σπίτια.
Ένας δρόμος με κτίρια ορόσημα της περιοχής
Το 1840 ο Jake Abbott αποφάσισε να επενδύσει στην περιοχή χτίζοντας το αρχοντικό του. Λίγα χρόνια αργότερα η κατοικία του χρησιμοποιήθηκε ως υποκατάστημα της Οθωμανικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη. Υπέστη αρκετές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις ώσπου το 1987 με πρωτοβουλία της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη δόθηκε ως στέγη στο Μουσικό Ωδείο Βορείου Ελλάδος. Έκτοτε η ιστορία του κτιρίου συνοδεύεται από μελωδίες και μουσικά σχήματα, κρατώντας ζωντανή την οδό Φράγκων.
Ένα εξίσου σημαντικό διασωθέν κτίριο εκείνης της εποχής είναι ο καθολικός ναός ή αλλιώς Φραγκοκλησιά. Η καθολική Εκκλησία Αμιάντου Συλλήψεως της Παναγίας, είναι ένας αρχιτεκτονικός θησαυρός ανάμεσα σε πολυκατοικίες. Το 1897 ο Βιταλιάνο Ποζέλι κλήθηκε να αναστηλώσει την παλιά εκκλησία που χάθηκε στην μεγάλη πυρκαγιά. Το καμπαναριό της ξεχώριζε από μακριά. Ο ναός υπέστη ζημιές κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όμως ποτέ δεν σταμάτησε να λειτουργεί.
Στην πλατεία Χρηματιστηρίου στέκεται μέχρι και σήμερα η Στοά Μαλακοπή. Το κτίριο χτίστηκε το 1906, όταν η πόλη άνηκε ακόμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα σχέδια ανήκουν στον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλίανο Ποζέλι, στον οποίο η Θεσσαλονίκη οφείλει μερικά από τα πιο εντυπωσιακά της κτίρια.
Η πυρκαγιά του 1917 δεν έκαψε την Στοά Μαλακοπή, ωστόσο το 1926 το κτίριο ανακαινίστηκε από τον μηχανικό Μαξ Ρούμπενς. Η ημερομηνία ανακαίνισης του αναγράφεται ακόμα και σήμερα στη σιδερένια πόρτα της. Δεν μπόρεσε όμως να γλιτώσει το οριστικό της κλείσιμο το 1940 όταν επιτάχτηκε από τους Ναζί. Οι δείκτες του εντυπωσιακού ρολογιού δείχνουν έως και σήμερα 11:05. Ήταν η στιγμή που χτύπησε ο σεισμός τη Θεσσαλονίκη, τον Ιούνιο 1978. Εκείνα τα χρόνια η στοά φιλοξενούσε εμπορικά καταστήματα, υφαντουργεία και βιοτεχνίες. Σήμερα, το κτίριο παλεύει να κρατηθεί στη ζωή, χάρη σε όσους επιχειρούν εντός του.
Η γειτονιά είχε την δική της ιστορία
Τις δεκαετίες του 1970-1980 ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα απασχολούσε πάνω από 150.000 ανθρώπους που αποτελούσαν εργατικό δυναμικό της Θεσσαλονίκης. Εκείνη την εποχή η Βαλαωρίτου ήταν ένας δρόμος που εξελίχθηκε πάνω του το εμπόριο της πόλης. Η περιοχή δεν έχει καμία σχέση με αυτό που βλέπουμε σήμερα, στα κτίρια της, στους πάνω ορόφους υπήρχαν βιοτεχνίες, ενώ στα υπόγεια είχε καταστήματα λιανικής και χονδρικής κάλυψης, με κεντρικό προϊόν της αγοράς τα κλωστοϋφαντικά προϊόντα, δηλαδή, κιλίμια, υφάσματα, μοκέτες, πουκάμισα.
Όλη η Βαλαωρίτου και τα γύρω στενά, περιβαλλόταν από μαγαζιά τα οποία είχαν είδη προικός, ενδύματα και παιχνίδια, όλα τα αγαθά υλικά προς πώληση ήταν τοπικά, κυρίως από την Βόρεια Ελλάδα. Υπήρχαν πολλές αποθήκες που είχαν χειροποίητα τοπικά παιχνίδια. Η γειτονιά ήταν πόλος έλξης για τους εμπόρους της Βορείου Ελλάδος. Την δεκαετία του ’90 όταν το fast fashion έφτασε στην Ελλάδα, οι ελληνικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν να βάζουν λουκέτο, έκτοτε η περιοχή βιώνει μεγάλη εγκατάλειψη, με ελάχιστα να έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να μείνουν ανοιχτά και πια να πουλούν είδη εισαγωγής.
Η αλλαγή σε τόπο της νύχτας
Γύρω στο 2000, ανοίγει η πρώτη μεγάλη τσέχικη μπυραρία ”Gabrinus’ στην Συγγρού μέσα στην Πάικου δημιουργείται ένα στέκι από φοιτητές, έτσι η γειτονιά αλλάζει σταδιακά όψη. Τα μπαρ και οι μπυραρίες που άνοιξαν στην γειτονιά χαρακτηριζόταν από τις χαμηλές τιμές τους, oι περαστικοί και οι πελάτες της αλλάζουν ηλικία, η Βαλαωρίτου γεμίζει ασφυκτικά από το νέο κόσμο της Θεσσαλονίκης, τα clubs ανοίγουν το ένα δίπλα στο άλλο σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ένοικοι της γειτονιάς ξεκινούν τα παράπονα για την φασαρία.
Ο Θανάσης Μπάμπαλης, κάτοικος της περιοχής κάνει λόγο για την απίστευτη φασαρία που επικρατεί, τη βρωμιά αλλά και για την εγκληματικότητα: ”Όταν άνοιξαν μαζικά τα νυχτερινά καταστήματα, είχαμε μεγάλο πρόβλημα με την φασαρία, αναγκαστήκαμε να αλλάξουμε κουφώματα και παράθυρα για να μην περνά ο θόρυβος, χτίσαμε έναν τοίχο στο μπαλκόνι για να περιορίσουμε την φασαρία. Δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε, κατέβαινα τακτικά στους καταστηματάρχες και τους παρακαλούσα να κάνουν ησυχία δεν άλλαζε η κατάσταση. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια αραιώσαν, ωστόσο η φασαρία υπάρχει μερικές μέρες την εβδομάδα. Το βασικό πρόβλημα της περιοχής είναι η καθαριότητα και φυσικά η διακίνηση ναρκωτικών και οι χρήστες τους.
Παλιότερα η Βαλαωρίτου ήταν μία σκοτεινή περιοχή στην οποία όλα τα σοκάκια και οι γωνίες ήταν γεμάτα με τοξικομανείς. Την πρώτη χρονιά που άνοιξαν τα καταστήματα, το φαινόμενο αυτό περιορίστηκε διότι υπήρχε κίνηση. Τώρα που η γειτονιά ξαναβιώνει την παρακμή, ξαναεμφανίστηκαν τέτοιου είδους φαινόμενα. Φυσικά κάνουν παντού την ανάγκη τους και μπροστά στην είσοδο μας. Εδώ έχουμε πολλά μπαρ και οι κάτοικοι γνωρίζουμε πως η διακίνηση γίνεται εκεί μέσα αλλά και από τους ίδιους. Ζούμε μία κατάσταση στην οποία υπάρχει τεράστια ένταση ανάμεσα στα ίδια τα καταστήματα από θέμα ανταγωνισμού. Μαλώνουν μεταξύ τους, ανεβάζουν την ένταση της μουσικής για να καλύψει ο ένας τον άλλον. Επικρατεί ένα χάος.”
Γύρω στο 2017, βιώνει και πάλι την παρακμή, τα εναπομείναντα καταστήματα κλείνουν, τα μπαράκια αδειάζουν και μεταφέρονται στα Λαδάδικα έτσι παραμένει μία γειτονιά με ιστορία αλλά πια δίχως ζωή.
Η νέα ευκαιρία του μετασχηματισμού
Όσο η πόλη βρισκόταν στην ατελείωτη παύση των δύο χρόνων του lockdown, η περιοχή επιλέγεται από σοβαρές προσπάθειες που θα πρωταγωνιστήσουν στο μετασχηματισμό της. Τα βιομηχανικά της αρχιτεκτονικά διαμάντια, οι θεόρατες πολυκατοικίες με τα μεγάλα παράθυρα και η ιστορία της ενέπνευσαν ανθρώπους του design της πόλης να μετακομίσουν εκεί και να της δώσουν ευκαιρία για μία ανάπτυξη που θα αποτελέσει νέα σελίδα στο βιβλίο της. Έτσι η Βαλαωρίτου μπορεί να αποκτήσει ένα πρόσωπο δημιουργικής οικονομίας, προσελκύοντας designers, γραφίστες και δημιουργικές ομάδες της πόλης.
Ο κ. Μπάμπαλης αναφέρει: ”Η αλλαγή της ταυτότητας της περιοχής ως κέντρο καλλιτεχνών, σε έναν μεγάλο βαθμό βοηθά πολύ, όμως δεν αλλάζει ριζικά όλα εκείνα που η περιοχή ζει τη νύχτα. Γίνονται διάφορες αλλαγές αλλά η κίνηση τη νύχτα τα Σαββατοκύριακα παραμένει αυξημένη. Ιδανικά η γειτονιά μου θα ήθελα να είναι όπως όλες εκείνες τις περιοχές που συνδυάζουν αρμονικά τη ζωή. Μία μεικτή κατάσταση στην οποία ο ένας θα σέβεται τον άλλον, σε όλο το κέντρο υπάρχει αυτή η ισορροπία. Εμένα θα μου άρεσε να ζω σε μία πολιτισμένη και πιο δίκαιη και ισορροπημένη γειτονιά.”
Με ναυαρχίδα το χάνι του Ισμαήλ Πασά στη συμβολή των οδών Συγγρού, Πάικου και Βαλαωρίτου που εκμίσθωσε η δημιουργική κολεκτίβα των Beetroot και μεταμόρφωσε σε στρατηγείο της ξεκινά μια νέα φιλόδοξη εποχή για την περιοχή που έπνεε τα λοίσθια. Η απομάκρυνση των παρακμιακών κλαμπ στα οποία συνέβαιναν περιστατικά προστασίας και ακραίας βίας, η αποχώρηση αρκετών μπαρ που συνέβαλαν στην υποβάθμιση και η ορατή επένδυση σε άλλες χρήσεις δημιουργεί αισιοδοξία για το μέλλον.
Πέντε παραδείγματα συναντήσαμε παρακάτω.
Onarion The Greek Concept Store
To 2017, η Ειρήνη Αραμπατζίδου με τον άντρα της παίρνει την απόφαση να αλλάξει όψη στο κατάστημα τους που πουλούσε παιδικά ρούχα. Εκείνη την εποχή, ο τέως Δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης εκθίαζε την περιοχή, έδινε ”προφορικά” κίνητρα στους ιδιοκτήτες των κτιρίων για ανάπτυξη, πίστευε ιδιαίτερα στην ανάδειξη της. Έτσι δημιουργούν στη Βαλαωρίτου το Onarion The Greek Concept Store. Ένα χώρο για ιδιαίτερα αναμνηστικά που θέλουν ακόμα και οι ντόπιοι να αποκτήσουν. Μικροαντικείμενα, αξεσουάρ και άλλα, με ελληνική υπογραφή και ουσία πάνω σε ξύλο, ύφασμα και ό,τι υλικό μπορείς να φανταστείς.
Η Ειρήνη σχολιάζει πως ο δρόμος έχει περάσει από πολλές διακυμάνσεις, θέλει υπομονή για να γίνει το κέντρο της τέχνης. Όπως λέει, ο κόσμος πρέπει να μάθει πως η Βαλαωρίτου αλλάζει κατεύθυνση, υπάρχει κοινό που αναζητά το πιο ιδιαίτερο ύφος και επισκέπτεται την γειτονιά. Η ίδια την πιστεύει πολύ την περιοχή την θεωρεί ανερχόμενη. Όπως λέει αν μετακομίσουν κι άλλοι δημιουργοί και καλλιτέχνες εκεί θα έχει ένα λαμπρό μέλλον η Βαλαωρίτου.
Ελπίζει πως θα νοικιαστούν τα καταστήματα από άτομα σαν εκείνους, ή πιο εναλλακτικούς χώρους εστίασης, όπως λέει θα μπορούσε να γίνει μία φιλότεχνη γειτονιά με διάφορα εναλλακτικά στοιχεία, ένας δρόμος καλλιτεχνών. Θέλει πολύ δρόμο όπως πιστεύει η Ειρήνη, πρέπει να αντικατασταθούν τα παλιά μυαλά των ιδιοκτητών με την φρεσκάδα.
Art Peckers
Οι Art Peckers, ένα από τα πιο εμπνευσμένα και δημιουργικά δίδυμα της πόλης, ο Κίμων Γκολογκίνας και η Ηρώ Σημαιοφορίδου, άνοιξαν στην Βαλαωρίτου το κατάστημα τους το 2018, την περιοχή την επέλεξαν γιατί είναι βιοτεχνική κι έτσι τους δίνεται η δυνατότητα πέραν του καταστήματος, να διεξάγουν τα εργαστήρια τους στο πίσω μέρος αυτού. Νοίκιασαν ένα μαγαζί που ήταν κλειστό πέντε χρόνια, το οποίο το ανακαίνισαν από το μηδέν και μετέπειτα ήρθαν κι άλλοι που έκαναν την δική τους urban επιχείρηση. Όπως λέει ο Κίμωνας, την γειτονιά τους την αγαπάνε πολύ και δεν θα την αλλάξουνε και ο δεύτερος λόγος που την επέλεξαν είναι ο συναισθηματικός δεσμός που έχουν μαζί της.
Μέσα από τα μάτια τους η περιοχή έχει αλλάξει πολλές ταυτότητες όπως μου είπαν, ήταν βιοτεχνικοί χώροι που αδειάσανε και μετατράπηκαν σε κέντρα νυχτερινής διασκέδασης που και αυτά έκαναν τον κύκλο τους και στο σήμερα μετατράπηκαν σε φοιτητικά σπίτια, ξενοδοχεία και airbnb. Η κίνηση της βασίζεται κυρίως στους τουρίστες και στους φοιτητές, το πρωί την επισκέπτονται δικηγόροι και ιδιωτικοί υπάλληλοι. Μέσα από τα μάτια, των ArtPeckers η περιοχή γεννιέται από την αρχή με έναν φρέσκο αέρα. Όπως είπανε, στην περιοχή έχουν ανοίξει πολλά εργαστήρια και χώροι δημιουργικής απασχόλησης, τα παλιά καταστήματα που απασχολούσαν κυρίως τους κλάδους του χονδρικού εμπορίου έχουνε κλείσει και αντικαθίστανται με φρέσκες ιδέες.
Στην οικοδομή τους ανακαινίστηκαν τρεις όροφοι, οι παλιοί βιομηχανικοί χώροι μετατράπηκαν σε airbnb ή φοιτητικές κατοικίες κι έτσι άλλαξε όψη και γέμισε με νέους ανθρώπους. Οι Artpeckers, θεωρούν πως αυτή έπρεπε να είναι η εξέλιξη της Βαλαωρίτου, η ζωή της ξεκινά με δικηγόρους και λογιστές, την σκυτάλη παίρνουν οι φοιτητές που επισκέπτονται τα στέκια που απέμειναν και το βράδυ οι τουρίστες την επισκέπτονται για ψώνια.
Beetroot
Το νέο στρατηγείο των Beetroot, της κολεκτίβας του design που μετρούν 21 χρόνια ζωής κι έργου σαν γραφείο, μετακόμισε στο κέντρο της πόλης και συγκεκριμένα σε αυτή την ιστορική γειτονιά. Μεταμόρφωσαν ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της Βαλαωρίτου, που ανεγέρθηκε μετά την καταστροφική πυρκαγιά σε στρατηγείο τους με πολλές χρήσεις. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την εντυπωσιακή αναγέννηση της γειτονιάς που άκμασε, παρήκμασε ως τόπος διασκέδασης και ήρθε η ώρα να γνωρίσει ένα νέο πρόσωπο.
Ένα κτίριο που καταλαμβάνει ένα ολόκληρο τετράγωνο, μεταξύ Βαλαωρίτου, Συγγρού και Πάικου, ανακαινίστηκε στατικά εκ βάθρων, μετασχηματίστηκε εσωτερικά χάρη στη δουλειά της σπουδαίας Μόρφως Παπανικολάου (Sparch) και υπέροχους φωτισμούς από τη μετρ Ελευθερία Ντεκώ. Όπως εξηγεί ο κ. Λιάκος οι Betroot επέλεξαν την Βαλαωρίτου, γιατί βρήκαν τον κατάλληλο χώρο και όχι τόσο για την περιοχή, μόλις βρήκανε αυτό το ”μνημείο”, μαγεύτηκαν και είπαν πως θα το μεταμορφώσουν ανεξαρτήτως της κακής του κατάστασης. Με σκοπό την αναβάθμιση του κέντρου της πόλης, και την ιστορία της περιοχής όπου για χρόνια χτυπούσε η καρδιά της εμπορικά και πολιτιστικά πίστεψαν πως μέσα από την δική τους δουλειά είναι δυνατόν να ξανά αναδειχθεί, όχι μόνο για μία σύγχρονη τέχνη αλλά και για την ιστορικότητα της Θεσσαλονίκης και τα στρώματα των λαών που έχουν περάσει από την περιοχή.
