Μπελφαστ: Ένα γλυκόπικρο ταξίδι συμφιλίωσης με το παρελθόν

Βρισκόμαστε στο Μπελφαστ του 2021. Μια πόλη σύγχρονη, πολύχρωμη, με αξιοθέατα, ένα λιμάνι με κίνηση. Στην πόλη αυτή δεν βλέπουμε τους ανθρώπους, είναι ένα απρόσωπο αστικό τοπίο.

Για να γίνει πιο ανθρώπινο ο Κένεθ Μπράνα γυρίζει το ρολοϊ του χρόνου στο 1969. Έτσι το Μπελφαστ γίνεται ασπρόμαυρο, τοποθετείται σε μια γειτονιά της εργατικής τάξης, είναι μια πόλη γεμάτη συγκρούσεις, καθημερινές τριβές, οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δυσκολίες.

Αυτό το πρώτο και καθοριστικό εύρημα του Κένεθ Μπράνα σε κάνει να αγαπήσεις το Μπελφαστ χωρίς δεύτερη σκέψη. Ταινία σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφική, με μια ανεπαίσθητη γλυκερή νοσταλγία για το παρελθόν που καταλήγει ως μια ενθύμηση, μια μνήμη στα συρτάρια του μυαλού, ελεγειακή και μελαγχολική (αν κάτσεις να σκεφτείς τα χαμένα χρόνια των ανθρώπων), γεμάτη με παιδική αθωότητα (ο βασικός πρωταγωνιστής άλλωστε είναι ένα παιδί), με μια τεράστια τρυφερότητα και ζεστασιά. Η παιδική καρδιά της ταινίας είναι το δεύτερο εύρημα του Μπράνα που καθιστά το σύμπαν του Μπελφαστ πιο αυθεντικό και πιο ανθρώπινο. Το τρίτο εύρημα έχει να κάνει με το συμβολικό επίπεδο του χρόνου. Τι σημασία έχει το 1969 στην ιστορία των ανθρώπων; Είναι ίσως όλα αυτά που ήδη είπαμε. Αλλά είναι και μια χρονιά που ο άνθρωπος κατάφερε να φτάσει στο φεγγάρι και από την άλλη στον πλανήτη Γη οι συγκρούσεις και τα προβλήματα (όπως η δραματική και τραγική σύγκρουση Προτεσταντών και Καθολικών στην Βόρεια Ιρλανδία εκείνης της εποχής) δημιουργούν τέτοια γείωση που δεν αφήνουν τους ανθρώπους να κάνουν την προσωπική και συνολική υπέρβαση. Τι είναι αυτό που δημιουργεί διεξόδους, αχτίδες φωτός πριν οι άνθρωποι ξαναχωθούν στην καταχνιά του Μπελφαστ; Είναι ο κινηματογράφος και το θέατρο (οι μόνες σκηνές της ταινίας που όλα αποκτούν ξανά χρώμα και γιορτινή διάσταση). Το μπικίνι της Ράκελ Γουέλτς, η ιπτάμενη σακαράκα του Ντικ Βαν Νταϊκ στο Τσίτι-Τσίτι-Μπανγκ-Μπανγκ, οι αγαπημένες τηλεσειρές της εποχής, η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Ντίκενς στο θέατρο (όπου όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή και αποκτά την ισορροπία που του πρέπει).

Το Μπέλφαστ του Μπράνα είναι ένα κομμάτι από την ζωή του δημιουργού του. Είναι ένα γράμμα αγάπης σε έναν τόπο και σε μια εποχή που διαμόρφωσε τον άνθρωπο που έγινε ο ίδιος ο δημιουργός της ταινίας. Για αυτό και φέρεται τρυφερά στο Μπέλφαστ, στο 1969, στους ανθρώπους – δάσκαλοι, ιερείς, οικογένεια, παλιές αγάπες που χάθηκαν μέσα στο χρόνο, φίλοι και εχθροί που συγκρούονται στους δρόμους της πόλης – που τον βοήθησαν να διαμορφωθεί σε αυτό που έγινε. Πάνω απ’ όλα είναι ένα τρυφερό γράμμα στους γονείς και στους παππούδες του. Εκεί άλλωστε αντλεί τα κυριότερα ηθικά διδάγματα, τα προτάγματα που θα γίνουν οδηγοί της ζωής.

Ωραία στημένη η ταινία του Κένεθ Μπράνα, με κινηματογράφιση που λειτουργεί σαν τρυφερό παιχνίδι, με μια ιστορία που θέλει να συνομιλήσει με το σινεμά του Τερενς Ντεϊβις και (σε μικρότερο βαθμό λίγο πιο ευρωπαϊκά) με εκείνο του Φελίνι ή του Τορνατόρε στις λαϊκές γειτονιές του Μπελφαστ, εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν τις οικονομικές δυσκολίες και παράλληλα αναψηλαφούν την θέση τους στον τόπο τους (μπορούν να συνυπάρξουν οι Καθολικοί και οι Προτεστάντες στις ίδιες γειτονιές;). Εκεί που η φολκ ροκ του Βαν Μόρισον λειτουργεί λυτρωτικά, σαν μια αίσθηση χαράς που κλείνει μέσα της με τρόπο μοναδικό κάθε στιγμή.

https://www.youtube.com/watch?v=bt4XLuHXy7U

Ίσως να προβληματίζει η επιλογή της απουσίας ενός πιο καθαρού κοινωνικού και πολιτικού λόγου και η αφηγηματική κατεύθυνση σε μια πιο απλοϊκή μορφή σκέψης προκειμένου να προστατέψει την αθωότητα της ιστορίας του. Έτσι λοιπόν δεν σχολιάζει τα πολιτικά δρώμενα. Τα αιτιολογεί απλοϊκά, όπως ίσως να τα αντιλαμβάνεται ο πιτσιρικάς ήρωας του. «Οι θρησκείες φταίνε για όλα» ακούγεται κάπου για να καταλήξει σε έναν παιδικό διάλογο στο μπερδεμένο δίλλημα «ποιος είναι Καθολικός και ποιος Προτεστάντης;». Και ολοκληρώνει την αφήγηση του με μια σκέψη που ίσως να αφορά όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το ίδιο το παρόν, ακόμα και το μέλλον: Έχει αξία να ζούμε μέσα στο μίσος όταν υπάρχουν η αγάπη, η συγχώρεση, η συμπόνια; Άλλωστε ο ίδιος ο μικρός ήρωας έχει πιο «σοβαρά» θέματα να λύσει σε σχέση με τους μεγάλους της ιστορίας καθώς ψάχνει τον τρόπο που θα κλέψει την καρδιά μιας όμορφης συμμαθήτριας του. Αν η αφορμή αυτής της αναψηλάφησης του προσωπικού παρελθόντος έχει συμβολικό χαρακτήρα ίσως αυτός να έχει να κάνει με την ίδια την ατμόσφαιρα του Μπελφαστ στο 1969.

Ο Κένεθ Μπράνα – παρά τους προβληματισμούς που μπορεί να εκφράσει κάποιος πιο πολιτικά ορθός σινεφίλ θεατής του – στο Μπελφαστ βρίσκεται κινηματογραφικά σε μια από τις ωραίες στιγμές του, ξεσκονίζοντας ευχάριστα τις μνήμες του από τα παλιά, ξαναψηλαφώντας το αλφαβητάρι του σινεμά για να μας δείξει έναν σκληρό κόσμο μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Το κατά Μπράνα Μπελφαστ μπορεί να μοιάζει εν μέρει απλοϊκό, αφελές αλλά η ιστορία του είναι τελικά γλυκιά, ευγενική υπενθύμιση για το μεγάλο ταξίδι της ζωής που εν τέλει οδηγεί στα απλά, αυτονόητα πράματα.

Κλείνοντας ένα μικρό αλλά απαραίτητο σχόλιο για τις υπέροχες ερμηνείες του μικρού Τζουντ Χιλ, του μπαμπά Τζεϊμι Ντόρναν, της όμορφης μαμάς Καϊτριόνα Μπάλφε, του παππού Σιάραν Χίντς αλλά και της γιαγιάς Τζούντι Ντεντς.

Δείτε επίσης…