Ελίζ Ζαλαντό: Η κυρία του Φεστιβάλ που φροντίζει να έχουμε σινεμά με κάθε τρόπο

Ελίζ Ζαλαντό: Η πυξίδα προτείνει πολλούς δρόμους, μονοπάτια και κατευθύνσεις που μπορούμε να ακολουθήσουμε

Το όνομα της είναι συνώνυμο του σινεμά. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως συγκαταλέγεται στη λίστα του Variety ανάμεσα στις 50 πιο επιδραστικές γυναίκες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Εξάλλου είναι και η μόνη γυναίκα που εκπροσωπεί την χώρα μας σε αυτήν την τόσο σημαντική διεθνή λίστα του κορυφαίου κινηματογραφικού περιοδικού. Ο λόγος, λοιπόν, για την Ελίζ Ζαλαντό, την Γαλλίδα παραγωγό και Γενική Διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Με αφορμή το 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης – που λόγω της πανδημίας θα πραγματοποιηθεί online – μιλήσαμε μαζί της για αυτόν τον αγαπημένο θεσμό της πόλης αλλά και για τον κινηματογράφο γενικότερα.

Μια πυξίδα, πολλά χρώματα, καμία κατεύθυνση και «σινεμά με κάθε τρόπο». Τι να περιμένουμε από το φετινό online 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης;

Πρώτα απ’ όλα το Φεστιβάλ είναι online, αλλά στην πραγματικότητα είχαμε πολλά σενάρια στην αρχή πριν από τους περιορισμούς και το lockdown. Γι’ αυτόν το λόγο η πυξίδα μάς προτείνει πολλούς πολλούς δρόμους, μονοπάτια και κατευθύνσεις που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του φετινού Φεστιβάλ η αλήθεια είναι πως ερευνήσαμε πολλά σενάρια για την πραγματοποίηση του. Ως σύμβολο η πυξίδα αναφέρεται στην κατάσταση του Φεστιβάλ, στην κατάσταση της κινηματογραφικής βιομηχανίας της χώρας μας, αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Είναι ένα οικουμενικό σύμβολο που μας δείχνει πως μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε πολλές κατευθύνσεις. Από τα αποτελέσματα των εκλογών στην Αμερική έως τον τρόπο συμπεριφοράς που θα επιλέξουμε για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία. Από τον τρόπο που καταναλώνουμε ως άνθρωποι μέχρι τις επιλογές που θα κάνουμε αν θέλουμε να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας. Είναι πολλές οι κατευθύνσεις, ίσως περισσότερες από ποτέ και αυτό συμβολίζει η πυξίδα. Η πυξίδα του Φεστιβάλ εγείρει ερωτήματα και δείχνει πολλές απαντήσεις, όμως εμείς οι ίδιοι πρέπει να βρούμε τις δικές μας απαντήσεις. Λόγω της πανδημίας πλήττεται η βιομηχανία του κινηματογράφου, οι σκηνοθέτες, οι παραγωγοί αλλά και οι κινηματογραφικές αίθουσες στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Φεστιβάλ προσπαθεί να τους υποστηρίξει όσο περισσότερο μπορεί με όλα τα εργαλεία που διαθέτει. Η πρόκληση για τις κινηματογραφικές αίθουσες – όταν έρθει η ώρα να ανοίξουν ξανά και εάν έχουν επιβιώσει από αυτήν την δύσκολη κατάσταση – θα είναι μεγάλη.

Πρόσφατα δηλώσατε πως «από τον Φεβρουάριο του 2020 η δυστοπική καθημερινή μας ζωή μοιάζει να βρίσκεται στα χέρια ενός σεναριογράφου επιστημονικής φαντασίας». Πως πιστεύετε, λοιπόν, ότι θα εξελιχθεί το σενάριο της καθημερινής μας ζωής;

Πράγματι το έγραψα αυτό, διότι ποιος θα περίμενε μια τέτοια αξιοσημείωτη – όχι με την θετική έννοια του όρου – κατάσταση; Κανείς. Ακόμα και ο πιο τρελός σεναριογράφος δεν θα περίμενε ή δεν θα έγραφε αυτό το σενάριο. Επομένως γι’ αυτό λέω πως είναι μεγαλύτερο από την ίδια τη ζωή. Είναι σαν μυθοπλασία. Ζούμε μέσα σε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Που θα οδηγήσει όλο αυτό; Πιστεύω πως οι άνθρωποι μόλις βρεθεί θεραπεία για τον ιό θα προσπαθήσουν να επανασυνδεθούν και να επιστρέψουν στον πολιτισμό και τις κοινωνικές συνευρέσεις. Αυτό είναι που μας λείπει περισσότερο τώρα. Γι’ αυτό το λόγο και με την χαλάρωση των περιορισμών το καλοκαίρι οι άνθρωποι βγήκαν έξω, αγκαλιάζονταν, γιόρταζαν και βέβαια αυτό είναι που οδήγησε στην κατάσταση που βρισκόμαστε τώρα. Η ανάγκη για επικοινωνία είναι κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Όμως τώρα, περισσότερο από ποτέ πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να είμαστε ασφαλείς. Εμείς και οι γύρω μας. Ελπίζω πως όταν τελειώσει όλο αυτό οι άνθρωποι θα επιστρέψουν στις κοινωνικές συνευρέσεις και τα κοινωνικά δίκτυα – τα πραγματικά και όχι τα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα – και πως το Φεστιβάλ καθώς και ο κινηματογράφος γενικότερα θα είναι μέρος αυτής της αναγέννησης της κοινωνικής μας ζωής. Προς το παρόν, το Φεστιβάλ θα γιορτάσει τον κινηματογράφο online με τον πιο χαρούμενο τρόπο. Το Φεστιβάλ είτε online είτε δια ζώσης είναι μια γιορτή, είναι μια στιγμή χαράς, πολιτισμού και διασκέδασης. Και σχεδιάσαμε την ηλεκτρονική μας έκδοση για να πετύχουμε αυτόν τον απαιτητικό στόχο.

Το ερώτημα «τί είναι κινηματογράφος;» έχει απασχολήσει αρκετά τους θεωρητικούς από την εμφάνιση του σινεμά ως τις μέρες μας συχνά μάλιστα προκαλώντας και πολλές διαμάχες. Σίγουρα δεν υπάρχει μόνο ένας ορισμός, όμως ποιος είναι ο δικός σας προσωπικός ορισμός για την έβδομη τέχνη;

Το ερώτημα «τί είναι κινηματογράφος;» είναι τίτλος ενός ολόκληρου βιβλίου του André Bazin. Πρόκειται για ένα από τα κλασικά βιβλία για το σινεμά. Ο André Bazin ήταν ένας από τους καλύτερους κριτικούς της εποχής του, υπήρξε ο πνευματικός πατέρας του François Truffaut και έγραψε το βιβλίο «What is cinema?». Και σκέψου πως πιστεύω ότι για να απαντήσει κανείς αυτήν την ερώτηση χρειάζεται περισσότερα βιβλία. Επομένως τί είναι κινηματογράφος; Σίγουρα είναι μια τέχνη και μια βιομηχανία. Αλλά προορίζεται μόνο για τη μεγάλη ή και για τη μικρή οθόνη; Είναι γεγονός πως ο κινηματογράφος αφορά τις ταινίες και η αλήθεια είναι πως οι ταινίες ταξιδεύουν από την μεγάλη οθόνη στις μικρές οθόνες και το αντίστροφο. Το σινεμά είναι πρώτα απ’ όλα η κινηματογραφική αίθουσα. Όμως η θέαση των ταινιών στην εποχή μας έχει πάρει πιο σύνθετες διαστάσεις. Για παράδειγμα μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες στο Ολύμπιον πριν δύο χρόνια, ήταν η ταινία «Roma» που γυρίστηκε στο Μεξικό. Ήταν μια από τις πιο επιτυχημένες ταινίες μας το 2018. Είναι ενδιαφέρον ότι η ίδια ταινία υπήρχε συγχρόνως στο Netflix. Η κινηματογραφική κοινότητα υπάρχει μόνο στις πραγματικές κινηματογραφικές αίθουσες. Κατά κάποιο τρόπο οι πλατφόρμες είναι ισχυρές, αλλά προτιμούν να παρουσιάζουν πρώτη φορά τις ταινίες τους σε κινηματογραφικές αίθουσες. Όμως δεν μπορώ να γνωρίζω πως θα διαμορφωθεί το μέλλον.

Οι πολιτιστικές και κατ’ επέκταση οι κινηματογραφικές μας συνήθειες έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό τόσο από την εξέλιξη της τεχνολογίας όσο και από την πανδημία του κορωνοϊού. Από το «ποπ» Netflix έως το πιο «σινεφίλ» Cinobo, βλέπουμε τις πλατφόρμες streaming να κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Πιστεύετε πως αυτές οι πλατφόρμες αποτελούν απειλή για τον κινηματογράφο ή συνιστούν ένα πεδίο δημιουργικού διαλόγου;

Σήμερα διάβαζα μια έκθεση από το European Audiovisual Observatory, που είναι ένα Ευρωπαϊκό πρακτορείο αφιερωμένο σε οπτικοακουστικούς τομείς. Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύτηκε σήμερα, ασχολείται με τις Ευρωπαϊκές ταινίες σε Video On Demand και σε πλατφόρμες streaming. To πρώτο συμπέρασμα της μελέτης είναι πως όσο πιο επιτυχημένη είναι μια ταινία στις κινηματογραφικές αίθουσες τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να φτάσει στις πλατφόρμες. Και ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι πως μια πλατφόρμα μπορεί να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία σε μια ταινία που δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία στις κινηματογραφικές αίθουσες. Το πρώτο συμπέρασμα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον καθώς βλέπουμε πως η κινηματογραφική έκθεση καθιστά μια ταινία ως επιτυχημένη. Μέχρι στιγμής είναι ένας δημιουργικός διάλογος, όμως μένει να δούμε πως θα εξελιχθούν οι πλατφόρμες. Με το πέρασμα του χρόνου οι πλατφόρμες θα πρέπει να καταφέρουν αυτό που έχουμε πετύχει μόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες, δηλαδή την κινηματογραφική κοινότητα με ένα αφοσιωμένο κοινό που αγαπά και υποστηρίζει το σινεμά. Πηγαίνεις στον αγαπημένο σου κινηματογράφο, συναντάς τους φίλους σου, γνωρίζεις την ομάδα του κινηματογράφου. Έχεις την ανεπανάληπτη αίσθηση μιας ολοκληρωμένης κινηματογραφικής εμπειρίας.

Πως οραματίζεστε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στα επόμενα χρόνια; Πως θα θέλατε να εξελιχθεί αυτός ο σημαντικός θεσμός της Θεσσαλονίκης;

Όλα τα Φεστιβάλ Κινηματογράφου προσπαθούν να σκεφτούν έξω από το κουτί και να δουν ποια είναι η θέση τους στην κινηματογραφική βιομηχανία και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να εξελιχθούν. Είναι αλήθεια πως τώρα πραγματοποιούμε το δεύτερο online Φεστιβάλ μας – έπειτα από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ την άνοιξη – όμως υπάρχει κάτι που δεν έχει αλλάξει στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Θέλουμε να επιστρέψουμε στις κινηματογραφικές αίθουσες και στις πραγματικές προβολές, διότι επιθυμούμε να έχουμε έναν διάλογο με το κοινό και θέλουμε πραγματικά να αγκαλιάσουμε το κοινό. Το κοινό του Φεστιβάλ είναι πιστό και online. Και αυτό το κοινό όμως, όπως κι εμείς, επιθυμούμε να συναντηθούμε ξανά στις κινηματογραφικές αίθουσες. Σίγουρα θα κρατήσουμε ένα κομμάτι από αυτόν τον ψηφιακό κόσμο και μετά. Ωστόσο, εξακολουθούμε να εξετάζουμε διαφορετικούς συνδυασμούς μεταξύ των δια ζώσης προβολών και των ψηφιακών προβολών. Πιστεύω πως αυτό είναι σημαντικό για πολλούς ανθρώπους που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το Φεστιβάλ, είτε επειδή ζουν σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος είτε αντιμετωπίζουν κάποιες κινητικές αναπηρίες και δεν μπορούν να έρθουν – αν και οι χώροι του Φεστιβάλ στην πλειοψηφία τους, είναι προσβάσιμοι στα άτομα με αναπηρία. Ένας δεύτερος άξονας πάνω στον οποίο δουλεύουμε και είναι πολύ σημαντικός, είναι ότι το Φεστιβάλ διαθέτει κινηματογραφικές αίθουσες και αυτό είναι ένα πλεονέκτημα που το έχουν ελάχιστα Φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Το Φεστιβάλ είναι μια εκδήλωση που το κοινό και οι άνθρωποι της Θεσσαλονίκης την περιμένουν. Είναι μια εκδήλωση που αν την χάσεις δεν μπορεί να επαναληφθεί. Οπότε θα θέλαμε να προσπαθήσουμε – και έχουμε προσπαθήσει τα τελευταία τέσσερα χρόνια – να επεκτείνουμε αυτήν την εμπειρία σε 365 μέρες το χρόνο, ώστε το κοινό να μπορεί να ζήσει αυτήν την εμπειρία συμμετοχής στο Φεστιβάλ ολόκληρο το χρόνο. Θα εργαστούμε περισσότερο με τους συνεργάτες μας σε αυτήν την κατεύθυνση, ώστε να επεκτείνουμε τον προγραμματισμό μας με περισσότερη ποικιλομορφία.

Μια ευχή για το μέλλον…

Η ευχή μου για το μέλλον είναι να μπορώ να μεγαλώσω το παιδί μου σε έναν ειρηνικό, μορφωμένο και ανεκτικό κόσμο που θα είναι φιλικός προς το περιβάλλον.

INFO Το 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από τις 5 έως τις 15 Νοεμβρίου στο www.filmfestival.gr και στον σύνδεσμο TIFF61 ONLINE.

*To poster του 61ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης υπογράφει ο illustrator Λουίς Μαθόν, τακτικός συνεργάτης των New York Times, New Yorker και Little White Lies. *Φωτογραφία Πορτρέτο: Άρης Ράμμου *Φωτογραφία Λιμάνι: Βασίλης Βερβερίδης / Motionteam

Διαβάστε τα πάντα για το 61ο Φεστιβάλ εδώ