Ο Ιωάννης Τσιμισκής και ο δρόμος με το όνομα του

Δρόμοι της πόλης που περπατάμε, που γνωρίζουμε αλλά αγνοούμε από ποιους επιφανείς πήραν το όνομα τους.

Η ιστορία της Tσιμισκή. Ποιος ήταν ο Ιωάννης Τσιμισκής

Ο Ιωάννης Α΄ Κουρκούας, ο λεγόμενος Τσιμισκής,  ήταν Βυζαντινός Αυτοκράτορας από το 969 έως το 976. Ήταν ανιψιός του Νικηφόρου Β΄ Φωκά, ο οποίος τον όρισε δομέστικο των Σχολών της Ανατολής. Οι διαφωνίες του με τον Φωκά οδήγησαν σε συνωμοσία με άλλους στρατιωτικούς, που δολοφόνησαν στις 11 Δεκεμβρίου 969 τον Νικηφόρο Β΄ και ο Τσιμισκής έγινε Αυτοκράτορας.

Στη συνωμοσία του εναντίον του Νικηφόρου Β πρωτοστατούσε η Θεοφανώ, η οποία υπήρξε σύζυγος αρχικά του Ρωμανού Β΄ και στη συνέχεια σύζυγος του Νικηφόρου Β΄ Φωκά. Η Θεοφανώ, κρίνοντας ότι ο Φωκάς με τα αυστηρά μέτρα του προκαλούσε λαϊκή δυσαρέσκεια, συνωμότησε με τον εραστή της Τσιμισκή να τον σκοτώσουν και να αναλάβει αυτός τη διακυβέρνηση ως νέος σύζυγός της.

Η Θεοφανώ έβαλε στο παλάτι τους δολοφόνους, συνωμοτώντας και με άλλα μέλη του Αυλικού περιβάλλοντος για να σκοτώσουν τον Αυτοκράτορα, Νικηφόρου Β’ Φωκά στον κοιτώνα του. Όμως η συνωμοσία ήταν πασιφανής και όλο το βάρος έπεσε στη Θεοφανώ, με αποτέλεσμα ο Πατριάρχης να δηλώσει στον Τσιμισκή, ότι δεν θα τον έχριζε Αυτοκράτορα, αν δεν απομάκρυνε τη Θεοφανώ από το παλάτι.

Προκειμένου ο Τσιμισκής να αποφύγει το προφανές σκάνδαλο, την αποκήρυξε και την έκλεισε σε μοναστήρι. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, συνεργάστηκε με ικανούς στρατηγούς και κυρίως τους Βάρδα Σκληρό και Πέτρο Φωκά (ανιψιό του Νικηφόρου Β΄). Με τη βοήθειά τους, εξουδετέρωσε την απειλή των Ρως υπό τον Σβιατοσλάβο. Αντιμετώπισε επίσης με επιτυχία το πραξικόπημα του αδελφού του Πέτρου, τού Βάρδα Φωκά του νεότερου, ενώ ταυτόχρονα ήταν μεγαλόψυχα ευγενικός με τους συνωμότες.

Κατά τη βασιλεία του συνέχισε τις εκστρατείες στην ανατολή στα βήματα του Φωκά και πέθανε από ασθένεια ή δηλητηρίαση λίγο μετά την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη στις 10 Ιανουαρίου 976. Το παρωνύμιό του τσιμισκής σημαίνει στα αρμενικά σμιχτοφρύδης. Απολογιστικά το έργο του είναι λαμπρό και είναι σίγουρα ένας από τους συντελεστές της πορείας προς την κορύφωση της δύναμης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που έμελλε να γίνει κατά την περίοδο του επόμενου Αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου.

Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία

H Τσιμισκή είναι ένας από τους παλιότερους δρόμους της Θεσσαλονίκης, παλιότερα ήταν εκείνος που ένωνε τη Πύλη του Γιαλού με την Πύλη του Ντεφτερντάρ Χανέ που βρισκόταν δίπλα στον Λευκό Πύργο. Την παλαιά Τσιμισκή περπάτησε το 1668 και ο περιηγητής Εβλιγιά Τσεμπέλη από το Λευκό Πύργο μέχρι την πλατεία εμπορίου και μέτρησε το μήκος της σε 2000 βήματα.

Μέχρι το 1876 που κατασκευάστηκε η Προξένου Κορομηλά, ήταν ο νοτιότερος μεγάλος δρόμος της πόλης ο οποίος και απείχε μερικές δεκάδες μέτρα απότη θάλασσα.

Μετά την πυρκαγιά του 1890 η παλιά Τσιμισκή διαπλατύνθηκε και ευθυγραμμίστηκε, ο διαβάτης που θα κατηφόριζε εκείνη την εποχή τον δρόμο θα θαύμαζε μερικά από τα πιο σημαντικά κτίσματα της Τουρκοκρατίας. Θα αντίκριζε επίσης χειμάρους και μύλους, εβραίους υφαντές, ορθόδοξους και μουσουλμάνους εμπόρους, κρήνες, μαθητές του εβραϊκού σχολείου και του σχολείου της Μητρόπολης, άλογα και κάρα. Σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών της εποχής, ο δρόμος φαίνεται να ήταν βρώμικος και λασπωμένος, τα περισσότερα σπίτια γύρω ήταν εβραϊκά, μικρά και ανοιχτά από μερικές πλευρές, άνηκαν σε υφαντές, φτωχούς εργάτες, και χαμάληδες.

Μετά το 1900 ο δρόμος φαίνεται να έχει αλλάξει, να είναι φαρδύτερος, ίδιος και καθαρότερος. Ενώ μετά την πυρκαγιά του 1917 και την εφαρμογή νέου πολεοδομικού σχεδίου η παλαιά Τσιμισκή, η οποία ουσιαστικά ήταν η παραλιακή της Θεσσαλονίκης, καταργήθηκε. Το 1913 η πρώτη παράλληλος προς την παραλία ονομάστηκε οδός Βασιλείου Βουλγαροκτόνου και η δεύτερη οδός Ιωάννη Τσιμισκή (πολλοί το έγραφαν Τζιμισχί). Η πρόκριση της ονομασία του δρόμου προέκυψε από τις οξυμένες τότε ελληνο-βουλγαρικές σχέσεις και τις συνέδεε με την βυζαντινή ιστορία. Με το σχέδιο του Εμπράαρ, ο αρχαίος δρόμος καταργήθηκε και τη θέση του πήρε η νέα Τσιμισκή.

Ο δρόμος του νέου σχεδίου που ονομάστηκε Τσιμισκή άρχιζε από το ύψος της οδού Κατούνη και έφτανε μέχρι τη Διαγώνιο. Το πρώτο μεγάλο κτήριο αποκλειστικά για γραφεία βρισκόταν στον αριθμό ένα του κεντρικού δρόμου στη γωνία Τσιμισκή με Κατούνη. Κτίστηκε το 1926, σήμερα στη θέση του βρίσκεται κατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας. Τα κτίρια των τραπεζών ένα νεωτεριστικό τόνο στην οδό Τσιμισκή ήδη από τη δεκαετία του 1920. Ένα νέο τραπεζικό κέντρο διαμορφώθηκε, ανατρέποντας συνήθειες αιώνων. Για πρώτη φορά οι πιστωτικές συναλλαγές, έβγαιναν έξω από την οδό Φράγκων που μέχρι τότε ήταν το κέντρο του εμπορίου για την πόλη. Τα περισσότερα κτίρια που κτίστηκαν εκείνη την εποχή διασώθηκαν μέχρι σήμερα με μικρές αλλοιώσεις.

Επίσης τα επόμενα χρόνια αρκετοί δικηγόροι εγκαταστάθηκαν στην Τσιμισκή και ειδικά στο τμήμα της Καρόλου Ντηλ. Από την οδό Βενιζέλου μέχρι την Αριστοτέλους αναγέρθηκαν τρία κτίρια που υπάρχουν μέχρι σήμερα, το Μέγαρο Πελοσώφ, το Μέγαρο Βικτώρια και το κτίριο του Εμπορικού Βιομηχανικού Επιμελητηρίου. Το Μάιο του 1945 η Δάφνη Χατζηπαναγιώτου, μέλος της ΕΠΟΝ, δολοφονείται κατά τη διάρκεια επεισοδίων στη διασταύρωση Αριστοτέλους- Τσιμισκή. Μεταπολεμικώ, η Τσιμισκή καθιερώθηκε ως λεωφόρος διαδηλώσεων. Τα μέγαλα συλλαλητήρια για το Κυπριακό, της δεκαετίας του ’50 και της δεκαετίας του ’60  συνδέθηκαν επίσης με την οδό. Τα γραφεία της Λέσχης Φιλελεύθερων, της Ενώσεως Κέντρου, της ΕΔΗΝ, της ΕΡΕ και της ΕΡΕΝ βρισκόταν όλα στη Τσιμισκή.

Η πλατεία Αριστοτέλους και λιγότερο η πλατεία Αγίας Σοφίας ήταν τόποι πολιτικών συγκεντρώσεων και καθιστούσαν αναπόφευκτη τη μετατροπή της Τσιμισκή σε λεωφόρο πορειών και διαδηλώσεων. Οι συχνές διαδηλώσεις και πορείες της δεκαετίας του ’60 μέχρι την επιβολή της δικτατορίας πέρασαν στην πλειοψηφία τους από την κεντρική λεωφόρο. Μετά τη μεταπολίτευση, το 1974, η γεωγραφία των διαδηλώσεων έγινε πιο σύνθετη, το βράδυ της μεταπολίτευσης η Τσιμισκή ήταν γεμάτη κόσμο. Aπό το 1980 και έπειτα, η Τσιμισκή έγινε η κεντρική λεωφόρος του εμπορίου, πολλοί τοπικοί καταστηματάρχες μετέφεραν τις έδρες τους εκεί.

Στο σήμερα

Η Τσιμισκή είναι ο πιο πολύβουος δρόμος της πόλης, βασικός άξονας του κέντρου, σήμα κατατεθέν των διαδηλώσεων, του εμπορίου και της καθημερινότητας. Εκεί στα ισόγεια των κτιρίων δεσπόζουν καταστήματα ρουχισμού και υποδημάτων fast fashion, και ελληνικών εταιριών.

Στους ορόφους των ιστορικών κτιρίων της θα βρεις γραφεία, airbnb και ελάχιστα πια σπίτια. Η Τσιμισκή σφύζει από ζωή όλες τις ώρες της ημέρας, το πρωί γεμίζει με κόσμο που την διασχίζει για να πάει στη δουλειά του, το βράδυ με εκείνους που αναζητούν κάποιο μπάρ.

Πολλοί άστεγοι έχουν βρει καταφύγιο έξω από τα κλειστά καταστήματα, πωλητές του δρόμου έχουν στήσει τους πάγκους τους με χειροποίητα κοσμήματα και πίνακες, μουσικοί συνοδεύουν τις στιγμές της με μελωδίες.

Σε αυτό τον δρόμο δεν βαριέσαι ποτέ, αν κοιτάξεις προς τα πάνω θα δεις αρχιτεκτονικά διαμάντια διάσπαρτα σε μουντές πολυκατοικίες, η μόνη κεντρική λεωφόρος που έχει κατά μήκος της δέντρα. Πολλές φορές από την κίνηση των πεζών στα πεζοδρόμια της, γίνεται το αδιαχώρητο και δεν μπορείς εύκολα να την διασχίσεις, στην αντίπερα όχθη πέρσι στην διάρκεια της 7μηνης καραντίνας, εκείνη μαράζωσε, προκαλώντας μία τρομακτική ησυχία στην πόλη, εικόνα εντελώς θλιβερή.

Με πληροφορίες από το βιβλίο “Η διαδρομή της μνήμης” των Γ. Αναστασιάδης – Ε. Χεκιμόγλου