Σας αρέσουν αυτές οι εικόνες στο Τοπ Χανέ;
Η Θεσσαλονίκη ετοιμάζεται να βάλει τα... καλά της ενόψει ΔΕΘ, αλλά για μια ακόμα χρονιά κοιτάμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος.
Εικόνες: Μαριάννα Γιαμουρίδου
Τις τελευταίες ημέρες, μετά από ένα απρόοπτο που είχα με το αυτοκίνητο μου και το χώρο στον οποίο το πάρκαρα, αποφάσισα τα πρωινά καθώς πηγαίνω στη δουλειά να αλλάξω δρομολόγιο. Έτσι, κάθε μέρα νωρίς το πρωί περπατάω περνώ έξω από τον Πύργο των Δικαστηρίων, γνωστό σε πολλούς και ως Τοπ Χανέ.
Η Θεσσαλονίκη σε λίγες ημέρες ετοιμάζεται να φορέσει τα… καλά της, αυτά που βγάζει μια φορά το χρόνο από το ντουλάπι, ενόψει των εγκαινίων της ΔΕΘ και ήθελα να πιστεύω ότι η κατάσταση που έβλεπα τις τελευταίες ημέρες γύρω από το συγκεκριμένο σημείο θα άλλαζε ή τουλάχιστον θα βελτιώνονταν.
Το συνηθίζουμε άλλωστε πριν από ένα μεγάλο γεγονός να προσπαθούμε τελευταία στιγμή να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα στην πόλη, να κρύψουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλάκι για μια βδομάδα.
Αλλά ως συνήθως καταλήγουμε να κοιτάζουμε το δέντρο και να χάνουμε το δάσος, με τους χώρους γύρω από τη ΔΕΘ να δείχνουν στην εντέλεια, αλλά τα υπόλοιπα κομμάτια της πόλης να παραμένουν αφημένα στην καθημερινή τους μοίρα.
Αυτό λοιπόν φαίνεται να συμβαίνει και στο Τοπ Χανέ, που με εξαίρεση κάποιες εργασίες για το κούρεμα του γκαζόν που γίνονται τις τελευταίες ημέρες, η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική.
Ένας χώρος που έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπος. Πεταμένες μάσκες στο γκαζόν πίσω από τη στάση, πλαστικά μπουκάλια, σακούλες με αποφάγια, κουτάκια μπύρας γύρω από τα παγκάκια που υπάρχουν λίγο παρακάτω, διαφημιστικά φυλλάδια σούπερ μάρκετ, fast food κ.α.
Μάλιστα, η κατάσταση πριν από λίγες εβδομάδες ήταν ακόμα χειρότερη, αφού αν κάνει κάποιος μια «βόλτα» σε σελίδες και γκρουπ στο Facebook θα δει εικόνες με πεταμένα στρώματα, ακόμα και σύριγγες, τα οποία όμως φαίνεται να απομακρύνθηκαν μετά την δημοσιοποίηση των εικόνων αυτών.
Δύο είναι τα πιο εξοργιστικά σκηνικά που με ανάγκασαν πάντως να γράψω για τα όσα βλέπω κάθε πρωί.
Πρώτον, το γεγονός ότι εδώ και πόσες ημέρες βρίσκονται παρατημένοι σωροί ξερών κλαδιών σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Πόδια να είχαν, κύριοι, θα έφευγαν από μόνα τους από εκεί! Είναι δυνατόν να μην υπάρχει μια στοιχειώδης επικοινωνία μεταξύ των αρμόδιων τμημάτων, ώστε όταν το ένα ολοκληρώνει την συγκέντρωση τους, να παρεμβαίνει άμεσα το άλλο για να τα απομακρύνει;
Το δεύτερο εξοργιστικό ήταν άλλο ένα περιστατικό που είδα με τα μάτια μου να συμβαίνει. Χωρίς κανέναν δισταγμό, χωρίς να έχει καν συναίσθηση του χώρου στον οποίο βρίσκεται, άνδρας περπάτησε προς τα τείχη κατέβασε το παντελόνι του και ούρησε. Όλα αυτά σε κοινή θέα. Σε έναν χώρο με ιστορία αιώνων. Σε ποια ευρωπαϊκή πόλη θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Οκ, θα μπορούσε να μου πει κάποιος ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει να κάνει και με την ατομική συναίσθηση του καθενός. Αλλά μήπως η κατάσταση που επικρατεί στο χώρο οδηγεί έναν άνθρωπο σε μια τέτοια αδιανόητη ενέργεια; Θα βλέπατε δηλαδή εσείς ένα τείχος σε μια πόλη του εξωτερικού και θα λέγατε αχ τι καλά ας πάω να κάνω την ανάγκη μου;
Η ιστορία του
Η ιστοσελίδα kastra.eu παρουσιάζει λεπτομερώς την ιστορία του το Φρούριο του Βαρδαρίου όπως το ονομάζει τουρκική έκθεση του 1733, γνωστό και με τις ονομασίες Τοπ-Χανέ (πύργος Πυροβολοστασίου) και Ταμπάκ-Χανέ (πύργος Βυρσοδεψείων). Σύμφωνα με τον Εβλιγιά Τσελεμπή, τον Τούρκο περιηγητή και συγγραφέα του 17ου αιώνα, το φρούριο κτίστηκε το 1546 από το σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή.
Στο σημείο αυτό προϋπήρχε πάντως βυζαντινή οχύρωση και ο σωζόμενος πύργος του Αναγλύφου.
Το οχυρωματικό έργο που έχει τεχνικά χαρακτηριστικά για πόλεμο με πυροβόλα όπλα, ασφαλώς εντάσσεται στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της οχύρωσης που ανέλαβαν οι Τούρκοι μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, το 1430.
Το φρούριο του Βαρδαρίου περιέλαβε στην κατασκευή του μέρη της παλαιότερης παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής οχύρωσης. Έτσι ο τετράγωνος πύργος στην ανατολική άκρη του, γνωστός ως Πύργος του Αναγλύφου από το ελληνιστικό ανάγλυφο που υπάρχει εντοιχισμένο σ’ αυτόν, επισκευάστηκε ριζικά το 862, από το βασιλικό πρωτοσπαθάριο Μαρίνο με επιστασία του βασιλικού στράτορα Κακίκη. Τις σχετικές πληροφορίες διασώζει επιγραφή χαραγμένη σε μάρμαρο, η οποία βρέθηκε κατά τις αναστηλωτικές εργασίες στον πύργο το 1981, ο οποίος διατηρείται σχεδόν σε όλο του το ύψος.
Επισκευές και ενισχύσεις έγιναν στο Φρούριο και αργότερα, με σπουδαιότερη αυτή του 1741 κατά την οποία διαπλατύνθηκε κατά 18 μέτρα το νότιο τμήμα του τείχους προς το εσωτερικό, δημιουργώντας ανάχωμα στο οποίο κατασκευάστηκαν τρεις πυριτιδαποθήκες.
Πρόσφατες ανασκαφές έδειξαν ότι ο Πύργος του Αναγλύφου πατά στη δυτική του πλευρά σε παλαιότερο τοίχο, κατασκευασμένο με μεγάλους ορθογώνιους δόμους, ο οποίος κατευθύνεται Ν.-Ν.Α. Ο τοίχος αυτός ταυτίστηκε με το «Τζερέμπουλο» των βυζαντινών πηγών του 15ου αιώνα, δηλαδή το λιμενοβραχίονα που έκλεινε το λιμάνι από τη νοτιοδυτική του πλευρά.
Βρισκόμαστε λοιπόν στη δυτική άκρη του τεχνητού λιμανιού που κατασκεύασε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 322/323. Η θάλασσα εισχωρούσε τότε μέσα στη σημερινή πόλη και έφθανε σχεδόν ως την οδό Φράγκων, καθώς μαρτυρούν τμήματα του θαλάσσιου τείχους που βρέθηκαν σε ανασκαφές οικοπέδων στις οδούς Φράγκων, Λέοντος Σοφού, Τσιμισκή, Κατούνη, Μητροπόλεως, Προξένου Κορομηλά και στην πλατεία Ελευθερίας. Το συνολικό εμβαδόν του βυζαντινού λιμανιού υπολογίζεται σε 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Το λιμάνι καταχώθηκε σταδιακά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μετά την κατάχωση δημιουργήθηκε στο χώρο του η εμπορική συνοικία Istira, τα σημερινά «Λαδάδικα».
