Η πρόταση για την αποσυναρμολόγηση και επανατοποθέτηση αντίκειται στον κώδικα της επιστημονικής ηθικής

H θέση του Ομότιμου Καθηγητή από το Penn University Robert G. Ousterhout

«Η σύγχρονη Θεσσαλονίκη έχει την ατυχία να υπέρκειται της αρχαίας προκατόχου της. Παρά τις μεγάλες ανατροπές στην ιστορία της, συμπεριλαμβανομένου του ανασχεδιασμού του αστικού της ιστού μετά την πυρκαγιά του 1917, σε πολλά σημεία οι σύγχρονοι δρόμοι βρίσκονται ακριβώς πάνω από το αρχαίο οδικό δίκτυο.

Κατά τούτο δεν θα πρέπει να αποτέλεσε έκπληξη πως κατά τις διενεργούμενες ανασκαφές για τον μητροπολιτικό σιδηρόδρομο αποκαλύφθηκαν μεγάλα τμήματα του οδικού δικτύου της Ύστερης Αρχαιότητας κάτω από την σημερινή οδό Εγνατία – με τα εντυπωσιακά ευρήματα ενός Τετραπύλου κτισμένου πάνω σε διασταύρωση, του μαρμάρινου οδοστρώματος, του αποχετευτικού συστήματος, και ακόμη καταλοίπων από κιονοστοιχίες και καταστήματα. Είχα την ευκαιρία να δω τμήμα των ανασκαφών κατά την επίσκεψή μου στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 2017. Αυτές οι ανακαλύψεις καθίστανται ακόμη πιο σημαντικές εξαιτίας της μοναδικότητας τους, καθώς έχουν διασωθεί ελάχιστες υλικές μαρτυρίες του αστικού περιβάλλοντος από την Ύστερη Αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους, γεγονός που προσδίδει προστιθέμενη αξία στο εύρημα της Θεσσαλονίκης.

Οι πρόσφατες αποφάσεις για τον σταθμό στην οδό Βενιζέλου έχουν προκαλέσει τον αποτροπιασμό των αρχαιολόγων διεθνώς. Τον περασμένο Μάρτιο η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να ανατρέψει την Υπουργική Απόφαση για τη διατήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων κατά χώραν (in situ, όπως είχε συμφωνηθεί το 2017), και να προωθήσει το διαμελισμό και απόσπαση ολόκληρου του αρχαιολογικού χώρου (1.513 τ.μ.) και την επανατοποθέτηση του σε μεταγενέστερο χρόνο στο ίδιο επίπεδο, στο όρυγμα της διασταύρωσης Εγνατίας-Βενιζέλου.

Η λύση αυτή θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στις αρχαιότητες και θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών ιστορικών στοιχείων. Για την απόσπαση των αρχαίων καταλοίπων θα χρειαστεί όλα τα κτίρια και μέρος του οδοστρώματος να τεμαχιστούν, να απομακρυνθούν από το ανασκαφικό πεδίο μέσα από μικρά ανοίγματα (διαστάσεων: 5Χ7,18 και 6,50Χ9,68 μ.), να αποθηκευτούν και μελλοντικά να επανασυναρμολογηθούν και επανατοποθετηθούν σε σύγχρονη υπόβαση και νέο συνδετικό υλικό, όταν ολοκληρωθεί το κατασκευαστικό έργο.

Η παραπάνω απόφαση αντιβαίνει τις διεθνείς πρακτικές για τη διατήρηση της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας που κρίνεται άξια προστασίας. Το εντυπωσιακό και μοναδικό εύρημα του αρχαίου αστικού ιστού στο σταθμό της οδού Βενιζέλου εμπίπτει σε αυτήν την κατηγορία. Η πρόταση για διάλυση και ανακατασκευή των μνημείων στον αρχαιολογικό χώρο του σταθμού της οδού Βενιζελου παραβιάζει αναμφισβήτητα τις αρχές της αυθεντικότητας, όπως ορίστηκαν για πρώτη φορά στη Χάρτα της Βενετίας (1964).

Ως ειδικός στη Βυζαντινή αρχιτεκτονική και αρχαιολογία, έχοντας εργαστεί σε μνημεία και χώρους σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο κατά την τεσσαρακονταετή καριέρα μου, (ανάμεσα στα άλλα και σε Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Καβάλα 1986-7), συνιστώ την κατά χώραν (in situ) διατήρηση των αρχαιοτήτων στον σταθμό της οδού Βενιζέλου, καθώς η πρόταση για την αποσυναρμολόγηση και επανατοποθέτησή τους αντίκειται στον κώδικα της επιστημονικής ηθικής».