Art Interrupted: Ένα ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τις δυσκολίες των ανθρώπων της τέχνης

Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα κλήθηκε να αντιμετωπίσει ποικίλες εσωτερικές αλλά και διεθνής προκλήσεις. Πιο συγκεκριμένα, η πολυεπίπεδη οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια στην χώρα από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης μέχρι την πανδημία, οδήγησαν στην ανάδειξη βασικών κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων που μέχρι πρότινος βρίσκονταν στην αφάνεια. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που ανέκαθεν ο τρόπος ζωής της ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με την τέχνη, γεννώνται τα ερωτήματα για τον ρόλο της ίδιας και τη συμβολή των ανθρώπων της στις αλλεπαλληλες κρίσεις.

Αναμφισβήτητα, οι πολίτες πάντα στρέφονται στην τέχνη σε περιόδους κρίσης. Με αυτόν τον τρόπο ψάχνουν απαντήσεις στα ζητήματα που ταλανίζουν την κοινωνία, αναρωτιούνται πως θα καταγράφονταν τα γεγονότα από τους ποιητές και τους λογοτέχνες, πως θα αποτυπώνταν στο χαρτί και στην ζωγραφική και πως θα περιέγραφαν τα συναισθήματα μέσω της μουσικής και του θεάτρου. Ελπίζουν οτι με αυτόν τον τρόπο, με την ελευθερία της έκφρασης των καλλιτεχνών θα μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα τα όσα συμβαίνουν γύρω τους. Αυτό ίσως ήταν ακόμη πιο έντονο την περίοδο της πανδημίας, όπου τα γεγονότα και τα συναισθήματα μας ήταν πρωτόγνωρα.

Ωστόσο, όπως τα υπόλοιπα επαγγέλματα έτσι και ο χώρος της τέχνης δοκιμάστηκε κατά την περίοδο της πανδημίας. Καλλιτέχνες, ηθοποιοί, ζωγράφοι, τραγουδιστές «φιμώθηκαν», μην μπορώντας να εκφραστούν, να προβάλλουν τα έργα τους και να δημιουργήσουν. Ακόμα και τώρα που έχει επέλθει χαλάρωση των μέτρων τα θέατρα, οι μουσικές σκηνές και ο καλλιτεχνικός χώρο στο σύνολό του πλήγεται. Τα επιδόματα που παρείχε η Κυβέρνηση στους καλλιτέχνες είχαν κάποια περιοριστικά κριτήρια και το ποσό δεν ανταποκρινόνται σε καμία περίπτωση σε μια αξιοπρεπή διαβίωση.

Στο πλαίσιο αυτό, το Ίδρυμα Φρίντιχ Νάουμαν από τα τέλη του 2021 ξεκίνησε ένα εναλλακτικό Project με τίτλο “Art Interrupted”. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ήταν μια προσπάθεια να δοθεί έμφαση στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Ειδικότερα, έχει ως στόχο στο να παρουσιαστούν τα κωλύματα και οι δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά οι άνθρωποι της τέχνης στη χώρα μας όχι μόνο κατά την περίοδο της πανδημίας αλλά και στη διάρκεια των τελευταίων ετών. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Τουρκία στις αρχές της πανδημίας, όπου παρουσιάστηκαν μια σειρά από ντοκιμαντέρ συνολικής διάρκειας 300 λεπτών, όπου κατέθεσαν τις απόψεις και τις εμπειρίες τους 60 καλλιτέχνες από διαφορετικούς χώρους (ηθοποιοί, τραγουδιστές, ζωγράφοι).

Ως συνέχεια της ιδέας αυτής, το 2021 το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε 4 χώρες με στόχο να προβάλλει τα κακώς κείμενα, τα κωλύματα και τους περιορισμούς που έχουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι της τέχνης σε αυτή τη δύσκολη εποχή, μέσα από προσωπικές εμπειρίες καλλιτεχνών. Οι χώρες που συμμετείχαν ήταν η Ελλάδα, η Αρμενία, η Γεωργία και η Τουρκία. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να αφορούν το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία κ.α. ενώ η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου έργου είναι ότι αποτελεί μια συγκριτική έρευνα, που εκτός από τα τεκμήρια, δίνει έμφαση στους ίδιους τους επαγγελματίες και στους ανθρώπους του χώρου να μιλήσουν ανοικτά για αυτά που τους απασχολούν και όσα πρέπει να αλλάξουν, ώστε η τέχνη να εκπληρώνει το σκοπό της. Στην 1η φάση του εγχειρήματος καλλιτέχνες και ειδικοί από τις εν λόγω χώρες συνομίλησαν για την κατάσταση που επικρατεί στις χώρες τους, όπου σημειώθηκαν πολλά κοινά σημεία αλλά και σημαντικές διαφορές, μιας και η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα διαφέρει.

Την Ελλάδα εκπροσώπησαν στην διαδικτυακή αυτή στρογγυλή τράπεζα ο ηθοποιός Γιώργος Χρανιώτης και η ηθοποιός και δασκάλα Γενοβέφα Κτενίδου. Οι Έλληνες καλλιτέχνες συνέβαλαν ενεργά στον διάλογο και παρουσίασαν τα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά οι άνθρωποι της τέχνης στην χώρα μας. Όπως ήταν αναμενόμενο, μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στις εξελίξεις γύρω από το κίνημα #MeToo στην Ελλάδα, τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν οι άνθρωποι της τέχνης στην ανάδειξη τoy εν λόγω ζητήματος και τέλος τα προβλήματα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μετά από τις αποκαλύψεις και τις καταγγελίες.

