AI: Σαρώνοντας τις βεβαιότητες στην εργασία

Σαρώνοντας κάθε μέρα βεβαιότητες και σταθερές η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει πλήρως μια σειρά από τομείς της καθημερινότητας αλλά και τα περισσότερα επαγγελματικά πεδία.

Βελτιώνοντας το περιβάλλον του επιχειρείν και της δημιουργίας εμπεριέχει τον κίνδυνο της απώλειας ανθρώπινης παρουσίας. Μόνο στον τραπεζικό κλάδο προβλέπονται περικοπές έως και σε 200.000 θέσεις εργασίας μέσα στα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναλαμβάνει καθήκοντα που εκτελούνται επί του παρόντος από ανθρώπους, σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence.

Παρά τα απειλητικά μηνύματα οι Ευρωπαίοι το 66% των εργαζομένων στην ΕΕ πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη και οι πιο πρόσφατες ψηφιακές τεχνολογίες ωφελούν σήμερα την εργασία τους, ενώ το 21% υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι επιζήμια για τη δουλειά τους. Το 66% των πολιτών της Ευρώπης φοβάται ότι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και των ρομπότ θα προκαλέσει απώλεια θέσεων εργασίας. Μια ελαφρώς λιγότερο αρνητική αντίληψη, ωστόσο, σε σύγκριση με πέντε χρόνια πριν (72%).

Η έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ επιβεβαίωσε αυτούς τους φόβους υποστηρίζοντας ότι οι νέες τεχνολογίες θα μπορούσαν να σημάνουν απώλεια 83 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας παγκοσμίως μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Στην πραγματικότητα, η τεχνητή νοημοσύνη μάς είναι ήδη γνωστή μέσω των ψηφιακών βοηθών, για παράδειγμα, που έχουμε στα κινητά μας. Ωστόσο, η τόσο εκτεταμένη εισβολή της στην ανθρώπινη ζωή, στα τραπεζικά συστήματα, στην υγεία, στην εκπαίδευση, γενικεύθηκε τα τελευταία πέντε χρόνια.

Κάπως έτσι, και μαζί με τους φόβους για το που πάει η κατάσταση με την τεχνητή νοημοσύνη, ποιος την ελέγχει, πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι για αυτήν και διάφορες θεωρίες συνωμοσίας που αναπτύχθηκαν, ο φόβος πέρασε και στο αν θα αντικαταστήσει τελικώς κάποια επαγγέλματα, καθιστώντας σιγά σιγά τον άνθρωπο δευτερεύων σε ορισμένες περιστάσεις και συνθήκες.

Ζητήσαμε από ειδικούς σε διαφορετικούς κλάδους να μας περιγράψουν τις αλλαγές που βιώνουν ήδη στο επαγγελματικό τους πεδίο.

Δημοσιογραφία Νίκος Παναγιώτου, καθηγητής στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

«Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) μετασχηματίζει ριζικά τη δημοσιογραφία, καθώς προσφέρει νέα εργαλεία για την ανάλυση δεδομένων, την αυτοματοποίηση ρεπορτάζ και την παραγωγή περιεχομένου. Χάρη στην ικανότητά της να διαχειρίζεται τεράστιους όγκους πληροφοριών, η AI επιτρέπει στους δημοσιογράφους να εντοπίζουν τάσεις, να αναλύουν δεδομένα και να επαληθεύουν πληροφορίες με μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτητα. Η αυτοματοποίηση άρθρων για απλά ρεπορτάζ, όπως αθλητικά αποτελέσματα ή οικονομικές αναλύσεις, μειώνει τον χρόνο παραγωγής και δίνει στους δημοσιογράφους τη δυνατότητα να επικεντρωθούν στην έρευνα και ανάλυση.

Ωστόσο, η AI ουσιαστικά καταργεί τη “ψευδοδημοσιογραφία” της περιγραφής των γεγονότων, καθώς μπορεί να παράγει περιγραφικά άρθρα και σχετικό περιεχόμενο ταχύτερα και συχνά με μεγαλύτερη συνοχή και ακρίβεια. Τα συστήματα φυσικής γλώσσας μπορούν να δημιουργήσουν δελτία ειδήσεων, να αναλύσουν γεγονότα και να παρουσιάσουν δεδομένα χωρίς την ανθρώπινη μεσολάβηση. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο του δημοσιογράφου, καθώς η AI μπορεί να εκτελεί πολλές βασικές δημοσιογραφικές λειτουργίες με αποτελεσματικότητα.

Η πραγματική πρόκληση, όμως, βρίσκεται στο ότι , η διάδοση της AI στη δημοσιογραφία γεννά σοβαρά δεοντολογικά και νομικά ζητήματα. Ο κίνδυνος διάδοσης ψευδών ειδήσεων από αλγορίθμους, τα πνευματικά δικαιώματα όσον αφορά τη χρήση δεδομένων και πηγών αποτελούν κρίσιμα ζητήματα. Επιπλέον, η διαφάνεια ως προς τη χρήση AI στη δημοσιογραφία είναι απαραίτητη, καθώς οι αναγνώστες πρέπει να γνωρίζουν εάν ένα άρθρο έχει παραχθεί από άνθρωπο ή από μηχανή. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι, αναμφίβολα, ένα εργαλείο που αλλάζει το παιχνίδι, όμως η ορθή της χρήση προϋποθέτει σαφείς κανόνες δεοντολογίας και διαρκή επαγρύπνηση για την προστασία της δημοσιογραφικής ακεραιότητας».

Σκηνοθεσία και Τέχνες Γιώργος Δρίβας, εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνοθέτης/σεναριογράφος

«Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συνυπάρξει με τον άνθρωπο και το έχει αποδείξει σε πολλά επίπεδα. Το ερώτημα είναι που θα πάει, τι προκύπτει από αυτή τη συνεργασία. Αν εκτιθέμεθα σε μια συνεργασία με το οτιδήποτε άλλο, το ζήτημα είναι ποιο είναι το αποτέλεσμα. Και στην τεχνητή νοημοσύνη το ζήτημα δεν είναι η συνεργασία αλλά τι θα βγει από όλο αυτό. Απάντηση λοιπόν δεν υπάρχει με την έννοια ότι βρισκόμαστε σε μια διαδικασία που δε θα τελειώσει ποτέ γιατί, η τεχνητή νοημοσύνη έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι εξελίσσεται. Ένα σφυρί, που είναι ένα εργαλείο, δεν εξελίσσεται, το ίδιο πράγμα είναι. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται, οπότε δε θα είναι ίδια σε 2-3 χρόνια. Συνεπώς, η ερώτηση για το που πηγαίνει ο διάλογος και η συνεργασία θα είναι μια αέναη ερώτηση που θα απαντάται συνεχώς κάθε μέρα.

Δε θα χρησιμοποιούσα βέβαια τη λέξη εργαλείο για την τεχνητή νοημοσύνη, είναι λίγο απλοποιητικό. Θα την έβλεπα πιο πολύ ως συνεργάτη, χωρίς απαραίτητα να θέλω να την ανθρωποποιήσω. Ο συνεργάτης πλέον δεν είναι απαραίτητο να είναι άνθρωπος, μπορεί να είναι κάτι άλλο, το οποίο ονομάζω συνεργάτη.

Η ΤΝ μπορεί να προσφέρει πάρα πολλά πράγματα. Επειδή ακριβώς την βλέπω ως συνεργάτη μπορεί να φανεί χρήσιμη σε πολλά επίπεδα, δηλαδή, από μια πρώτη αντίδραση σε μια σκέψη μου- του λες κάτι και σου απαντά αυθόρμητα τη σκέψη του πάνω σε αυτό που είπες, εμείς οι καλλιτέχνες πάντα δοκιμάζουμε πράγματα και συνήθως έχουμε κάποιους ανθρώπους που ακούν πρώτοι την ιδέα μας. Έτσι, καταρχήν είναι μια γρήγορη ανατροφοδότηση σε μια ιδέα που έχω. Κατ’ επέκταση σου δίνει και πολλά πρακτικά αποτελέσματα, πως μπορείς να κάνεις μια φωτογραφία που έχεις στο μυαλό σου, πως να κάνεις ένα κείμενο, ένα βίντεο που έχεις στο μυαλό σου. Και αυτά είναι τα πρώτα βήματα, γιατί από εκεί ξεκινάμε για να κάνουμε ταινίες, όπως έκανα εγώ τώρα, μεγάλα κείμενα κ.ά.

Δε χρειάζεται ούτε φόβος ούτε απόλυτη εμπιστοσύνη. Δηλαδή, αγκαλιάζουμε αυτή την εξέλιξη με ενδιαφέρον και ταυτοχρόνως με όλες τις δυνατές δικλείδες ασφαλείας έτσι ώστε αυτό το πράγμα να μην πάρει έναν κακό δρόμο. Και αυτό δεν αφορά μόνο την τεχνητή νοημοσύνη. Δεν είναι ότι βγήκε η ΤΝ και την αφήνουμε ελεύθερη να κάνει ό,τι θέλει, τίθενται ένα σωρό ζητήματα, ηθικά, νομικά, φιλοσοφικά, τεχνικά, πνευματικής ιδιοκτησίας. Δεν είπαμε να πάμε ούτε στο ένα άκρο ούτε στο άλλο. Δε θα βγουν τα ρομπότ αύριο να μας κυνηγούν στους δρόμους, ούτε από την άλλη είναι η πανάκεια, ο Θεός που ήρθε να μας σώσει απ’ όλα τα προβλήματα.

Η ΤΝ βοηθά τόσο στην σύλληψη όσο και στην υλοποίηση. Στο έργο η «Βιογραφία ενός λογισμικού», που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, δε βοήθησε τόσο στην σύλληψη γιατί το σενάριο είναι δικό μου γιατί όταν έγραψα το σενάριο δεν υπήρχε τεχνητή νοημοσύνη όπως την ξέρουμε σήμερα. Απλώς, όταν προέκυψε η τεχνητή νοημοσύνη και κατάλαβα τις δυνατότητές της μου ήρθε η ιδέα να οπτικοποιήσω αυτό το σενάριο με τεχνητή νοημοσύνη, να το παράγω. Οπότε βοήθησε στην υλοποίηση, στο μεγαλύτερο ποσοστό με πολύ καλά αποτελέσματα και με τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής».

Μουσική βιομηχανία Αναστάσιος Διόλατζης, διοργανωτής Reworks Festival

«Εξαρτάται πως χρησιμοποιείται το ΑΙ, έχει απίστευτες δυνατότητες, μπορεί να ανοίξει αρκετούς δρόμους και εργαλεία δημιουργίας, όπως και σε άλλους τομείς αλλά εγκυμονεί και ορισμένους κινδύνους αναφορικά με το ποια θα είναι αυτή η χρήση. Ας πούμε, θα μπορεί κάποιος να κοπιάρει πάρα πολύ εύκολα με την τεχνητή νοημοσύνη. Σίγουρα κάποια επαγγέλματα επίσης δεν θα έχουν την χρησιμότητα ή τον λόγο ύπαρξης. Αλλά από την άλλη ανοίγει πολλούς ορίζοντες στην δημιουργία. Πριν από κάποια χρόνια το 2019, είχε παρουσιαστεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εμφάνιση του καλλιτέχνη και ερευνητή Mat Dryhurst στο Sonar στην Βαρκελώνη με την συμμετοχή του reworks. Ανεβαίνοντας στην σκηνή ξεκίνησε να τραγουδά αλλά αντί για την φωνή του, ακουγόταν η φωνή της Χόλι Χέρντον της συζύγου του. Ο ήχος ήταν ξεκάθαρος, όχι κάποιο τρικ αλλά σαν να ήταν η Ηερντον στην σκηνή. Κοιτούσαμε εντυπωσιασμένοι τότε στην αρχή, αλλά σύντομα σκεφτόμασταν μια από τις τόσες δυνατότητες που έχει η ΤΝ.

Γενικά, με το ΑΙ ανοίγουν πολλοί δρόμοι αλλά εξαρτάται ποια θα είναι η χρήση. Εάν η χρήση είναι η σωστή θα ανοίξουν απίστευτες περγαμηνές ακόμη και σε πράγματα που δεν έχουμε ακόμη σκεφτεί ή ανακαλύψει. Αλλά από την άλλη εγκυμονεί ο κίνδυνος της λάθος χρήσεως και τι μπορεί να προκαλέσει αυτό. Το ότι αντικαθιστά σε πάρα πολλά πράγματα εμάς, θα μπορεί κάλλιστα κάποιος αν το χρησιμοποιεί λάθος και να φέρει αντίθετα αποτελέσματα. Θα ακούσουμε και θα δούμε πολλά πρόχειρα και κακόγουστα πράγματα επίσης. Καθώς και το πρωτότυπο περιεχόμενο θα χρειαστεί και αυτό να προστατευθεί. Η σχέση του reworks με την TN τρέχει ήδη από το πρώτο reworks agora το 2016 με αρκετές συζητήσεις και παρουσιάσεις όπως για παράδειγμα τον Αλμπερτ Βαρκιέ-Nτουράν. Φέτος δουλεύουμε σε ένα project που έχει ως θέμα τον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Έχουμε μια ερευνήτρια από το Λονδίνο την Gunseli οπου μαζί με τους καλλιτέχνες Heith από το Μιλάνο και την James K από την Ν.Υόρκη, ετοιμάζουν μουσική & visuals σε σκηνογραφία του TOR Studio από το Βερολίνο. Θα παρουσιαστεί τον Μάιο στη Γαλλία στο Nuits Sonores, τον Ιούνιο στο TerraForma στο Μιλάνο και στο Sonar στην Βαρκελώνη. Προσπαθούμε ωστόσο το υλικό να χρησιμοποιηθεί ορθά όσο μπορούμε να ορίσουμε. Ωστόσο είμαστε ακόμη μόνον στην αρχή σε ότι αφορά τις δυνατότητες , δεν έχουμε δει τίποτα ακόμη.

Εκπαίδευση Άγγελος Ροδαφηνός, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στις Νέες Τεχνολογίες

«Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αποτελεί ήδη μέρος της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, αλλά η ακαδημαϊκή κοινότητα αργεί να προσαρμοστεί σε αυτήν. Από την προσωποποιημένη διδασκαλία έως την αυτοματοποίηση της αξιολόγησης, η ΤΝ μετασχηματίζει την εκπαίδευση, ενώ ταυτόχρονα γεννά νέες προκλήσεις που απαιτούν αναθεώρηση του εκπαιδευτικού μοντέλου.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιήσουν την ΤΝ για τη δημιουργία προσαρμοσμένων μαθημάτων, τη βελτίωση της διδασκαλίας και τη διαχείριση του φόρτου εργασίας τους. Η εξατομικευμένη μάθηση που προσφέρει η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη των ατομικών αναγκών των μαθητών, ενώ οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στην καθοδήγηση και τη δημιουργική διδασκαλία. Επιπλέον, η ΤΝ μπορεί να αναλάβει χρονοβόρες διοικητικές εργασίες, όπως η βαθμολόγηση και η παροχή ανατροφοδότησης στους μαθητές.

Η χρήση της ΤΝ από τους φοιτητές δεν είναι απλώς μια επιλογή – αποτελεί αναπόφευκτη πραγματικότητα. Οι φοιτητές (50%) ήδη χρησιμοποιούν την ΤΝ ως εργαλείο μάθησης, αναζήτησης πληροφοριών και αυτοματοποίησης της έρευνάς τους. Οι πλατφόρμες ΤΝ τους επιτρέπουν να λαμβάνουν εξατομικευμένη υποστήριξη, να κατανοούν δύσκολες έννοιες με νέα μέσα και να προετοιμάζονται πιο αποτελεσματικά για την αγορά εργασίας. Η απαγόρευση δεν είναι η λύση. Αντίθετα απαιτείται η καθοδήγηση των φοιτητών για υπεύθυνη χρήση αυτών των εργαλείων.

Ωστόσο, η ΤΝ φέρνει και προκλήσεις. Η εύκολη πρόσβαση σε εργαλεία ΤΝ καθιστά πιο δύσκολο τον εντοπισμό της λογοκλοπής. Επίσης, η διαθεσιμότητα της ΤΝ ενδέχεται να δημιουργήσει εκπαιδευτικές ανισότητες, αφού οι μαθητές με λιγότερη πρόσβαση σε τεχνολογικούς πόρους μπορεί να μείνουν πίσω. Επιπλέον, η ΤΝ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να ενισχύσει και όχι να περιορίσει την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα των μαθητών. Οι μαθητές που χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη ως «λυσάρι» απομνημονεύοντας απαντήσεις χωρίς κριτική επεξεργασία, μαθαίνουν σημαντικά λιγότερα σε σύγκριση με εκείνους που την αξιοποιούν ως ψηφιακό δάσκαλο, αναπτύσσοντας δεξιότητες κατανόησης, ανάλυσης και κριτικής σκέψης».

Γραφιστική Θανάσης Τσαμπούκας, Γραφίστας, Art Director στους Dolphins

«Αυτή η συζήτηση δεν είναι καινούργια. Όπως συνέβη με την έλευση του διαδικτύου, έτσι και τώρα, η τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει ένα ακόμα εργαλείο στη δουλειά μας. Και αυτό αποδεικνύεται ξεκάθαρα από το γεγονός ότι οι μεγάλες εταιρείες λογισμικού για σχεδιαστές την έχουν ήδη ενσωματώσει στις εφαρμογές τους.

Ωστόσο, δεν μιλάμε ακριβώς για την ίδια κατάσταση. Η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται με απίστευτη ταχύτητα και, όπως λέει και η ίδια η λέξη, έχει «νοημοσύνη». Μαθαίνει, προσαρμόζεται, γίνεται όλο και καλύτερη. Μέχρι στιγμής, οι δυνατότητές της είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε τομείς όπως το digital marketing, η δημιουργία περιεχομένου και η γρήγορη παραγωγή οπτικού υλικού. Πολλές από τις πιο απλές εργασίες έχουν αυτοματοποιηθεί, και οι πελάτες που αναζητούν χαμηλό κόστος στρέφονται σε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, αντί να απευθύνονται σε επαγγελματίες.

