Η Θεσσαλονίκη, παλιά: Ο Πύργος των Δικαστηρίων

Τα Δικαστήρια Θεσσαλονίκης είναι από τους πιο επισκεπτόμενους χώρους της Θεσσαλονίκης, και αποτελούνται από ένα ευμεγέθες κτιριακό συγκρότημα που για την εποχή του θεωρούνταν μεν υπερσύγχρονο, αλλά πλέον κατά πολλούς δε μπορεί να καλύψει τις ανάγκες εξυπηρέτησης της δικαιοσύνης. Βέβαια τα Δικαστήρια ανοικοδομήθηκαν στη σημερινή τους θέση, όταν εγκαταλείφθηκε η αρχική τοποθεσία που προορίζονταν να χτισθούν, μετά την ανακάλυψη των ευρημάτων της Αρχαίας Αγοράς.

Προσεγγίζοντας από την παραλία, θα διαπιστώσει κανείς να ξεπροβάλλει ένας οκταγωνικός πύργος ύψους περίπου 10m και πως τα Δικαστήρια να περιβάλλονται από ένα σύμπλεγμα οχυρώσεων αποτελούμενα από πύργους, πολεμίστρες, πυριτιδαποθήκες, κτίσματα και υπολείμματα τειχών που εκτείνονται σε δεκάδες μέτρα. Μάλιστα στο βόρειο τμήμα του φρουρίου, εκεί που είναι σήμερα ο χώρος του πάρκιγκ ξεχωρίζει και η σχετικά καλοδιατηρημένη πύλη του Φρουρίου, κάτω απ’την οποία περνάνε βιαστικά οι περαστικοί καθημερινά.

Στην πραγματικότητα το οχυρωματικό αυτό συγκρότημα ονομάζεται Φρούριο Βαρδαρίου ή Τοπ Χανέ και έχει μια μακραίωνη ιστορία. Σύμφωνα με αναφορές του περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, χτίσθηκε από τον σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη το 1546. Επίσης κατά την παραμονή του Σουλεϊμάν, φέρεται να έγιναν ενισχυτικά έργα στα οχυρωματικά έργα της πόλης, με χαρακτηριστικότερα την ανοικοδόμηση του οχυρωματικού περιβόλου γύρω από τον Λευκό Πύργο, που κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα το φρούριο Βαρδαρίου αποτελείται από έναν περίβολο σε σχήμα πετάλου και μια μικρή προεξοχή προς βορρά, όπου ενσωματώθηκε ένα τμήμα του δυτικού περιβόλου. Παρακείμενα του φρουρίου υπάρχουν υπολείμματα Βυζαντινών Τειχών, όπως και του ‘Τζερέμπουλου’ ή αλλιώς του παραλιακού κυματοθραύστη που προστάτευε το τεχνητό λιμάνι που είχε χτίσει ο Μέγας Κωνσταντίνος, και που αυτό που έφθανε μέχρι τα Λαδάδικα. Έτσι το Φρούριο του Βαρδαρίου μαζί με τον Λευκό Πύργο, αποτελούν από τα τελευταία υπολείμματα της παραλιακής οχύρωσης της Θεσσαλονίκης.

Η σημερινή κατάσταση του φρουρίου, εκ πρώτης όψεως δε φαίνεται να τραβά την προσοχή του διαβάτη, καθώς το φρούριο επισκιάζεται από τα Δικαστικό Μέγαρο, το κτίριο του ΙΚΑ το υπαίθριο πάρκιγκ αλλά ούτε και να συγκαταλέγεται στις κυριότερες ατραξιόν των επισκεπτών τουριστών. Όμως μια βόλτα σε μια ήσυχη ημέρα θα κάνει τον επισκέπτη να φανταστεί την πολύβουη φρουρά να επανδρώνει τις οχυρώσεις, και τα μεγάλα του πυροβόλα να εποπτεύουν τον Θερμαϊκό κόλπο σε μια εποχή όπου το μέτωπο της θάλασσας ήταν πιο μπροστά.

Πηγή: Ευτέρπη Μακρή, Συμπληρωματικά αρχαιολογικά στοιχεία για το Φρούριο του Βαρδαρίου Θεσσαλονίκης, Μακεδονικά (22ος τ ΚΒ, Θεσσαλονίκη 1982).