Κατά την διάρκεια του προγράμματος επιλέχθηκαν καλλιτέχνες από τις υπό εξέταση χώρες, οι οποίοι περιέγραψαν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην χώρο της τέχνης μέσω ενός mini ντοκιμαντερ. Η Μαρία Παναγιώτου, Ελληνίδα ζωγράφος με σπουδές στο εξωτερικό, περιέγραψε μέσα από την καθημερινότητα και τις προσωπικές της εμπειρίες, το κατά πόσο η τέχνη λειτουργεί ανεμπόδιστα στην Ελλάδα. Παρακολουθώντας το ντοκιμαντερ κατανοούμε την αγαπή της για τη ζωγραφική, τα στοιχεία από τα οποία αντλεί έμνευση, όπως η φύση, η οικογένεια της και οτιδήποτε κεντρίζει το ενδιαφέρο της καθημερινά, αλλά και την ανάγκη της να μεταδόσει τις γνώσεις της σε μικρότερες ηλικίες για να μπορούν να εκφραστούν και να παρουσιάσουν τις ιδέες και τα συναισθήματα τους μέσω μιας ζωγραφιάς, μια αναπαράστασης ή μιας εικόνας.

Εκτός όμως από όλα τα θετικά συναισθήματα που μας προκαλεί η τέχνη, η ίδια μοιράζεται τους καθημερινούς σκόπελους που καλείται να αντιμετωπίσει για να την υπηρετήσει. Κοινό τόπο αποτελεί η εντύπωση ότι η τέχνη δεν είναι συνδεδεμένη με την οικονομία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναγκάζονται οι καλλιτέχνες και ειδικότερα οι ζωγράφοι να βρουν μια ‘κανονική δουλειά’ για να επιβιώσουν». Όπως τονίζει και η ίδια «Μεγαλώνοντας προσπάθησα να βιοποριστώ από τη ζωγραφική και τότε είδα τα προβλήματα που υπάρχουν στον ελληνικό χώρο». Επιπλέον, τονίζει ότι υπάρχουν πολλοί ανασταλτικοί παράγοντες για τους ανθρώπους που επιθυμούν να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση γύρω από τον χώρο της τέχνης, καθώς η γραφειοκρατία, το φορολογικό σύστημα και οι ασφαλιστικές εισφορές οδηγούν πολλές φορές στο να εγκαταλείπουν οι καλλιτέχνες τα όνειρα τους και να βρίσκουν εναλλακτικές επιλογές για να επιβιώσουν. Τέλος, κάνει λόγο για την οικονομική κρίση και το πως επηράσε τη σύνδεση των πολιτών με την τέχνη, καθώς όπως αναφέρει τα οικονομικά προβλήματα δεν άφηναν χώρο στους πολίτες να επενδύσουν σε έργα τέχνης, ιδιαίτερα στην ζωγραφική και σε έναν πίνακα.

Η πολιτική αστάθεια και οι συνεχείς εναλλαγές σε υπουργεία ειδικότερα όπως αυτά του πολιτισμού και της εκπαίδευσης οδηγούν σε αδιέξοδα. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει μια σταθερή πολιτική και ένας στρατηγικός σχεδιασμός που να εφαρμόζεται σε βάθος χρόνων από τις εκάστοτε κυβερνήσεις προκαλούν αλλεπάλληλες αλλαγές και αστάθεια, που εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό το έργο των καλλιτεχνών και κατ’ επέκταση την εξασφάλιση των προς το ζην τους. Με βάση τα όσα μας αναφέρει η κ. Παναγιώτου, τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει διαφοροποιηθεί τουλάχιστον 5 φορές ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), με αποτέλεσμα να διαφοροποιούνται διαρκώς τα δεδομένα και να μην μπορούν οι καλλιτέχνες να λειτουργούν σε ένα ασφαλές περιβάλλον.

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι όχι μόνο δεν παρέχονται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί και να ευδοκιμήσει η τέχνη στην Ελλάδα, αλλά αντιθέτως οι ανασταλτικοί παράγοντες και η έλλειψη μέριμνας από την πλευρά της πολιτείας οδηγούν στην αποθάρρυνση των καλλιτεχνών για οποιαδήποτε μορφή δημιουργίας και προώθησης του έργου τους. Η έλλειψη χρόνου, η διαρκής ανασφάλεια και ανάγκη να αναζητούν διαρκώς εναλλακτικές πηγές εσόδων προκαλεί σταδιακά τη μαράζωση του επαγγέλματος, την έλλειψη έπνευσης και τελικά την εγκατάλειψη του ονείρου. Η τέχνη ήταν, είναι και θα είναι πηγή ελεύθερης έκφρασης, παραγωγής ιδεών και αντικατοπτρισμού της κοινωνικής πραγματικότητας, για αυτό και οφείλουμε να τη διαφυλλάξουμε από όσους προσπαθούν να τη φιμώσουν.

Δείτε το ντοκιμαντέρ: