Θεσσαλονίκη: Υπάρχει διέξοδος για την πόλη;

Λέξεις: Αριστοτέλης Μέντζος

Στo ενδιαφέρον κείμενo της Ρίας Καλφακάκου για τη Θεσσαλονίκη αξίζει ένας ευρύτερος σχολιασμός.Είναι σωστές οι παρατηρήσεις της Ρίας:

“Ο Γιάννης Μπουτάρης, και η Πρωτοβουλία,… Βρήκαν μια πόλη κουρασμένη από χρόνια. Μιας δεξιάς, που δεν μπορούσε να σεβαστεί την πόλη και την ιστορία της, και νόμιζε πως συνεχίζοντας , λίγο πιο εξευγενισμένα, την πρακτική του μετεμφυλιακού κράτους μπορούσε να εμπνεύσει με το “πατρίς θρησκεία οικογένεια”. Οι Θεσσαλονικείς, μπουχτισμένοι από το κιτς ενός ανιστόρητου εθνικισμού με περικεφαλαία και φουστανέλα, από τον θρησκευτικό πουριτανισμό, που είχε ξεπεραστεί προ πολλού στην Αθήνα και στην υπόλοιπη Ελλάδα, από την έλλειψη αισθητικής, διψούσαν για περισσότερο πολιτισμό, ποιότητα ζωής, εναλλακτικά αφηγήματα και προοπτικές για την πόλη.”

Τα αίτια όμως αυτής της κατάστασης, που δεν εξέλιπε, αλλά βρήκε πρόσφατα ένα νέο πεδίο έκφρασης με τις κορώνες του Μακεδονισμού, βρίσκονται στην ατελή λειτουργία του νεοελληνικού κράτους, το οποίο είναι ανίκανο να σχεδιάσει και να υπηρετήσει τις τοπικές ανάγκες. Όσο πιο μακριά βρίσκεται ένας τόπος από το διοικητικό κέντρο (γράφε Αθήνα) τόσο λιγότερο ανταποκρίνεται το νεοελληνικό κράτος στις ανάγκες του.

Έτσι οι πιο απομακρυσμένες τοπικές κοινωνίες, τα περιφερειακά κέντρα, ιδίως το μεγαλύτερο, η πόλη μας, ανέπτυξαν ένα συλλογικό “σύνδρομο Σταχτοπούτας”, μια αίσθηση στέρησης και εγκατάλειψης από το κεντρικό κράτος. Το αίσθημα αυτό προσπάθησαν να ικανοποιήσουν με μια πατριωτική υπεραναπλήρωση, τον συντηρητισμό, την περικεφαλαία και τη φουστανέλα, όπως εύστοχα γράφεις.

Μ’ αυτό εξηγείται η διαχρονική επικράτηση της συντηρητικής χριστιανοκεντρικής παράταξης, η οποία βέβαια έπαιξε το ρόλο του υπάκουου υπηρέτη στην ανάπηρη κεντρική διοίκηση και στα τοπικά μικροσυμφέροντα, που διαχρονικά την εκπροσώπισαν.

Τα παραδείγματα άφθονα: ΟΑΣΘ,(μη)Μετρό, οδικό δίκτυο, πολεοδομικός σχεδιασμός και ανοικοδόμηση -το ιστορικό κέντρο έχει το λιγότερο πράσινο από όλες τις ελληνικές πόλεις. Ας μη μιλήσουμε για τις συνοικίες: Νεάπολη, Αμπελόκηποι, Νέα Κηφισιά, Καλαμαριά και επέκταση Καλαμαριάς, όπου οι πιο ανθρώπινοι δρόμοι είναι αυτοί που χάραξε ο Εποικισμός, στη δεκαετία του ’30, κ.α.

Να μην παραβλέψουμε, όμως, και τις ευθύνες του προοδευτικού χώρου. Το αίτημα της ανανεωτικής αριστεράς για την αυτόνομη έκφραση των τοπικών κοινωνιών δεν μπόρεσε να περάσει και να εκφράσει ικανοποιητικά τις τοπικές ανάγκες. Η παραδοσιακή αριστερά που κυριαρχούσε ως πρόσφατα στον αριστερό χώρο περιοριζόταν να ανοίγει ομπρέλες όταν έβρεχε στον Περισσό. Από τη μεριά της ανανεωτικής: Ελιτισμός, επαρχιωτισμός και κληρονομική αριστοκρατία έπνιγαν την εναλλακτική έκφραση. (Εδώ βρίσκεται ίσως η μεγαλύτερη προσφορά του Μπουτάρη: Ότι προερχόμενος ο ίδιος από τον συντηρητικό χώρο της επιχειρηματικότητας βοήθησε την αριστερά να απεμπλακεί από τα κόμπλεξ της).

Έτσι φθάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές ο αριστερός χώρος έκανε ακριβώς ότι διαχρονικά έκανε η δεξιά: ‘καπέλωσε’ την τοπική κοινωνία με μια αμιγώς κομματική προσωπικότητα για τη δημαρχία, αντί να την αφήσει να εκφραστεί. Ως αποτέλεσμα, πόλη και η περιφέρεια εκφράζονται σήμερα από συντηρητικά πρόσωπα. Τον αγώνα του Μπουτάρη να σωθεί το βυζαντινό παρελθόν της πόλης επ’ ωφελεία, σε τελευταία ανάλυση, και της εμπορικής και τουριστικής κίνησης διαδέχθηκε η πρόθυμη συμμόρφωση του νέου δημάρχου προς τις εργολαβικές σκοπιμότητες, που εξέφρασε η κυβέρνηση. Η περιφέρεια, πάλι, διοικείται από έναν πρώην διεκδικητή της αρχηγίας του κυβερνώντος κόμματος, ο οποίος μάλιστα, βρίσκεται σαφώς δεξιότερα από τον σημερινό αρχηγό και πρωθυπουργό.

Συμπέρασμα: Η διέξοδος για την ανάπτυξη της πόλης σε όλα τα επίπεδα, από τον πολιτισμό και την ανθρώπινη διαβίωση έως το εμπόριο και την τεχνολογική ανάπτυξη, περνάει από την ανάδειξη των ώριμων αιτημάτων από την τοπική κοινωνία, τα οποία θα απαιτήσουν την ανάπτυξη της αυτόνομης διαχείρισης των τοπικών πόρων.

Για να γίνει αυτό πρέπει να αποδεσμευθούμε από την ασφυκτική πατρωνεία του διαπλεκόμενου κέντρου. Ώριμα αιτήματα, τοπική διαχείριση των πόρων, διαφάνεια και λογοδοσία είναι το τετράπτυχο που θα ξεπεράσει τις αδυναμίες του κεντρικού κράτους και θα βοηθήσει την πόλη μας να ξεπεράσει τα χρόνια προβλήματά της και θα διαψεύσει το υπεροπτικό βλέμμα του κέντρου, το οποίο βλέπει στην πόλη μας μόνο ακραίο εθνικισμό και συντηρητική θρησκευτικότητα.

*Ο Αριστοτέλης Μέντζος είναι ομότιμος Καθηγητής στο ΑΠΘ

Διαβάστε επίσης: