ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Αυτοψία στο Υπνωτήριο Αστέγων, με το θερμόμετρο στους -2

Λέξεις: Γιώργος Χατζηνάκος

“Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει το βήμα του, όποιος δεν ρισκάρει να αλλάξει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλάει σε όποιον δεν γνωρίζει”

Martha Medeiros

Από χθες τέθηκε σε επιφυλακή ο ‘μηχανισμός’ του Δήμου Θεσσαλονίκης για την αντιμετώπιση της κακοκαιρίας ‘Μήδεια’. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Δήμου, δημιουργείται έκτακτη ‘δομή’ για τη φιλοξενία αστέγων, εντός των χώρων της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Μάλιστα “λαμβάνεται ‘ιδιαίτερη’ μέριμνα για τη φροντίδα των ευάλωτων πολιτών”. Η ‘δομή’ είναι δυναμικότητας 14 ατόμων, στα οποία θα παρέχονται πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό για όσο κρατήσει η κακοκαιρία. Παράλληλα, στελέχη της Δημοτικής Αστυνομίας θα φροντίσουν, ώστε στους αστέγους που δεν επιθυμούν τη μεταφορά τους σε κάποια από τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές, να προσφερθούν πρόσθετα κλινοσκεπάσματα, καθώς και τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας. Πώς όμως ορίζει ο Δήμος Θεσσαλονίκης μία κοινωνική ‘δομή’;

Αυτή η ιστορία βασίζεται σε αληθινά δεδομένα. Το ονόματα των πρωταγωνιστών της έχουν αλλαχθεί με σκοπό να προστατευτεί η ακεραιότητα τους.  Επισκέφτηκα τη ΔΕΘ στις 12:30.  Χιόνιζε. Δεν ήξερα που είναι η ‘δομή’, καθώς δεν αναγράφονταν πουθενά στην ανακοίνωση του Δήμου. Δεν ήξερες, δεν ρώταγες λέει ο σοφός  Λαός μας. Μόλις μπήκα στην έκθεση από το πάρκινγκ της Αγγελάκη, ρώτησα δύο σεκιούριτι. Δεν γνώριζαν. Ανάμεσα σε δύο περίπτερα, συνάντησα τον Δημήτρη που είναι άστεγος και μένει στην Δυτική είσοδο της πόλης. Ήταν εξοργισμένος, γιατί και αυτός είχε ρωτήσει άλλα άτομα που βρήκε και δεν ήξεραν να του πουν.  Κάποιος εργαζόμενος από την Άρσις του είπε ότι η ‘δομή’ είναι κοντά στα ψηλά κτίρια, μπλιάτ. Ο Δημήτρης έγινε συμπορευτής και συνοδοιπόρος στην κοινή μας αναζήτηση. Κάποια στιγμή ρωτήσαμε κάποιους δημοσιογράφους που βρήκαμε δίπλα στο περίπτερο του ΕΟΔΥ και αυτοί μας ενημέρωσαν ότι ο προορισμός μας βρίσκεται στο περίπτερο των Γιατρών του Κόσμου, δίπλα στον πύργο του ΟΤΕ.

Φτάσαμε. Στην είσοδο αναγράφεται “όπου υπάρχουν άνθρωποι τους στηρίζουμε”. Πολύ ωραία σκέφτομαι. Την ώρα που μπήκαμε  στη ‘δομή’ είδαμε 4 άτομα . Ο ‘υπεύθυνος’ του χώρου δεν ήταν εκεί. Το περίπτερο αποτελείται από δύο μεγάλους χώρους (σαλόνι, υπνωτήριο) και μερικά μικρότερα δωμάτια (υπνωτήρια).

Τα δύο μεγάλα δωμάτια χωρίζονται από μία μπλε γυψοσανίδα που θυμίζει θεατρικό παραβάν.  Σιγά σιγά έκαναν την εμφάνιση τους και άλλοι άνθρωποι. Όλοι τους άστεγοι άντρες. Δεν υπήρχε καμία γυναίκα.

Είχε κρύο μέσα στην αίθουσα. Και πως να μην έχει. Οι τοίχοι δεν έχουν μόνωση, η πόρτα αποτελείται από δύο γυάλινα φύλλα και στον χώρο υπήρχαν τρία σώματα θέρμανσης (2 καλοριφέρ και ένα αερόθερμο). Το ένα δεν ήταν στην πρίζα (βλ . φωτογραφίες). Αλλά  θα μου πεις  ότι οι άστεγοι είναι συνηθισμένοι στο κρύο. Εγώ είμαι αυτός που έχει θέρμανση στο σπίτι και ίσως έχω καλομάθει, σκέφτηκα.

Μόλις πήγα να περάσω το θεατρικό παραβάν με σκοπό να τραβήξω φωτογραφίες, ένας ασπρομάλλης άστεγος με καταγωγή από την Αλβανία μου είπε ότι απαγορεύεται να μπω. Έτσι, δυστυχώς έχασα την ευκαιρία να τραβήξω φωτογραφίες από το υπόλοιπο υπνωτήριο. Προτίμησα να αποκτήσω την εμπιστοσύνη του. Τον πλησίασα και του μίλησα στα αλβανικά, έτσι για να τον γλυκάνω λίγο. Η γλώσσα του δρόμου είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος επικοινωνίας. Συνδέει κοινωνικά και συνεκτικά το ‘πεζοδρόμιο’. Δεν χρειάζεσαι κάτι παραπάνω. Να κοιτάς βαθιά μέσα στα μάτια, να δώσεις μία γερή χειραψία και να γνέφεις αποφασιστικά. Να ακούς τον άλλον.  Να μπεις στα παπούτσια του και να σέβεσαι την ιστορία και τις πληγές  που κουβαλάει. Να προσπαθείς να δεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Τον κέρδισα. Τον λένε Έντι. Κατάλαβε ότι δεν είμαι με τους άλλους, όπως μου είπε. Μου θύμισε αυτόν τον χώρο της Άρσις στην Βενιζέλου. Πριν 11 χρόνια, δούλευα στην συγκεκριμένη ΜΚΟ ως πρακτικάριος και είχα επισκεφτεί και εγώ τον χώρο αυτό. Πόσο δύσκολο ήταν να βρεις ρούχα μέσα σε αυτό το χάος. “Δεν θέλω να βρωμάω” μου λέει. “Έχω αξιοπρέπεια”. Περήφανοι άνθρωποι αυτοί από τα βουνά της βορείας Ηπείρου. Φιλόξενοι με καθαρό και γαλήνιο βλέμμα.

Τότε ήρθε η Τάνια εργαζόμενη στο Υγειονομικό Προσωπικό του Δήμου. Προτίμησα να της αποκαλύψω μέρος της ταυτότητας μου από την αρχή. Είμαι γείτονας λέω και μοιράζουμε φαγητό  μαζί με το ‘Δίκτυο Αλληλοβοήθειας’ σε αστέγους. “Γνωρίζω ότι δεν είστε εσείς υπεύθυνη  για την κατάσταση και κάνετε ό,τι μπορείτε. Αλλά θέλω να σας ρωτήσω τι πιστεύετε: Είναι αυτός ο χώρος μία ‘δομή’ ικανή να ανταποκριθεί στις ανάγκες  των αστέγων για όσο θα διαρκέσει η κακοκαιρία;” Της αναφέρω ότι για μένα, μία κοινωνική ‘δομή’ ορίζεται από μόνιμα και βιώσιμα χαρακτηριστικά. Προσφέρει ευκαιρίες και δεν αποκλείει κανέναν. Είναι το βήμα προς κάτι άλλο. Δεν είναι εικόνα από την κόλαση του Δάντη, έτσι για να θυμίσω λίγο ένα μέρος της αφήγησης  του Δήμου.

Ρωτάω πόσα κρεβάτια υπάρχουν και η Τάνια αποφεύγει να μου απαντήσει. Είναι κάπως φοβισμένη. Εκεί ένας άστεγος αναφώνησε ότι “κοιμόμαστε στο πάτωμα”. Τότε είπα ότι εδώ δεν είναι ‘δομή’, είναι ένα περίπτερο χωρίς θέρμανση.  Η πρώτη αντίδραση της ήταν να μου πει “να μην παίζουμε με τις λέξεις”. Της είπα ότι δεν πάει έτσι. Βέβαια την κατανοώ. Βρέθηκε από το πουθενά σε αμυντική στάση, από έναν άγνωστο που φοράει κουκούλα και μάσκα. Μακάρι να μου έδινε όμως την ίδια απάντηση ο Αντιδήμαρχος  κύριος Αηδονόπουλος.  Τότε οι μάσκες θα πέφταν. Οι άστεγοι δεν είναι αναλώσιμος πληθυσμός. Είναι άνθρωποι. Γείτονες και γειτόνισσες μας. Μένουμε μαζί τους.

Μόλις έβγαλα το σημειωματάριο μου, η Τάνια σάστισε. Λογικό και αυτό. Θα μπορούσα απλά να της πω ότι είμαι άστεγος. Δεν υπάρχει καμία γραφειοκρατία στον χώρο και έκπληξη μου κάνει το γεγονός ότι δεν γίνεται καμία καταγραφή: επιστημονική, εμπεριστατωμένη, με στόχους και προτάσεις. Άραγε ο Δήμος Θεσσαλονίκης γνωρίζει πόσοι άστεγοι υπάρχουν αυτή την στιγμή στην πόλη; Ποια είναι τα πλάνα του σχετικά με τις υπάρχουσες ανάγκες; Αυτός ο χώρος καλύπτει τα υγειονομικά πρωτόκολλα που ορίζονται από τον νόμο; Τι σημαίνει το “ευάλωτος πολίτης” που αναφέρει η ανακοίνωση; Εύλογες ερωτήσεις που χρήζουν επίσημης  απάντησης και πολιτικής τοποθέτησης από τους διαχειριστές  της τοπικής  εξουσίας.

Θεώρησα ότι δεν έχει νόημα να μιλάω με την Τάνια. Δεν φταίει αυτή και πάνω από όλα είναι εργαζόμενη. Μοιράζεται παρόμοια προβλήματα με εμάς. Απλά  … όταν της είπα ότι άμα πεθάνει κάποιος/-α στον δρόμο αυτές τις ημέρες κάποιος θα είναι υπεύθυνος, αυτή σάστισε. Ζήτησα συγνώμη για την παραβιαστική συμπεριφορά μου και την ενημέρωσα για την κατάσταση. Στην χθεσινο-βραδινή εξόρμηση που κάναμε με το ‘Δίκτυο Αλληλοβοήθειας’ για να μοιράσουμε τρόφιμα σε άστεγους, είδαμε 7 ανθρώπους. Μέχρι εκείνη την στιγμή δεν ήταν κανένας τους εκεί. Εδώ να σημειώσω ό,τι η καταγραφή της αυτοργανωμένης ομάδας Roοm-39 που μοιράζει κάθε μέρα φαγητό και τσάι σε αστέγους και πρόσφυγες εντοπίζει 34 άτομα (βλ. χάρτη). Τι θα γινόταν άμα έρχονταν παραπάνω από 14 άτομα στη ‘δομή’; Τι θα κάναμε της λέω; Προτίμησα  το πρώτο πληθυντικό για να της δείξω ότι είμαστε όλοι μαζί σε αυτό.

Για αυτό και πήρε στο τηλέφωνο την Κάτια, από το Υπνωτήριο Αστέγων του Δήμου Θεσσαλονίκης. Κατά μία έννοια δηλαδή επικοινώνησε με την ‘επιστημονικά’ πιο καταρτισμένη και θεωρητικά πιο-πάνω ‘υπεύθυνη’ στην γραφειοκρατία του Δήμου. Η Κάτια ζήτησε περισσότερες πληροφορίες για μένα και της είπα το αληθινό μου όνομα, ότι έχω φίλους άστεγους και ό,τι είμαι ερευνητής στο πανεπιστήμιο. Στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του κόσμου! Στου Δρόμου! Καλά το δεύτερο δεν το είπα. Το ξέχασα.

Η Κάτια με ενημέρωσε ότι το Υπνωτήριο  αυτή την στιγμή που μιλάμε είναι γεμάτο. Για αυτό την ρώτησα να μου πει πόσα άτομα βρίσκονται αυτή την στιγμή εκεί, ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο/δεδομένο. Μου απάντησε ότι δεν μπορεί να μου το αποκαλύψει, λόγω της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Την ενημέρωσα ότι είμαι συνάδελφος-κοινωνιολόγος και ότι δεν ζητάω προσωπικά δεδομένα, αλλά ένα νούμερο που θα μας αποκαλύψει τις υπάρχουσες ανάγκες σε χώρο. Παρεμπιπτόντως στο Υπνωτήριο Αστέγων, φιλοξενούνταν στις 2 Απριλίου του 2020, περίπου 35 άτομα. Οπότε ίσως για να είναι γεμάτο σήμερα, έχει τόσα περίπου άτομα; Δυστυχώς οι πληροφορίες μας λένε άλλα δεδομένα. Όποιος/-α ενδιαφέρεται μπορεί να περάσει από εκεί και να εξετάσει την κατάσταση. Ίσως μπορεί να μας πει ο Δήμος, σε επίσημη ανακοίνωση, πόσοι είναι οι άστεγοι στην πόλη σήμερα; Συνολικά, όχι με εκτιμήσεις.

Σύμφωνα με στοιχεία της Άρσις (25.04.2019) από τον Ιούλιο του 2017  μέχρι το 2019, είχαν εντοπιστεί 452 άνθρωποι (697 εξορμήσεις) να διαβιούν στο δρόμο ή σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης (386  άντρες, 66 γυναίκες, 296 ελληνικής καταγωγής). Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία (24.11.2020), μέσα στη διάρκεια τριών χρόνων, έιχαν εντόπιστεί 773 άστεγοι (1.270 εξορμήσεις: 80% άντρες, ηλικιακό φάσμα άστεγου πληθυσμού κυρίως στις ηλικίες 51-65 και 36-50), ενώ από το Σεπτέμβριο μέχρι τον Νοέμβριο του 2020, 106 άτομα εντοπίστηκαν να ζουν σε συνθήκες αστεγίας στους δρόμους της Θεσσαλονίκης από την ίδια ομάδα, μέσα στην πανδημία.

Τι θα γινόταν άμα όλοι αυτοί αναγκαστούν να πάνε στη προσωρινή ‘δομή’ λόγω ψύχους; Στις 6.11.2020 ο Δήμος δημιουργούσε ασπίδα προστασίας για τους αστέγους εν τω μέσω της πανδημικής κρίσης και ετοιμαζόταν να υπογράψει την Χάρτα Δικαιωμάτων των Αστέγων (δες FEANTSA);  Τι γίνεται με την εφαρμογή και τον ψηφιακό χάρτη εντοπισμού των αστέγων που έλεγε ο Δήμος στις 9.12.2020; Να θυμίσω ότι στις 2.04.2020 ο Αντιδήμαρχος Αηδονόπουλος μας θύμιζε ότι “ήμασταν οι πρώτοι που υλοποιήσαμε, από τα μέσα Μαρτίου, την μίσθωση ξενοδοχείων, σύμφωνα με την πράξη νομοθετικού περιεχομένου και τις εγκυκλίους”.

Αναρωτιέμαι, άμα και αυτά τα ξενοδοχεία θεωρούνται ‘δομές’. Σε όλα πάντως είμαστε πρώτοι. Η πρώτη πόλη για παράδειγμα που θα ξηλώσει έναν ιστορικό και αρχαιολογικό θησαυρό, αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας μετά από εντολές  του κεντρικού κράτους.

Άραγε πόσα κτίρια ιδιοκτησίας του Δήμου, υπάρχουν αυτή την στιγμή στην πόλη που είναι άδεια; Πόσα από αυτά έχουν μόνωση, θέρμανση και υλικο-τεχνικό εξοπλισμό; Για παράδειγμα, τι υπάρχει μέσα στο παλιό Δημαρχείο ; Μάλλον και αυτά είναι προσωπικά δεδομένα για τον Δήμο Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, πόσα κρεβάτια μπορεί να βρει ο Δήμος και μέσα σε πόσο καιρό;  Η αποθήκη 15  του Λιμανιού είναι γεμάτη έπιπλα. Εγκαταλελειμμένα! Να τα πάρουμε και να κάνουμε κρεβάτια και ντουλάπια. Βιώσιμη και κυκλική οικονομία λέγεται αυτό. Είναι ‘ανθεκτική’ πόλη η Θεσσαλονίκη.  Μην το ξεχνάμε  αυτό.

