Black Friday: Η ιστορία της μεγάλης ημέρας των εκπτώσεων και η αλήθεια για το όνομά της- Πώς άλλαξε τα τελευταία χρόνια

Το αμερικανικό φαινόμενο της Black Friday, πριν από μερικά χρόνια, ήταν συνώνυμo με τεράστιες ουρές, ακόμα και κατασκηνώσεις, έξω από μεγάλα εμπορικά καταστήματα, ανθρώπους που περιμέναν με ανυπομονησία τα μαγαζιά να ανοίξουν τις πόρτες τους για τις – πραγματικές – προσφορές και εκπτώσεις έως και 70%.

Ωστόσο, αυτές δεν είναι οι εικόνες του σήμερα και σίγουρα όχι οι εικόνες που αντικρίζουμε στην Ελλάδα. Φαίνεται πως η Black Friday έχει χάσει πλέον τη «μαγεία» της για πολλούς και διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων, είναι οι διαδικτυακές αγορές, οι – όχι και τόσο – ικανοποιητικές εκπτώσεις, που ξεκινούν από… 20%, αλλά και οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες του κόσμου.

Ας δούμε όμως αρχικά την ιστορία της ημέρας αυτής, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους έχει αλλάξει και μεταλλαχθεί τα τελευταία χρόνια, με την φρενίτιδα που υπήρχε παλαιότερα, να αποτελεί πλέον μία μακρινή ανάμνηση.

Η ιστορία της ημέρας: Από το «Red» στο «Black»

Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου «Black Friday» δεν αφορούσε τα ψώνια μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, αλλά την οικονομική κρίση: συγκεκριμένα, την κατάρρευση της αγοράς χρυσού των ΗΠΑ στις 24 Σεπτεμβρίου 1869. Δύο διαβόητα αδίστακτοι χρηματιστές της Wall Street, ο Jay Gould και ο Jim Fisk, συνεργάστηκαν για να αγοράσουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούσαν από το χρυσό της χώρας, ελπίζοντας να εκτοξεύσουν την τιμή στα ύψη και να τον πουλήσουν με εκπληκτικά κέρδη. Εκείνη την Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, η συνωμοσία τελικά αποκαλύφθηκε, στέλνοντας το χρηματιστήριο σε ελεύθερη πτώση και χρεοκοπώντας τους πάντες, από τους βαρόνους της Wall Street μέχρι τους αγρότες.

Τα τελευταία χρόνια, έχει επικρατήσει ένας πολύ γνωστός μύθος, ο οποίος δίνει μια ιδιαίτερα άσχημη τροπή στην παράδοση, υποστηρίζοντας ότι το 1800 οι ιδιοκτήτες φυτειών του Νότου μπορούσαν να αγοράσουν σκλάβους εργάτες με έκπτωση την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών. Αν και αυτή η εκδοχή για τις ρίζες της Black Friday, έχει δικαιολογημένα οδηγήσει ορισμένους να καλέσουν σε μποϊκοτάζ της γιορτής του λιανεμπορίου, δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα.

Η πιο συχνά επαναλαμβανόμενη ιστορία πίσω από την παράδοση της Black Friday, που σχετίζεται με τα ψώνια της Ημέρας των Ευχαριστιών, την συνδέει με τους εμπόρους λιανικής πώλησης.

Όπως λέει η ιστορία, μετά από ένα ολόκληρο έτος λειτουργίας με ζημίες (“in the red” = «στο κόκκινο») τα καταστήματα υποτίθεται ότι θα έβγαζαν κέρδη (“went into black” = «μπήκαν στα μαύρα») την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών, επειδή οι αγοραστές των γιορτών ξόδεψαν τόσα πολλά χρήματα σε εκπτωτικά εμπορεύματα.

Αν και είναι αλήθεια ότι οι εταιρείες λιανικού εμπορίου συνήθιζαν να καταγράφουν τις ζημίες «στο κόκκινο» και τα κέρδη «στο μαύρο» όταν έκαναν τα λογιστικά τους, αυτή η εκδοχή της προέλευσης της Black Friday είναι η επίσημα εγκεκριμένη -αλλά ανακριβής!-  ιστορία πίσω από την παράδοση.

