Μπορεί η πόλη μας να μην είναι πράσινη, αλλά έχουμε ένα πράσινο Πανεπιστήμιο

Ακούγαμε το καλοκαίρι για την κλιματική αλλαγή και τις ”φλεγόμενες” επιπτώσεις της, πριν κάποια χρόνια μας μιλούσαν στο σχολείο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την τρύπα του όζοντος, τώρα εδώ και κάμποσους μήνες συσχετίζεται η συμπεριφορά μας απέναντι στη φύση και τους πόρους της με την πανδημία του κορονοϊού.

Βλέπουμε πάντα πως τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι πάντα στο προσκήνιο, στην επικαιρότητα αποτελώντας μάλιστα την πιο πανανθρώπινη κατάσταση, αφού η φύση, ο πλανήτης μας φιλοξενεί όλους χωρίς να κάνει εξαιρέσεις στη φθορά του. Τις πεισσότερες, όμως, φορές ανακύπτει ένα θέμα και σχολιάζεται στα κανάλια, γράφονται δυο κουβέντες στις εφημερίδες για καμιά βδομάδα και μετά τίποτα μέχρι να προκύψει ξανά πάλι κάτι άλλο, μέχρι να έρθει μια άλλη βδομάδα για να δείξουμε τις οικολογικές μας ανησυχίες.

Όμως, η φθορά είναι διαρκής, συντελείται σταθερά ως προς το αναπόφευκτό της με τον τρόπο που μεταχειριζόμαστε το περιβάλλον, αλλά και με όλα και αυξανόμενους ρυθμούς λόγω ακριβώς αυτής της όλο και χειρότερης στάσης μας που οφείλεται σε μια αδηφαγία χρήσης των πηγών του πλανήτη.

Βέβαια, όταν πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν για να αποτρέψουν έστω και με κάτι μικρό, μια καθημερινή συνήθεια αυτήν ακριβώς την επιδεινούμενη κατάσταση παρατηρείται ένα κενό γνώσης, μιας αμηχανία άγνοιας απέναντι στα περιβαλλοντικά θέματα.

Το σκεπτικό ότι οι καθημερινές μικρές αλλαγές μπορούν να συμβάλουν το κατιτίς τους είναι σωστό, αφού ακόμα κι έτσι καλλιεργείται μια σχέση επικοινωνίας, ένα δέσιμο με την ίδια τη φύση και ο σεβασμός απέναντι σε αυτή. Ειδικά μάλιστα όταν η ατομική συνείδηση αποκτά χαρακτηριστικά συλλογικής προσπάθειας τότε φαίνεται πως μπορούμε να έχουμε μια ελπίδα να βάλουμε ένα φρένο σε μια εν τη γενέσει της συντελούμενη καταστροφή.

Από το σπίτι στη γειτονιά, από τη γειτονιά στην ίδια μας την πόλη. Στη Θεσσαλονίκη υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια μια Περιβαλλοντική Ομάδα που δραστηριοποιείται στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αφήνοντας ένα ουσιαστικό αποτύπωμα δράσεων, αλλά και γενικότερης εξέλιξης της περιβαλλοντικής νοοτροπίας τόσο των φοιτητών, αλλά και γενικά του νεότερου και όχι μόνο κόσμου, καλύπτοντας ακριβώς αυτό το έλλειμμα γνώσεων που πολλοί έχουμε, ώστε να πράττουμε σωστά, προβαίνοντας σε ουσιαστικές και ουσιώδεις ενέργειες, υιοθετόντας οικολογικές συνήθειες, που μπορούν να αλλάξουν την καθημερινότητα της πόλης.

Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας τα τελευταία χρόνια πρωτοπορεί στον τομέα του περιβάλλοντος. Είναι το μόνο Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα με πιστοποιημένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο EMAS (κανονισμός 1221/2009 της Ε.Ε.) από το 2005. Το 2016 τιμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Κομισιόν για τα 10 χρόνια συνεχούς πιστοποίησης, ως μια από τις παλαιότερες καταχωρήσεις EMAS στην Ελλάδα.

Το Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΕΜΑS). Το Γραφείο στοχεύει στη συνεχή βελτίωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στο ΠαΜακ. Κύριος στόχος του είναι η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Ιδρύματος στον αστικό κορμό της Θεσσαλονίκης, στον οποίο φιλοξενείται. Το Γραφείο, από το 2005 μέχρι σήμερα, καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου, πραγματοποιεί δράσεις εντός και εκτός του Πανεπιστημίου, με σκοπό την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των χρηστών του. Επίσης, συντονίζει τις δράσεις της Περιβαλλοντικής Ομάδας εθελοντών φοιτητών/τριών, με σκοπό την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Με αφορμή την προσθήκη του καφέ στα υλικά που συγκεντρώνονται για ανακύκλωση από την Περιβαλλοντική Ομάδα του ΠΑΜΑΚ ο Άρης Χατζηνικολάου μας μίλησε εκ μέρους της Ομάδας για τις δράσεις και το έργο της.

Η ομάδα υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια με πολλές, χρήσιμες και σημαντικές δράσεις. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα ήταν διαρκώς παρόντα και μας προειδοποιούσαν για τις συνέπειες που βιώνουμε σήμερα. Έχουν έρθει τελευταία στην επικαιρότητα το έργο και οι δράσεις περισσότερο από παλαιότερα;

Η ομάδα υπάρχει σχεδόν μια εικοσαετία πλέον, από τα αρχικά βήματα το μακρινό 2002. Την τελευταία δεκαετία πολύ πιο συστηματικά, πραγματοποιεί δεκάδες δράσεις κάθε χρόνο . Τα τελευταία χρόνια οι δράσεις μας παίρνουν περισσότερη προβολή, αφενός γιατί λειτουργούμε με περισσότερη εξωστρέφεια και αφετέρου γιατί, τόσο τα μέλη μας όσο και η κοινωνία συνολικότερα, τα τελευταία χρόνια ενημερώνονται ολοένα και περισσότερο για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, ευαισθητοποιούνται σε κάποιο βαθμό και δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον για τις δράσεις μας. Αυτό που είναι ζωτικής σημασίας είναι να προλάβει η ευαισθητοποίηση αυτή να κλιμακωθεί και να παράξει επαρκή αποτελέσματα, πριν είναι πολύ αργά.

Μέσα στα χρόνια ύπαρξης της ομάδας μπορείτε και εξάγετε συμπεράσματα για τη στάση τόσο της φοιτητικής κοινότητας, όσο και του κόσμου της πόλης γενικότερα; Υπάρχει εξέλιξη στην οικολογική νοοτροπία;

Ευτυχώς, υπάρχει. Το αναγνωρίζουμε, για παράδειγμα, από τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό των πρωτοετών φοιτητών/τριών που δηλώνουν συμμετοχή στην Περιβαλλοντική Ομάδα του ΠαΜακ ή αυτών που είχαν προηγούμενη εμπειρία σε κάποια περιβαλλοντική ομάδα ή δράση (πχ projects και παρόμοιες ομάδες) στο σχολείο. Πλέον οι λέξεις «κλιματική αλλαγή» είναι παντού στην καθημερινότητά μας, ενώ πριν 1 ή 2 δεκαετίες τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Δυστυχώς όμως, σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, η εξέλιξη αυτή που βλέπουμε μέχρι στιγμής δεν επαρκεί. Το ότι κάποιος γνωρίζει για το πρόβλημα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα κάνει κάτι για αυτό. Χρειάζεται μια συντονισμένη και ολοκληρωμένη εκπαιδευτική διαδικασία που θα συνδέσει την πληροφόρηση με την δράση και την αλλαγή. Αυτός είναι και ο πρωταρχικός στόχος μας.

