Ένας άνθρωπος μπορεί να “σβήσει” τις φωτιές στα Βαλκάνια;

Του Σταύρου Τζίμα *

Ο Χόιτ Γι, βοηθός αναπληρωτής ΥΠΕΞ στο Στεητ Ντιπαρτμεντ, βαδίζει στα χνάρια του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ. Μπορεί να μην διαθέτει το εκρηκτικό ταμπεραμέντο, ούτε την κοψιά, καθότι κινεζικής καταγωγής ετούτος, του πανύψηλου, αψίκορου και πληθωρικού Χόλμπρουκ, αλλά αποδεικνύεται ικανός να σβήνει, και αυτός “φωτιές”.

Ο Χόλμπρουκ δεν δίσταζε να βαρέσει το χέρι στο τραπέζι ακόμα και να κατεβάσει «καντήλια», όταν χρειαζόταν, για να αποσοβήσει ανεπιθύμητες εξελίξεις ή να επιβάλλει-όπως έγινε στο Ντέητον των ΗΠΑ, όπου τον Νοέμβριο του 1995 μάντρωσε σε μια στρατιωτική βάση τους ηγέτες των εμπόλεμων στην Γιουγκοσλαβία, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς (Σέρβοι), Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς (Βοσνιοι μουσουλμάνοι) και Φράνιο Τούτσμαν (Κροατες) και με το «πιστόλι στον κρόταφο», τους ανάγκασε να υπογράψουν ειρήνη για να τερματιστεί ο πόλεμος στη Βοσνία- θέσεις και πολιτικές των ΗΠΑ και της διεθνούς κοινότητας γενικότερα.

Τα Βαλκάνια, ήταν το «γήπεδο», που έπαιξε για τα καλά ο μακαρίτης πλέον Χόλμπρουκ, τερματίζοντας τον αιματηρό εμφύλιο στην Γιουγκοσλαβία, παρεμβαίνοντας καθοριστικά στην υπογραφή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας Ελλάδας- ΠΓΔΜ για το όνομα, και αποσοβώντας τα χειρότερα στα Ιμια, για να συνεχίσει στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν.

Τώρα, στο ναρκοθετημένο με εθνοτικές εστίες βαλκανικό τερέν, έκανε την εμφάνισή του ο θεωρούμενος ως ανερχόμενος αστέρας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, Χόιτ Γι και αν κρίνουμε από τις μέχρι τώρα επιδόσεις του δεν τα πάει άσχημα.

Άλλωστε παίζει κατά κάποιον τρόπο στην «έδρα» του, αφού υπηρέτησε στο προξενείο της Θεσσαλονίκης -μιλάει και άπταιστα ελληνικά- και στο Ζάγκρεμπ, προτού μετατεθεί -και “μπαρουτοκαπνιστεί- στην αμερικάνικη διπλωματική αποστολή στην Καμπούλ.

Χαμηλών τόνων, με εμπειρία, και γνώση της βαλκανικής πραγματικότητας, αθόρυβος, αποφασιστικός και ταυτόχρονα αποτελεσματικός, έβαλε δυο «γκολ» εντός ολίγων ημερών σε δυο εστίες έντασης στα δυτικά Βαλκάνια που αν εξελίσσονταν θα μπορούσαν να δυναμιτίσουν την ειρήνη και την περιφερειακή σταθερότητα. Στην ΠΓΔΜ και την Αλβανία.

Και στις δυο χώρες, η παρατεταμένη και κλιμακούμενη διαρκώς πολιτική κρίση κινδύνευε να τις παραλύσει, μα κυρίως να βγει από τα σύνορά τους και να ενεργοποιήσει και άλλα, εν υπνώσει, εθνοτικά ρήγματα στην δυτική Βαλκανική, ανοίγοντας (και πάλι) το «Κουτί της Πανδώρας».

Όπως έδειξε η αποτυχία των Ευρωπαίων μεσολαβητών, μηδέ της Επιτρόπου για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας της ΕΕ κ. Φεντερίκα Μονγκερίνι εξαιρουμένης, που παρέλασαν στα Σκόπια και στα Τίρανα για να αποτρέψουν τα χειρότερα, έλειπε το «σιδερένιο χέρι», το οποίο θα επέβαλε την ηρεμία και την πολιτική ομαλότητα. Και που δεν ήταν άλλο από το αμερικάνικο.

Για όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις στην περιοχή, τον τελευταίο καιρό ήταν εμφανές το «κενό ισχύος» που έδινε την εντύπωση ότι άφηνε χώρο διάχυσης επικίνδυνων θεωριών -γνωστές ως βαλκανικούς μικρομεγαλισμούς- αλλά και επικίνδυνα προσωπικά πολιτικά παιγνίδια φιλόδοξων ηγετών, που θα μπορούσαν να τορπιλίσουν το συνοριακό status και την αρχιτεκτονική ασφάλειας όπως διαμορφώθηκαν μετά την γιουγκοσλαβική κρίση.

Με απλά λόγια η αίσθηση απόσυρσης του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την περιοχή μετά την αλλαγή στον Λευκό Οίκο, σε συνδυασμό με κάποιες δηλώσεις αξιωματούχων προσκείμενων στον νέο Πρόεδρο περί διάλυσης της ΠΓΔΜ και προσάρτησης των «ιματίων» της στην Αλβανία και την Βουλγαρία, ξύπνησε «βαλκανικούς εφιάλτες».

Και έγινε κάτι πρωτόγνωρο: στα Σκόπια, κάποιοι ηγέτες έφτασαν σε σημείο, πιστεύοντας προφανώς ότι οι Αμερικανοί εγκαταλείπουν την περιοχή, να κουνούν το δάχτυλο στον αμήχανο πρέσβη των ΗΠΑ κάτι που σε άλλες εποχές θα ήταν αδιανόητο.

Καθώς η κατάσταση κινδύνευε να εκτραπεί, οι δικλείδες ασφαλείας φαίνεται πως λειτούργησαν στο Στεητ Ντηπαρτμεντ -η Ρωσία εξάλλου καραδοκεί- που έστειλε εσπευσμένα στην ΠΓΔΜ τον, ο,τι καλύτερο διπλωματικά διέθετε για την περιοχή, εν προκειμένω τον Χόιτ Γι, ο οποίος εντός ολίγων ωρών επανέφερε στην «τάξη» τους σπαρασσόμενους πολιτικούς αντιπάλους, ανοίγοντας με την συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης, μια βαλβίδα εκτόνωσης της συσσωρευμένης εύφλεκτης ύλης και οξύτητας.

Με το που επέστρεψε στην Ουάσιγκτον, όμως χρειάστηκε να πάρει εκ νέου του αεροπλάνο για τα δυτικά Βαλκάνια, αυτή τη φορά για την Αλβανία, όπου η μετωπική αντιπαράθεση για το θέμα των επικείμενων εκλογών, είχε δημιουργήσει εκρηκτική πολιτική ατμόσφαιρα με ορατό το ενδεχόμενο ακόμα και συγκρούσεων στους δρόμους μεταξύ οπαδών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης.

Όπως και στα Σκόπια έτσι και στα Τίρανα, η πολιτική ελίτ, δεν είχε πάρει στα σοβαρά τις ευρωπαϊκές συμβουλές, προτάσεις, και πιέσεις περιφρονώντας σχεδόν τους απεσταλμένους των Βρυξελλών και αγνοώντας τις παρεμβάσεις των διπλωματικών αποστολών τους.

Όπως αποδείχτηκε, χρειάστηκαν ελάχιστες ώρες στον Χόιτ Γι για να τους κάνει να συμφωνήσουν, να φύγουν οι διαδηλωτές που παρέμεναν από τον Φεβρουάριο στους δρόμους και να πάρουν τα πράγματα τον δρόμο της ομαλότητας και να στείλει το μήνυμα σ’ όσους βιάστηκαν να νομίσουν ότι η κλίμακα της ισχύος έχει ανατραπεί στην (δυτική) βαλκανική.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