Παρόλα αυτά, όταν μιλάμε για υψηλού επιπέδου σχεδιαστική δημιουργία, η τεχνητή νοημοσύνη δεν έρχεται να αντικαταστήσει τον άνθρωπο, αλλά να λειτουργήσει ως βοηθός. Άλλωστε, οι ίδιες οι εταιρείες που αναπτύσσουν τα λογισμικά δεν πρόκειται να αφήσουν τον ανθρώπινο σχεδιαστή να εξαφανιστεί- θα ήταν εντελώς αυτοκαταστροφικό. Αντιθέτως, επενδύουν στην ενίσχυση της δημιουργικότητας του χρήστη, προσφέροντάς του νέα εργαλεία που επεκτείνουν τις δυνατότητές του.

Και ας μην ξεχνάμε κάτι βασικό: ο σχεδιασμός δεν είναι απλώς μια εικόνα. Είναι συναίσθημα, είναι εμπειρία. Σκοπός του είναι να προκαλεί έκπληξη, να ανατρέπει τα δεδομένα, να αγγίζει τον θεατή σε βαθύτερο επίπεδο. Και αυτό ακριβώς είναι που η τεχνητή νοημοσύνη δυσκολεύεται να αναπαράγει- εκτός κι αν μια μέρα καταφέρει να αποκτήσει και συναισθηματική νοημοσύνη. Αλλά αυτό, τουλάχιστον προς το παρόν, φαίνεται να απέχει αρκετά».

Αρχιτεκτονική Ελεάννα Μακρίδου, Αρχιτέκτονας στην Makridis Associates

«Η αρχιτεκτονική ήταν ανέκαθεν ένας διάλογος μεταξύ ανθρώπου, χώρου και τεχνολογίας. Από την πρώτη φορά που οι υπολογιστές αξιοποιήθηκαν στον σχεδιασμό, κάθε νέα τεχνολογική εξέλιξη επαναπροσδιόριζε τα όρια. Σήμερα, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) ανατρέπει για άλλη μια φορά τα δεδομένα και εντυπωσιάζει με τις δυνατότητές της, την ταχύτητα ανταπόκρισης αλλά και την ραγδαία εξέλιξή της.

Νέα εργαλεία/ πλατφόρμες της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) επιτρέπουν τη γρήγορη ανάλυση χωρικών δεδομένων, τη βελτιστοποίηση των ενεργειακών επιδόσεων των κτιρίων ή τη δημιουργία μορφολογιών που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες, τουλάχιστον σε θέματα ταχύτητας. H AI μπορεί να συνθέσει εικόνες, αμέτρητες εκδοχές ενός σχεδίου, να προτείνει διαφορετικά υλικά. Μπορεί και συντάσσει κείμενα, εμπεριστατωμένα, ή οργανωμένες παρουσιάσεις σε ελάχιστο χρόνο. Εργαλεία όπως το Midjourney & DALL·E ή το ChatGPT, προσφέρουν ήδη εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αυτό, προς το παρόν, δεν σημαίνει ότι η αρχιτεκτονική αυτοματοποιείται. Το βλέμμα του αρχιτέκτονα παραμένει απαραίτητο, όχι μόνο για την τελική επιλογή, αλλά και για τη διατύπωση της προσέγγισης.

Η σχέση αρχιτέκτονα και μηχανής δεν είναι ανταγωνιστική, αλλά συμπληρωματική. Όπως ο Josef Paxton που αξιοποίησε βιομηχανικές τεχνικές για να δημιουργήσει έναν επαναστατικό χώρο ελαφρότητας και διαφάνειας στο Crystal Palace ή ο Le Corbusier που δεν είδε την τεχνολογία απλώς ως εργαλείο σχεδιασμού, αλλά ως ιδεολογικό θεμέλιο της αρχιτεκτονικής του μέλλοντος, έτσι και οι αρχιτέκτονες σήμερα καλούνται να αντιμετωπίσουν την AI ως εργαλείο, όχι ως αυθεντία. Άλλωστε η αρχιτεκτονική δεν είναι απλώς η μορφή ενός κτιρίου αλλά είναι η εμπειρία του. Και αυτή, προς το παρόν, παραμένει προνόμιο του ανθρώπου».