Σίγουρα η Κάτια δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα. Για αυτό και με καλεί να μιλήσω την Δευτέρα με την επιστημονική υπεύθυνη του Υπνωτηρίου. Την Δευτέρα όμως. Τότε θα χιονίζει ακόμα, την ρωτάω; Δεν βλέπω τον καιρό συχνά, απλά κρυώνω. Με ενημέρωσε ότι υπάρχουν περισσότερα άτομα και ό,τι δε χωράνε όλα στο Υπνωτήριο του Δήμου.  Προσφορά και ζήτηση ένα πράγμα. Τότε θυμήθηκα τι μου είχε πει ο Αντώνης όταν δούλευα στο Υπνωτήριο του Δήμου. Βασικά δεν δούλευα, εθελοντής ήμουν, ξέρεις αυτοί που δουλεύουν, αλλά δεν πληρώνονται, δεν έχουν λόγο, ούτε εργασιακά δικαιώματα.  “Καμία κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει ανθρώπινα όταν λείπει το εθελοντικό κομμάτι και δυστυχώς σε αυτό ως λαός υστερούμε” μου έγραψε μία κυρία στα κοινωνικά δίκτυα. Ναι συμφωνώ, αλλά  και πάλι κάποτε θα πρέπει να δουλέψουμε με αξιοπρέπεια και χωρίς φόβο (#metoo).

Εκείνο το διάστημα, ο Αντώνης, ένας νέος άστεγος από την Ελλάδα, έμενε με την κοπέλα του από την Αφρική στο Υπνωτήριο. Όταν τον συνάντησα διάβαζε έναν αγγλικό επιστημονικό τόμο σχετικά με την παιδαγωγική αρετή. Θέλαν να κάνουν σύντομα παιδί βλέπεις. “Εδώ είναι σαν μία βόμβα!”, μου είπε, “δεν μπορείς να βάζεις τοξικομανείς, αποφυλακισμένους, λωλούς ή απλούς φτωχούς που τους πήρε η Τράπεζα το σπίτι στον ίδιο χώρο. Κάποια στιγμή θα κάνει  ΜΠΑΜ!”. Πόσο δίκιο είχε. Του εύχομαι να είναι καλά και αυτός και το κορίτσι του! Όπου και να βρίσκονται!

Δεν χρειάστηκε να μιλήσω άλλο με την Κάτια. Δεν φταίει αυτή για την κατάσταση.  Απλά  … όταν της είπα ότι άμα πεθάνει κάποιος/-α στον δρόμο αυτές τις ημέρες, κάποιος θα είναι υπεύθυνος,  σάστισε  και αυτή. Ναι είναι εργαζόμενη στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Γνωρίζει από ανάγκες κοινωνικές και τι σημαίνει επισφάλεια!

Στον χώρο είδα μερικούς παλιούς γνωστούς.  Ας πούμε από τη Γειτονιά. Τότε μπήκε στη ‘δομή’ ο Ορέστης, άστεγος γείτονας 65 χρονών. Τον γνώρισα χθες. Ξερακιανός με γαλάζια μάτια. Σοφός άνθρωπος: Το βλέπεις στο βλέμμα του, στα ακροδάκτυλα του και στη ταξική του ευγένεια. Αφού τα είπαμε λίγο μου λέει “δεν μου αρέσει εδώ. Θα φύγω.  Άμα μείνω εδώ θα μαλώσω. Ξέρεις είμαι ελεύθερος, από κανάρα σε κανάρα πάω”. Είναι όντως ελεύθερος. Δεν αργοπεθαίνει γιατί δεν είναι εγκλωβισμένος στο σύστημα παραγωγής, σκλάβος του αλλότριου και της συνήθειας, δεμένος με αλυσίδες, θυμίζοντας το ποίημα της Martha Medeiros που εσφαλμένα αποδίδεται στον Πάμπλο Νερούδα. Όταν αρρωσταίνει δεν παίρνει φάρμακα. Δεν καταναλώνει και έτσι μου λέει ότι αισθάνεται χαρούμενος! Έχει παγωνιά έξω και χιονίζει αλλά αυτός ατάραχος χαμογελάει και με κοιτάει στα μάτια. Έπειτα, κάναμε ένα πηγαδάκι μαζί με άλλους άστεγους και τα είπαμε λίγο. Ανάμεσα μας και ο Νίκος, τοξικομανής.  Ενώ έμενε στο Υπνωτήριο, έχασε την ταυτότητα του και δεν τον ξανακάναν δεκτό. Όλοι συμφωνούμε μεταξύ μας: δεν φταίνε οι εργαζόμενοι. Φεύγοντας η Τάνια μου λέει ότι ο Αντιδήμαρχος ήρθε το πρωί αλλά  έφυγε.

Στην προσωρινή ‘δομή’ λοιπόν, εκεί που κοιμούνται οι άνθρωποι, δηλαδή, για όσο θα κρατήσει η ‘Μήδεια’, για αυτό και προσωρινή, στο ‘υπνωτήριο’, στο παρασκήνιο, υπάρχουν μερικά ράντζα. Το ένα είναι σπασμένο και βρίσκεται προκλητικά πρώτο, με το που περνάς το παραβάν. Είναι φορτωμένο με σακούλες. Για θέρμανση είδα δύο καλοριφέρ σαν αυτά που υπήρχαν στο σαλόνι. Η τουαλέτα είναι βρώμικη και δεν έχει πετσέτες πουθενά. Δεν είδα εξαερισμό.

Την στιγμή που μπήκα υπήρχαν πάνω από τρεις άνθρωποι που κοιμόντουσαν στο πάτωμα. Η εικόνα ανθρώπων να κοιμούνται στο πάτωμα είναι η εικόνα του αστικού πολιτισμού,  όπως  και οι εικόνες στα κοιμητήρια της Θεσσαλονίκης, συνθέτει το  πρόσωπο  της πανδημίας στη χειρότερή της έκφανση: αυτή της λήθης και της σήψης.

Την ώρα που έφυγα με τον Ορέστη άφησαμε περίπου 10 άτομα στη ‘δομή’. Τον αποχαιρέτισα στην διασταύρωση της ΧΑΝΘ. Θα πήγαινε στο παγκάκι του, μου είπε. Τον απάντησα να προσέχει και ό,τι θα περάσουμε περίπου στις 16:30 με ζεστή σούπα. Χιόνιζε ακόμα.

Το απόγευμα, επισκέφτηκα ξανά τη ‘δομή’ μαζί με δύο γειτόνισσες. Ήταν περίπου 17:30 και χιόνιζε ακόμα. Αυτή τη φορά συναντήσαμε 16 άστεγους και έναν εργαζόμενο του Δήμου, ο οποίος πραγματοποιούσε την βάρδια του. Ο Δημήτρης και ο Έντι άφαντοι. Μόνο ο Νίκος είχε μείνει από τους πρωινούς. Είπαμε δεν έχει ταυτότητα μαζί του, και ποιος βγάζει ταυτότητα μέσα στα χιόνια. Έχουμε και πανδημία και απαγορεύονται οι μετακινήσεις. Που καιρός για προστίματα.

Οι άστεγοι μας ενημέρωσαν ότι χθες δεν είχαν φαγητό. Δυσκολεύομαι μου είπε ο Αργύρης, που τον γνωρίζω από το 2012. Είναι νεοάστεγος. Του είχε πάρει η Τράπεζα το σπίτι στις αρχές της κρίσης και από τότε μένει στον δρόμο. “Δεν έχει καθόλου εξοπλισμό εδώ. Όλα τα κρεβάτια είναι σπασμένα, η τουαλέτα είναι πλημμυρισμένη και δεν έχει ζεστό νερό. Προτιμώ να πάω να κοιμηθώ έξω. Πόνεσα χθες που κοιμήθηκα στο πάτωμα”. Τότε κατάλαβα ότι τα καλοριφέρ (βλ φωτογραφίες) δεν δουλεύουν, παρά μόνο τα αερόθερμα, και όντως δεν υπάρχει εξαερισμός. Υγειονομικά πρωτόκολλα  πουθενά. Οι εργαζόμενοι του Δήμου και οι άστεγοι είναι άμεσα εκτεθειμένοι στην πανδημία και με ελάχιστη προστασία. Όλοι οι εργαζόμενοι που συνάντησα σήμερα είναι άνθρωποι που τιμάνε την δουλειά τους. Ίσως η πιο χαρούμενη νότα της σημερινής ιστορίας.

Μέχρι τις 18:20 δεν υπήρχε ενημέρωση για το βραδινό φαγητό. Τότε εμφανίστηκε μία δημοτική σύμβουλος του Δήμου. Ήταν υποψήφια με τον κύριο Ζέρβα, αλλά ανεξαρτητοποιήθηκε. Ασχολείται με τον αθλητισμό και τον εθελοντισμό. Δηλαδή δεν είχε καμία σχέση με το ζήτημα που μας αφορά. Μου έκανε αίσθηση ότι εμείς της είπαμε στο τηλέφωνο που είναι η ‘δομή’. Δεν την έβρισκε. Με ενημέρωσε ό,τι λογικά, την χθεσινή ανακοίνωση την έγραψε ο υπεύθυνος της πολιτικής προστασίας του Δήμου. Σε αυτόν πρέπει να απευθυνθώ άμα θέλω να μάθω πως ορίζει ο Δήμος την ‘δομή’.

Τότε ήρθε η Κάτια,  εργαζόμενη του Υπνωτηρίου Αστέγων.  Η πιο ειδικός που είχε εμφανιστεί μέχρι τότε.  Ευτυχώς, ήταν γνώστης της ‘πραγματικής’  κατάστασης. Την άκουσα να λέει ότι δεν κινείται τίποτα . Απλά  … όταν της  είπα ότι άμα πεθάνει κάποιος/-α στον δρόμο αυτές τις ημέρες, κάποιος θα είναι υπεύθυνος , αυτή δεν σάστισε . Γιατί όμως; Η απάντηση είναι απλή. Είναι καταρτισμένη κοινωνική λειτουργός, εργαζόμενη στον Δήμο Θεσσαλονίκης, είναι παθιασμένη με την δουλειά της και έχει απόλυτη γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας.  Δεν έχει χρόνο για να ακούει κάποιον με κουκούλα και μάσκα. Πρέπει να κάνει την δουλειά της και μάλιστα υπό μεγάλη πίεση.  Πόσοι κοινωνικοί λειτουργοί , κοινωνιολόγοι,  κοινωνικοί εκπαιδευτές και ψυχολόγοι  δουλεύουν  σήμερα στον Δήμο Θεσσαλονίκης;

Μετά από λίγο, σε τηλεφωνική επικοινωνία με την επιστημονική υπεύθυνη του Υπνωτηρίου αποφάσισαν να αυξήσουν την χωρητικότητα της ‘δομής’ από 14 σε 20 άτομα. Χωρίς βέβαια να γίνεται και πάλι λόγος για τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Ήμασταν ήδη δύο άτομα πάνω από το όριο που έθετε η ανακοίνωση. Η υπεύθυνη του Υπνωτηρίου τους ενημέρωσε ότι δεν υπάρχουν κρεβάτια, ούτε στρώματα στον Δήμο. Μόνο υπνόσακοι.Τέλεια σκέφτομαι! Υπάρχουν υπνόσακοι στον 2^ο μεγαλύτερο Δήμο της χώρας.

Όταν ρώτησα τη δημοτική σύμβουλο σχετικά με το άμα εδώ είναι ‘δομή’, μου είπε ότι “άμα με ρωτάς σε προσωπικό επίπεδο, πιστεύω ότι αυτά τα πράγματα δεν κανονίζονται τελευταία στιγμή”. Συμφωνούμε. Υπήρχε υπηρεσιακό σχέδιο. Ανθεκτική πόλη αφού είμαστε. Συνέχισα με διάφορες ερωτήσεις που επαγωγικά όλο βαθαίναν σε περιεχόμενο. Στον διάλογο που ακολούθησε η απάντηση που κυριαρχούσε είναι ότι πρέπει να ρωτήσω τον ‘υπεύθυνο’, δηλαδή τον Αντιδήμαρχο. Αυτός έχει τις απαντήσεις σε όλα μου τα ερωτήματα, αυτή δεν γνωρίζει κάτι. Όντως  δεν γνώριζε. Δεν φταίει όμως αυτή, γιατί πάνω από όλα είναι δημοτική σύμβουλος. Απλά … όταν της είπα ότι άμα πεθάνει κάποιος/-α στον δρόμο αυτές τις ημέρες κάποιος θα είναι υπεύθυνος, αυτή νευρίασε. Μου είπε όσοι και να έρθουν θα τους βάλουμε μέσα. Καταλήξαμε δυστυχώς σε αψιμαχία στην οποία δεν έδωσα περισσότερη έκταση. Μου ήταν αρκετή η τελευταία της απάντηση. “Δεν υπάρχει αυτό που γίνεται”. Ναι όντως δεν υπάρχει! Συμφωνούμε σε αυτό το σημείο! Ίσως να ήμουν λίγο ειρωνικός μαζί της και ζητάω συγνώμη . Η δημοτική σύμβουλος βρισκόταν εκεί με δική της βούληση.  Ανέλαβε πρωτοβουλία από μόνη της. Μακάρι να βλέπαμε το ίδιο και από άλλους αιρετούς της πόλης. Παρόλα αυτά, δεν είχε καμία σχετική αρμοδιότητα, δεν γνώριζε τα στοιχεία/δεδομένα της Άρσις, πόσοι είναι οι άστεγοι αυτή τη στιγμή στην πόλη, τί είναι ο ψηφιακός χάρτης εντοπισμού αστέγων, και το τι θα γίνει άμα τα άτομα που εντοπίσαμε χθες, ερχόταν -τώρα- να ζητήσουν καταφύγιο στη ‘δομή’;

Κλείνοντας την συζήτηση είχαμε την γνωστή εξακρίβωση στοιχείων. Ποιος είστε κύριε; “Όλοι δηλώνετε ιδιότητα, και μου στερείτε τον ήλιο. Κι εγώ δεν έχω καν ταυτότητα, κι αν είμαι μια μηδαμινότητα, φτιάχνω δικό μου βασίλειο” τραγουδούσε ο Νικόλας ο Άσιμος όταν αναζητούσε Κροκάνθρωπους μέσα στα ερείπια. Αρκέστηκα να αναφέρω ότι είμαι απλός κάτοικος της περιοχής και χρέος μου είναι να λειτουργώ παραδειγματικά, ασκώντας το δικαίωμα μου στην πόλη.

Όπως γράφει και η ιδρυτική διακήρυξη της Πρωτοβουλίας Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου “συμβάλλουμε στην τεκμηριωμένη ανάδειξη και προβολή των προβλημάτων και των αναγκών της Γειτονιάς μας στους αρμόδιους φορείς και όργανα”. Τίποτα παραπάνω, προς το παρόν.

Την ώρα που φεύγαμε, ο Αργύρης  ήρθε μαζί μας. Δεν ήθελε να μείνει εκεί. Είναι κρύα, δεν έχει κρεβάτια, φαγητό, ζεστό νερό και η τουαλέτα είναι πλημμυρισμένη. Πονάει το σώμα του και προτιμάει να πάει στο σιδερένιο παγκάκι που έχει συνηθίσει το σώμα του. Είναι ο δεύτερος άστεγος που μου είπε ότι “έξω είναι καλύτερα”. Η ώρα είναι 19:30 και ακόμα χιονίζει. Και επειδή η πρώτη απάντηση που θα ακούσουμε είναι ό,τι υπάρχουν άστεγοι που δεν θέλουν να μεταφερθούν, ρωτώ εγώ, τους έχει δώσει ποτέ την ευκαιρία ο Δήμος να ακουστούν; Αρκεί ένα ‘Υπνωτήριο Αστέγων’ για τις νυχτερινές ώρες και ένα ‘Κέντρο Ημέρας’ για τις πρωινές; Και για να πάμε στα πιο σοβαρά ζητήματα. Που και πως διαχειρίστηκαν τα 10.000.000 ευρώ που δόθηκαν από το ίδρυμα Σταύρος  Νιάρχος προς τον Δήμο Θεσσαλονίκης; Είναι αυτά προσωπικά δεδομένα ή ανάγεται σε ζητήματα οικονομικής διαφάνειας;

Οι άστεγοι δεν είναι αόρατοι. Είναι μέρος της πραγματικότητας μας! Το βράδυ ενημερώθηκα ότι άτομα του ‘Δικτύου Αλληλοβοήθειας’ πήραν δύο άστεγους  στο  σπίτι τους. Δεν θα αφήσουμε κανέναν και καμία μόνη μέσα στην πανδημία! Η αλληλεγγύη θα νικήσει!

*Ο Γιώργος Χατζηνάκος είναι κάτοικος της Σβώλου