Η πραγματική ιστορία πίσω από τη Black Friday, ωστόσο, δεν είναι τόσο ηλιόλουστη όσο οι λιανοπωλητές μπορεί να σας κάνουν να πιστέψετε. Πίσω στη δεκαετία του 1950, η αστυνομία της πόλης της Φιλαδέλφειας χρησιμοποιούσε τον όρο για να περιγράψει το χάος που ακολουθούσε την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών, όταν ορδές αγοραστών και τουριστών από τα προάστια κατέκλυζαν την πόλη ενόψει του μεγάλου ποδοσφαιρικού αγώνα Στρατού-Ναυτικού που γινόταν κάθε χρόνο εκείνο το Σάββατο.

Οι αστυνομικοί της Φιλαδέλφειας όχι μόνο δεν μπορούσαν να πάρουν ρεπό την ημέρα αυτή, αλλά έπρεπε να δουλεύουν σε πολύ μεγάλες βάρδιες για να αντιμετωπίσουν τον επιπλέον συνωστισμό και την κίνηση. Οι κλέφτες καταστημάτων εκμεταλλεύτηκαν το αδιαχώρητο στα καταστήματα και έφευγαν με εμπορεύματα, αυξάνοντας τον πονοκέφαλο των διωκτικών αρχών.

Μέχρι το 1961, η «Black Friday» είχε επικρατήσει στη Φιλαδέλφεια, σε βαθμό που οι έμποροι και οι υποστηρικτές της πόλης προσπάθησαν ανεπιτυχώς να την αλλάξουν σε «Big Friday» για να αφαιρέσουν τους αρνητικούς συνειρμούς. Ωστόσο, ο όρος δεν εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη χώρα παρά πολύ αργότερα, και μόλις το 1985 δεν ήταν σε κοινή χρήση σε εθνικό επίπεδο.

Κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ωστόσο, οι λιανοπωλητές βρήκαν έναν τρόπο να επανεφεύρουν τη Black Friday και να τη μετατρέψουν σε κάτι που αντανακλούσε θετικά, αντί αρνητικά, σε αυτούς και τους πελάτες τους. Το αποτέλεσμα ήταν η έννοια «από το κόκκινο στο μαύρο» της γιορτής που αναφέρθηκε προηγουμένως, και η αντίληψη ότι η ημέρα μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών σηματοδοτούσε την περίσταση κατά την οποία τα καταστήματα της Αμερικής έβγαζαν επιτέλους κέρδη.

Η ιστορία της Μαύρης Παρασκευής κόλλησε, και πολύ σύντομα οι σκοτεινές ρίζες του όρου στη Φιλαδέλφεια ξεχάστηκαν σε μεγάλο βαθμό. Έκτοτε, η μονοήμερη γιορτή των πωλήσεων μεταμορφώθηκε σε τετραήμερο γεγονός και γέννησε άλλες «γιορτές λιανικής πώλησης», όπως το Small Business Saturday/Sunday και η Cyber Monday. Τα καταστήματα άρχισαν να ανοίγουν όλο και νωρίτερα εκείνη την Παρασκευή, και τώρα οι πιο αφοσιωμένοι αγοραστές μπορούν να ξεκινήσουν αμέσως μετά το γεύμα των Ευχαριστιών.

Τι άλλαξε;

Ένας από τους κυριότερους λόγους που έχει αλλάξει η Black Friday είναι οι προσφορές.

Παλιότερα, η Black Friday ήταν για μία «μόνο μία ημέρα», μία ημέρα με τεράστιες εκπτώσεις και προσφορές και εκεί ακριβώς βρισκόταν η μαγεία της. Πλέον, τα καταστήματα ξεκινούν τις εκπτώσεις τους από την αρχή του Νοεμβρίου και τις επεκτείνουν μέχρι ακόμα και τον Δεκέμβριο, με την πρόσθεση φυσικά της Cyber Monday, η οποία αποτελεί τη διαδικτυακή εκδοχή της Black Friday.

Για παράδειγμα, μεγάλα καταστήματα λιανικής πώλησης, προσφέρουν πολλαπλές εκπτώσεις «Black Friday» στο διαδίκτυο και στα δια ζώσης καταστήματά τους, καθ’ όλη τη διάρκεια της σεζόν. Το τέλος του έτους εξακολουθεί να κυριαρχεί συνολικά στο τοπίο του λιανεμπορίου, με το 30% όλων των πωλήσεων να πραγματοποιείται μεταξύ της Black Friday και των Χριστουγέννων.

Επίσης πλέον, οι εκπτώσεις που γίνονται στα καταστήματα είναι πολύ συχνότερες και μία μεγάλη πληγή είναι το μέγεθός τους. Πλέον, οι εκπτώσεις της Black Friday σε πολλά καταστήματα δε διαφέρουν αρκετά από τις αυτές που γίνονται σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή της σεζόν, με τις προσφορές να είναι σε πολύ χαμηλές τιμές, όπως για παράδειγμα 20% ή 30%, ενώ στο παρελθόν μπορεί να έφταναν μέχρι και το 80%, με πραγματικά deals στην αγορά για το καταναλωτικό κοινό.

Ένας ακόμα μεγάλος παράγοντας που έχει διαμορφώσει τη Black Friday σε αυτό που είναι σήμερα είναι φυσικά οι online αγορές.

Οι ηλεκτρονικές αγορές αυξάνονται εδώ και χρόνια, ενώ κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου της Black Friday του 2019, περισσότεροι άνθρωποι έκαναν αγορές μέσω διαδικτύου από ό,τι στα καταστήματα. Όταν ο COVID-19 ακύρωσε όλες τις γιορτινές παραδόσεις των Χριστουγέννων, το 2020, οι ηλεκτρονικές αγορές έσπασαν ρεκόρ με περισσότερους από 100 εκατομμύρια αγοραστές να πραγματοποιούν αγορές μέσω των υπολογιστών, των τηλεφώνων ή των tablet τους.

Ενώ πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πιο ασφαλείς όταν βγαίνουν έξω και κυκλοφορούν φέτος, το κίνημα του ηλεκτρονικού εμπορίου δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της Black Friday και της Cyber Monday γίνεται όλο και πιο λεπτή, καθώς οι ηλεκτρονικές αγορές γίνονται όλο και πιο συνηθισμένες και οι ακριβείς ημερομηνίες των πωλήσεων έχουν όλο και λιγότερη σημασία.

Το 2019, για πρώτη φορά, η Black Friday ξεπέρασε τη Cyber Monday ως την πιο πολυσύχναστη ημέρα για ηλεκτρονικές αγορές, σύμφωνα με την Εθνική Ομοσπονδία Λιανικού Εμπορίου (NRF). Στη συνέχεια, οι συνθήκες του 2020 παρακίνησαν περαιτέρω τους λιανοπωλητές να επαναπροσδιορίσουν τις τυπικές προσφορές της Black Friday, προωθώντας τις ηλεκτρονικές αγορές και μετατρέποντας τις ημερήσιες εκπτώσεις σε προσφορές που διαρκούν μήνες. Οι προσπάθειες αυτές λειτούργησαν υπέρ των λιανοπωλητών: ο αριθμός των online αγοραστών της Black Friday ξεπέρασε το 2020 το όριο των 100 εκατομμυρίων, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν, σύμφωνα με την NRF. Οι λιανοπωλητές προσεγγίζουν έκτοτε τη Black Friday με παρόμοιες στρατηγικές, με αποτέλεσμα ανάλογες τάσεις!

Σύμφωνα μάλιστα με την Adobe Analytics, οι καταναλωτές ξόδεψαν 5 τοις εκατό περισσότερα χρήματα στο διαδίκτυο τις πρώτες 20 ημέρες του Νοεμβρίου το 2023, από ό,τι την ίδια περίοδο, το 2022.

«Εξακολουθεί να είναι ένα πολιτιστικό γεγονός, αλλά δεν είναι αυτό που ήταν πριν από μερικά χρόνια», δήλωσε ο Craig Johnson, ιδρυτής της εταιρείας συμβούλων λιανικής Customer Growth Partners. «Δεν έχει καμία σχέση με το παρελθόν».

Η ευκολία των ηλεκτρονικών αγορών έχει επίσης περιορίσει τα πλήθη της Black Friday στα φυσικά καταστήματα, αν και ακόμα υπάρχουν ορισμένοι καταναλωτές που εξακολουθούν να προτιμούν την προσωπική εμπειρία.

Ωστόσο, παρά τις αλλαγές στο πλαίσιο της Black Friday, ένα πράγμα παραμένει αληθινό για περισσότερο από μια δεκαετία: Οι συνολικές πωλήσεις συνεχίζουν να αυξάνονται, ο κόσμος αγαπά να καταναλώνει. 

Αυτό σημαίνει ότι η Black Friday θα συνεχίσει να υπάρχει και να εξελίσσεται με τα νέα δεδομένα. Την έχουμε ήδη δει να μετατρέπεται από ένα μονοήμερο γεγονός σε μια ευρύτερη καταναλωτική περίοδο – και τα νερά συνεχίζουν να θολώνουν, με τις ηλεκτρονικές αγορές να γίνονται όλο και πιο εύκολες!

*Με πληροφορίες από history.com, nbcnews.com, thedigitalring.com, nytimes.com