Για μία πολιτική οικολογία

Δεν είναι υπερβολή να γράψουμε πως βιώνουμε μία δυστοπία. Η πανδημία κλείνει δύο χρόνια παρουσίας στην καθημερινότητά μας κι έχουμε μάθει να “ζούμε” με διαλείμματα. Το όρια μας συνεχώς δοκιμάζονται κι ο φόβος ενός μεγαλύτερου κακού που πιθανώς θα ακολουθήσει ταλαιπωρεί τη σκέψη μας.

Ο καθηγητής πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και κορυφαίος διανοητής, Σερζ Ωντιέ γράφει “Για μία Πολιτική Οικολογία” (κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις, εξαιρετικό επίμετρο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, μετάφραση Άγγελος Μουταφίδης) που πρέπει να είναι το εφαλτήριο μίας νέας εποχής Δημοκρατίας.

Όπως έγραψε κι ο Jared Diamond στο βιβλίο του Έθνη σε Αναταραχή (Εκδόσεις Διόπτρα) η κλιματική – οικολογική κρίση αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας. Εδώ ο Serge Audier δε μιλάει για Ανθρωπόκαινο (anthropocene), αλλά για Καπιταλόκαινο (capitalocenen) εποχή. Θεωρεί πως ολοένα και περισσότερο τα νερά θολώνουν μεταξύ του φυσικού και του “τεχνητού”. Aπό την κριτική του δεν αποκλείει και την Αριστερά, θεωρεί μάλιστα πως η αποδυνάμωσή της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδυναμία της να υιοθετήσει μία σύνθετη πολιτική που θα εμπεριέχει τους βασικούς πυλώνες συζήτησης του έργου του.

Βασικός του άξονα είναι ο Διαφωτισμός και οι προεκτάσεις του στο σήμερα. Τα μεγάλα ιδεώδη της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Όλα αυτά όμως προσπαθεί να τα εντάξει στο παρόν. Δεν μένει σε καμία περίπτωση προσκολλημένος στο παρελθόν. To μεγάλο του πλεονέκτημα είναι πως ενώ μένει πιστός στις σοσιαλιστικές του ιδέες, γνωρίζει πολύ καλά τι έχει να συναντήσει στην αντίπερα όχθη (συντηρητισμό, φιλελευθερισμό, ρεπουμπλικανισμό, ακροΔΕΞΙΑ). Μάλιστα δεν απορρίπτει κανένα σχήμα, καμία ιδεολογία και κοσμοαντίληψη, αντίθετα προσπαθεί να μας δείξει πως όλοι οι δρόμοι συντείνουν τελικά προς μία μόνο κατεύθυνση … την πολιτικοποίηση της οικολογίας.

Ολοκλήρωσα την ανάγνωση του βιβλίου, λίγες ώρες αφού είδα το σοκαριστικό ντοκιμαντέρ Gunda του Bίκτορ Κοσακόφσκι. Η εγωκεντρική ύβρις των ανθρώπων πλησιάζει η στιγμή που θα συναντήσει την τιμωρία. Οι φρενήρεις ρυθμοί δεν μας αφήνουν να αφεθούμε και να σκεφτούμε το μεγαλείο της Φύσης και τους κανόνες που τη διέπουν. Η θανάσιμη άγνοια θα φέρει αρκετούς προ δυσάρεστων εκπλήξεως και όλους μας προ των ευθυνών μας. Πού οδηγεί όμως όλη αυτή η διαδρομή; Το μεγαλύτερο παράδειγμα και ταυτόχρονα η απάντηση βρίσκεται στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ (που για καλή μας τύχη ηττήθηκε τον περασμένο Νοέμβρη από τον Μπάιντεν) ή στη Βραζιλία του Μπολσονάρου.

Η Δημοκρατία πρέπει να ανακτήσει τα ηνία κι αυτό θα συμβεί με όχημα την Περιβαλλοντική Ηθική ή την Ηθική της Γης που όπως είναι φυσικό διαφοροποιεί το μοντέλο, καθώς μας απαγορεύει να σκεπτόμαστε με αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια και όρους. Ο συσχετισμός με τα ιστορικά γεγονότα κάνει την αφήγηση ακόμα πιο δυνατή (αναφορές σε Κορνήλιο Καστοριάδη, Χάνα Άρεντ κ.α). Αναζητούμε μία διανοητική επανάσταση με όπλα την πρόοδο και την αλληλεγγύη στην πράξη. Όσο όμως οι ανισότητες διογκώνονται τόσο οι άνθρωποι ασχολούνται μονάχα με την επιβίωση και δεν έχουν την “πολυτέλεια” να ασχοληθούν με αυτά τα μείζονα ζητήματα.

Ο Ωντιέ δε διστάζει να αγγίξει ακανθώδη ζητήματα όπως θα κατανοήσατε. Προτείνει λύσεις με σαφές κοινωνικό πρόσημο και δείχνει ένα μονοπάτι ριζικών αλλαγών για το κοινό καλό. O δρόμος του έχει τέλος μία πραγματική οικολογική res publica. Αυτή θεωρεί πως θα είναι το ορόσημο της νέας εποχής. Ο όρος και ταυτόχρονα η ουσία που θα συσπειρώσει και θα ενώσει ανθρώπους σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο που κυριαρχεί η πόλωση. Στη δύση του 2021 είμαι χαρούμενος που μελέτησα κι αυτό το βιβλίο. Νιώθω γεμάτος και πλούσιος.

Δείτε επίσης…