Πώς ξεκίνησε η ομάδα, υπήρχε προτροπή του Πανεπιστήμιου ή αποτέλεσε τη συνέχεια, το επόμενο βήμα μιας ομάδας ανθρώπων που ‘’καίγονταν’’ να κάνουν κάτι οργανωμένο;

Οι δράσεις της Περιβαλλοντικής Ομάδας ξεκίνησαν το 2002 με πρωτοβουλία του καθηγητή Ευτύχιου Σαρτζετάκη, την υποστήριξή των Πρυτανικών Αρχών και την οικονομική ενίσχυση ενός προγράμματος LIFE στα πλαίσια του οποίου έγινε η αρχική πιστοποίηση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σύμφωνα με το πρότυπο EMAS, το 2005. Τότε δημιουργήθηκε το Γραφείο Περιβάλλοντος του ΠαΜακ το οποίο μετά το 2010 στελεχώθηκε σε ποιο σταθερή βάση και αποτελεί ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τα περιβαλλοντικά ζητήματα στο ΠαΜακ. Αυτό έχει παίξει καθοριστικό ρόλο, τόσο στο να πλαισιωθεί η ομάδα από φοιτητές/τριες με οικολογικές ανησυχίες, όσο και στο να γίνεται σχετικά εύκολα η οργάνωση και υποστήριξη των δράσεών τους.

Είναι πραγματικά καλαίσθητες οι επεμβάσεις που έχετε κάνει σε χώρους του Πανεπιστημίου και της πόλης. Αυτό το νοιάξιμο για το περιβάλλον είναι μια μορφή αισθητικής που αναβαθμίζει γενικά την αντίληψη γύρω από το ‘’ωραίο’’;

Η Θεσσαλονίκη έχει ένα από τα μικρότερα ποσοστά πρασίνου ανά κάτοικο στην Ευρώπη: περίπου 2m 2 ανά κάτοικο, ενώ το όριο της βιώσιμης πόλης είναι 9 m 2 . Τα κτίριά μας είναι αφιλόξενα και ενεργοβόρα, το πράσινο απουσιάζει παντελώς και οι χρήστες τους δεν μπορούν να ”συνδεθούν” με αυτά. Οι δράσεις που κάναμε, λοιπόν, μας φαίνονται όντως ωραίες, αλλά το «ωραίο» είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικό. Το περιβαλλοντικά και κοινωνικά «βιώσιμο» όμως, είναι αντικειμενικό. Με γνώμονα αυτό, λοιπόν, δημιουργήσαμε 4 χώρους πρασίνου και κοινωνικοποίησης στο ισόγειο και στον 1 ο όροφο του ΠαΜακ, φυτέψαμε εκατοντάδες φυτά, θάμνους και δέντρα στην αυλή μας αυξάνοντας σημαντικά το ποσοστό πρασίνου στο Ίδρυμα, τοποθετήσαμε έργα trash-art και περιβαλλοντικά μηνύματα σε αυτούς, ώστε να βοηθήσουμε τους χρήστες τους (φοιτητές και προσωπικό) να αλληλεπιδράσουν σε αυτούς και να επαν-οικειοποιηθούν τον δημόσιο χώρο.

Υπήρξαν ποτέ αρνητικές αντιδράσεις και επιθέσεις προς εσάς και το έργο σας ;

Τα τελευταία 11 χρόνια η μόνη αρνητική αντίδραση που είχαμε ήταν από ελάχιστα μέλη γνωστής μεγάλης φοιτητικής παράταξης, όταν προσπαθήσαμε με ειρηνικό και δημιουργικό τρόπο (ένα trash-art και μια συλλογή υπογραφών, δηλαδή) να ευαισθητοποιήσουμε τα μέλη του Πανεπιστημίου ενάντια στην υπέρμετρη αφισορρύπανση που συμβαίνει κάθε χρόνο στις φοιτητικές εκλογές. [Την χρονιά εκείνη είχαν τοποθετήσει 2.500 αφίσες για 3 μέρες εκλογών]. Πλέον, μόνο 2 παρατάξεις στο ΠαΜακ ακολουθούν αυτή την πρακτική που βλάπτει το περιβάλλον και μας υποτιμάει ως ανθρώπους, οι υπόλοιπες το έχουν σταματήσει, πράγμα που δείχνει ότι υπάρχει ελπίδα. Κατά τα άλλα, μόνο καλά λόγια ακούμε μέχρι σήμερα.

Αν και η συμπεριφορά μας απέναντι στο περιβάλλον έχει ήδη δημιουργήσει προβληματισμούς για τη ζωή στη Γη, φαίνεται ότι ακόμα τη βλέπουμε ως κάτι δευτερεύον, τι φταίει;

Το παράδοξο αυτό έχει περιγραφεί και ως εξής: «Τώρα μπορούμε να κάνουμε κάτι, αλλά δεν θέλουμε. Μετά θα θέλουμε να κάνουμε κάτι, αλλά δεν θα μπορούμε». Κατά την γνώμη μου, πρέπει άμεσα να αποφασίσουμε αν θέλουμε να ζούμε σε μια κοινωνία όπου θα αντλούμε ευτυχία από την αλόγιστη κατανάλωση υλικών αγαθών και τον ατομισμό ή αν θα αντλούμε ευτυχία από την κοινωνική αλληλεγγύη και την ισορροπημένη σχέση μας με την φύση. Αν δηλαδή θα είμαστε μέρος της φύσης ή κυριάρχοί της. Αν θα ζούμε σαν ελεύθερο και συλλογικό ον, ή αν θα ζούμε σαν εθισμένοι παθητικοί καταναλωτές.

Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι ενεργοποιούνται μόνο όταν το πρόβλημα έχει μπει μέσα στην αυλή τους. Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι η αυλή μας είναι όλος ο πλανήτης και ότι αν ένα κομμάτι της αλυσίδας σπάσει, τότε κινδυνεύουμε όλοι μας.

Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι ταξικές; Θέλω να πω άλλος μολύνει και άλλος τις ”πληρώνει’’ περισσότερο;

Η κατανομή των επιπτώσεων δεν έχει μόνο ταξικό χαρακτήρα με την στενή έννοια, είναι άδικη τόσο μεταξύ χωρών, ατόμων, αλλά κυρίως γενιών. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά και πρόβλημα κατανομής πόρων: λίγοι άνθρωποι καταναλώνουν και ρυπαίνουν πολύ, ενώ πολλοί άνθρωποι δεν καλύπτουν ούτε τις βασικές τους ανάγκες. Αν όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη ζούσαν (δηλαδή κατανάλωναν και ρύπαιναν) όσο ο μέσος Αμερικάνος ή Αυστραλός, θα χρειαζόμασταν 5 πλανήτες για να συντηρηθούμε. Αν ζούσαν σαν τον μέσο Έλληνα ή Ευρωπαίο, 3. Σαν τον μέσο Αφρικανό, μισό. Αυτό που συμβαίνει, λοιπόν, είναι ότι ρυπαίνουν οι πλούσιες χώρες του βορρά, αλλά δέχονται τις συνέπειες οι φτωχές χώρες του νότου. Αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο θέμα κλιματικής δικαιοσύνης που κρύβουμε κάτω απ’ το χαλί. Επομένως, η κατανομή των επιπτώσεων είναι άδικη ανάμεσα σε χώρες αλλά και ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αλλά συνήθως παραβλέπουμε την μεγαλύτερη αδικία που αφορά τις επόμενες γενιές που θα υποστούν τις μεγαλύτερες επιπτώσεις χωρίς να είναι μέρος του προβλήματος.