Η ανακαίνιση ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2019 και ολοκληρώθηκε παρά τις δυσκολίες της πανδημίας, αφού έγινε πλήρης στατική αποκατάσταση, νέα διαμπερής για τη διάχυση του φωτός στο κέντρο στέγης, ανακαίνιση της όψης και δημιουργία μοναδικών χώρων στον όροφο για την παραγωγική διαδικασία της ομάδας, με υπέροχους co-working spaces, studio φωτογραφήσεων, βιντεοσκοπήσεων και ηχογραφήσεων, ένα εντυπωσιακό καφέ-πωλητήριο των έργων τους στο ισόγειο, εκθεσιακό χώρο στο υπόγειο, ρεστό στο απέναντι διατηρητέο κτίριο και χώρους οι οποίοι θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από επισκέπτες που θέλουν να εργαστούν κάποιες ώρες.
Ο κ. Λιάκος, θεωρεί πως από ‘δω και μπρος για την εξέλιξη της περιοχής υπάρχουν δυο άξονες. Ο ένας βασίζεται στους καλλιτέχνες που προσπαθούν να συγκεντρωθούν στην Βαλαωρίτου αλλά δεν αρκεί μόνο αυτή η κίνηση όπως λέει πρέπει να γίνουν κινήσεις πολιτικού χαρακτήρα. Πιστεύει πως η περιοχή πρέπει να αλλάξει χρήση, να γίνουν πεζοδρομήσεις, απαιτούνται επενδύσεις για αναστηλώσεις και τις ανακαινίσεις των κτιρίων, διότι είναι πολύ παλιά και σε κακή κατάσταση. Είναι ένα σύνολο πραγμάτων που πρέπει να αλλάξει. Βασικός στόχος των Betroot για την Βαλαωρίτου είναι να την μετατρέψουν σε ένα σύγχρονο Σόχο, να μαζέψουν δηλαδή κόσμο από τον εικαστικό κλάδο και τον χώρο του design, να συναντηθούν άνθρωποι από το εξωτερικό, να δημιουργηθεί ένας ισχυρός πειρήνας που θα μιλά για τον σύγχρονο πολιτισμό και όχι μόνο.
Η βασική τους έμπνευση για την περιοχή είναι τα στρώματα πολιτισμού που υπήρχαν 2.500 χιλιάδες χρόνια τώρα, τα οποία βλέπουν γύρω τους και κάποια από αυτά περνούν απαρατήρητα. Όπως δηλώνει ο κ. Λιάκος σε κάποιες περιπτώσεις δεν τα χειρίστηκε το κράτος όπως θα έπρεπε, βλέπε αρχαία Βενιζέλου και έτσι μόνο με τις πράξεις των πολιτών μπορεί να αναδειχθεί η κατεύθυνση η οποία θα υπάρξει στο μέλλον.
KYKLOS jewelry
Η ιδέα του KYKLOS jewelry ξεκίνησε το 2015 αλλά η εταιρεία είναι 2ης γενιάς. ” Το κοινό μας, μας βρίσκει γιατί ψάχνει ιδιαίτερο κόσμημα. Ακολουθούμε έναν βιώσιμο τρόπο παραγωγής κοσμημάτων, τόσο προς εμάς όσο και προς το περιβάλλον, στηρίζοντας παράλληλα και τις κοινότητες που ζουν από τη βιομηχανία του κοσμήματος!”, μας λέει ο Γιάννης Μαυρίδης.
Για να πούμε ότι κάτι είναι vintage, όμως, δεν αρκεί να είναι παλιό ή απλά μεταχειρισμένο. Πρέπει να είναι τουλάχιστον 20 ετών. Ψάχνουμε πολύ και σε διάφορες χώρες να βρούμε μοναδικά κομμάτια περασμένων δεκαετιών. Στη Βαλαωρίτου 4 στον 6ο όροφο, όπου μπορούν να δουν από κοντά και να δοκιμάσουν τα βιντατζορούχα μας.
Η Βαλαωρίτου έχει την ευκαιρία να αλλάξει, να εξελιχθεί και να η περιοχή του μέλλοντος , το κέντρο δημιουργικής οικονομίας, της ανάπτυξης, της δημιουργικής γαστρονομίας, μπορεί να αφήσει πίσω την απόλυτη παρακμή που βιώνει τα τελευταία 10 χρόνια.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