Το σχολείο προσεγγίζει σωστά την περιβαλλοντική εκπαίδευση;

Δεν έχω τις γνώσεις για να απαντήσω στο αν γίνεται σωστά, αλλά έχω πολλές ενδείξεις για το ότι γίνεται ελλιπώς, ειδικά στο κομμάτι που αφορά την πρακτική εφαρμογή της και την βιωματική μάθηση. Σχετικά με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα τώρα, το ζητούμενο δεν είναι η εισαγωγή ενός ακόμα μαθήματος σαν όλα τα άλλα, για την κλιματική αλλαγή, αλλά η ενσωμάτωση της έννοιας της περιβαλλοντικής προστασίας σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα/μαθήματα. Η περιβαλλοντική προστασία δηλαδή δεν είναι μια ακόμα δουλειά στην λίστα με αυτά που πρέπει να κάνει μια κυβέρνηση, αλλά μια συνολική θεώρηση του τρόπου που λειτουργεί η οικονομία, η καθημερινότητά μας και ο νους μας.

Είναι σημαντική αιτία της άγνοιας ή της αδιαφορίας μας για τη φύση και τις ανάγκες της το γεγονός ότι έχουν απομακρυνθεί έστω και από έναν απλό περίπατο, δηλαδή μια εξοικείωση προς αυτή;

Είναι φαύλος κύκλος: όσο δεν σε νοιάζει η φύση, τόσο απομακρύνεσαι – όσο απομακρύνεσαι τόσο δεν σε νοιάζει. Η απομάκρυνση αυτή μας κάνει να μην καταλαβαίνουμε την τεράστια σημασία που έχει η φύση στην επιβίωσή μας ως είδος.

Τρώμε έτοιμα γεύματα και δεν μπαίνουμε στον κόπο να σκεφτούμε πώς/πού παρήχθησαν και που θα καταλήξουν οι διάφορες στρώσεις περιτυλίγματος που έχουν. Αναπνέουμε φιλτραρισμένο αέρα και δεν σκεφτόμαστε πώς/γιατί ο αέρας σε μία πόλη είναι καθαρός ή βρώμικος. Ανάβουμε τα κλιματιστικά το καλοκαίρι, αντί να φυτέψουμε δέντρα στις πόλεις μας και να δροσιζόμαστε με φυσικό τρόπο. Ανάβουμε καλοριφέρ αντί να βάλουμε ρούχα. Πίνουμε εμφιαλωμένο νερό από πλαστικά μπουκάλια και δεν κατανοούμε την σημασία της προστασίας των υδάτινων οικοσυστημάτων. Χρησιμοποιούμε ένα σωρό προϊόντα από την φύση, τρόφιμα, φάρμακα, κλπ, και δεν φροντίζουμε ως κόρη οφθαλμού την βιοποικιλότητα του πλανήτη.

Τρώμε κρέας σχεδόν σε κάθε γεύμα και δεν συνειδητοποιούμε ότι το 80% των δασών κόβονται για δημιουργία βοσκοτόπων. Στο τέλος, καίμε τα δάση και μετά απορούμε γιατί γίνονται πλημμύρες. Όσο όμως και να τον καταστρέφουμε εμείς, ο πλανήτης δεν θα πάθει τίποτα, οι άνθρωποι πάνω στον πλανήτη θα υποφέρουν. Αν συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε απλώς ένα κομμάτι στο παζλ του οικοσυστήματός μας, τότε ίσως αρχίσουμε να δρούμε αλλιώς.

Υπάρχει στήριξη από δημόσιους φορείς, τις δομές ανακύκλωσης, ώστε κι εσείς να μην έχετε άγχος μήπως δεν πιάσει τόσο η προσπάθειά σας;

Τόσο ο Δήμος Θεσσαλονίκης, όσο και η Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) μας έχουν βοηθήσει πολύ όλα αυτά τα χρόνια στο πρόγραμμα ανακύκλωσής μας και τους ευχαριστούμε για αυτό. Συνεργαζόμαστε, όμως, και με εταιρίες συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, που είναι οι μόνες που μπορούν να κάνουν την συλλογή υλικών μέσα από τους εκατοντάδες κάδους που έχουμε στο κτίριο του Πανεπιστημίου. Αυτή η καλή συνεργασία είναι απαραίτητη για την διατήρηση ενός τόσο εκτεταμένου προγράμματος ανακύκλωσης με 19 υλικά σήμερα σε έναν οργανισμό.

Έχετε κάποια ερευνητική ομάδα, βάσει της οποίας προχωράτε στο επόμενο βήμα ή στο επόμενο υλικό ανακύκλωσης, όπως ας πούμε φαντάζομαι θα χρειάστηκε για το πιο πρόσφατο, τον καφέ;

Όχι, δυστυχώς δεν υπάρχει ερευνητική ομάδα. Η δουλειά ξεκινάει από το Γραφείο Περιβάλλοντος και ολοκληρώνεται με την συμμετοχή των εθελοντών φοιτητών της Ομάδας, όλων των υπηρεσιών του Πανεπιστημίου και, όπου χρειάζεται, αρμόδιων φορέων. Προφανώς η συμμετοχή όλων των μελών της Πανεπιστημιακής κοινότητας, εργαζομένων φοιτητών και διδασκόντων, στις δράσεις ανακύκλωσης είναι το βασικό ατού μας.

Περίπου ποια είναι η καθημερινή ποσότητα ανακυκλώσιμων που συλλέγεται ;

Θα σας αναφέρω τα ετήσια νούμερα, για να έχετε μια πιο συνολική εικόνα. Το 2020 ανακυκλώσαμε: 3.400kg χαρτί, 240kg πλαστικό, 1.160kg ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές, 90kg CD/DVD, 590kg πλαστικά καπάκια, 100kg μπαταρίες, 30kg φελιζόλ, 80kg λαμπτήρες, 130kg μπαταρίες UPS, 70kg τηγανέλαια, 223 τόνερ και μελανάκια. Σε κάποια υλικά όπως: οργανικά (κομπόστ), αλουμίνιο, γυαλί, ρούχα-παπούτσια, ακτινογραφίες, καφές (χύμα και κάψουλες), κλπ, δεν μπορούμε να κρατήσουμε μέτρηση. Σκεφτείτε ότι τα νούμερα του 2020 είναι μειωμένα περίπου στο μισό σε σχέση με τις υπόλοιπες χρονιές, λόγω του κορωνοιού. Τέλος, κάτι για το οποίο είμαστε χαρούμενοι είναι ότι από το 2016 από τα πλαστικά καπάκια που συγκεντρώνουμε έχουμε δωρίσει 4 αναπηρικά αμαξίδια σε νοσοκομεία της πόλης.

Ποια βήματα θα μπορούσαν να γίνουν σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή στη Θεσσαλονίκη, ώστε να μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε πράσινη πόλη;

Ας αναφέρουμε εδώ μόνο κάποια πολύ βασικά, όπως η αύξηση των χώρων πρασίνου (πάρκα, παλιά στρατόπεδα, κλπ), η αύξηση των ασφαλών ποδηλατοδρόμων, καθώς και η ποσοτική και ποιοτική αύξηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (λεωφορεία, μετρό, τραμ, καραβάκια, τραίνο, κλπ), η ενίσχυση της τοπικής καθαρής αγροτικής παραγωγής πχ με αγροδιατροφικά δημοτικά συμβούλια, η προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων σε επίπεδο Δήμου, η βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων με προώθηση του Reduce-Reuse-Recycle αντί για τις περιβαλλοντικά και υγειονομικά κοστοβόρες επιλογές της καύσης και των χωματερών, με εκπαίδευση των πολιτών στην σωστή ανακύκλωση και δημιουργία δομών επαναχρησιμοποίησης υλικών.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα και οι δράσεις που σχεδιάζετε;

Την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου, σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική Ομάδα του ΑΠΘ και την Διεύθυνση Αναδασώσεων Κ. Μακεδονίας, θα κάνουμε μια δενδροφύτευση στην περιοχή του ΤΙΤΑΝ. Την Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου θα κάνουμε μια επίσκεψη στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥΑ) Σίνδου για να ξεναγηθούμε και να δούμε πως γίνεται η διαλογή και η σωστή ανακύκλωση. Για την νέα χρονιά έχουμε πολλές και ενδιαφέρουσες ιδέες που θα μπορείτε να δείτε και στα social media μας.