Για μία σημαία

Tην ώρα της κορύφωσης των προετοιμασιών για την επέτειο των 200 ετών από την κήρυξη τoυ αγώνα της ελληνικής επανάστασης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα το νέο βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ, “Για μία σημαία”. Με αυτό ολοκληρώνει την τριλογία του για τη γεωπολιτική και τη διεθνή διπλωματία που ξεκίνησε με το διαχρονικό best seller “Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας” και συνέχισε με το “Υψώνοντας Τείχη”. Όπως στα δύο προηγούμενά του έργα ακολουθεί ένα ταξίδι σε ολόκληρο τον κόσμο για να στηρίξει με εξαιρετική επιχειρηματολογία τα γραφόμενά του.

Οι συμβολισμοί (υψίστης σημασίας) αναβιώνουν ολοένα και περισσότερο στην εποχή μας. Οι φιλελεύθερες βεβαιότητες χρόνων καταρρέουν κι οι άνθρωποι στρέφονται σε σύμβολα που τους φαίνονται οικεία, αναζητώντας ιδεολογικές άγκυρες σε έναν ταραχώδη μεταβαλλόμενο κόσμο. Η σημασία μίας σημαίας πηγάζει από τα συναισθήματα που εμπνέει και τον σεβασμό που προκαλεί. Η ελκτική της δύναμη όμως συχνά οδηγεί σε ακραίες αντιδράσεις. Συνέπειες αυτών πλήρωσαν δεκάδες εκατομμύρια συνάνθρωποί μας στο παρελθόν, βιώνοντας την απόλυτη καταστροφή.

Θεωρώ πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ο Μάρσαλ αποτελεί αυθεντία στο είδος του. Είναι ένας πεπειραμένος αναλυτής που έχει ζήσει τα γεγονότα στην εξέλιξή τους, καθώς έχει διατελέσει πολεμικός ανταποκριτής σε περισσότερες από τριάντα χώρες. Δε γράφει για κάτι που διάβασε ή μελέτησε σε βάθος, αλλά για κάτι που είναι κομμάτι της ζωής και του εαυτού του. Το έργο του γίνεται ένα σύντομα μάθημα ιστορίας κι η διαδρομή του μου φέρνει συνειρμικά στο μυαλό τον Ρόμπερτ Φισκ που το 2020 τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης και λίγους μήνες αργότερα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 74 ετών.

Η διαδρομή του συγγραφέα ξεκινάει από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Δίνεται η απαιτούμενη έμφαση στην “Αστερόεσσα” και την απεικόνιση του περιβόητου American Dream. Από εκεί στην Μεγάλη Βρετανία και τη “Γιούνιον Τζακ”. Μία σύντομη περιήγηση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την ενότητα της Σκανδιναβίας, στη Γαλλία της Ελευθερίας και της Ανεξαρτησίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε να καλύψει τις εθνικές ταυτότητες κάτω από ένα πέπλο ευημερίας. Η κρίση του 2009 όμως κλόνισε τα κεκτημένα. Για τον Βορρά η σημαία της Ένωσης έγινε σύμβολο εξουσίας και για τον ταλαιπωρημένο Νότο αντίστοιχα σύμβολο οικονομικής και πολιτικής καταπίεσης. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στην Ελλάδα. Η χαμένη ενότητα της Ευρώπης φαίνεται ίσως περισσότερο από ποτέ σήμερα σε καιρούς πανδημίας.

Δεν μένει όμως εκεί. Αυτοδιάθεση και χειραφέτηση των λαών στην Αφρική, γόρδιος δεσμός στην Μέση Ανατολή στη σκιά του ισλαμικού κράτους και του πολέμου στη Συρία, η άνοδος της Ασίας και η ανάδειξη της Κίνας σε κυρίαρχη δύναμη, ο πόνος κι η οδύνη της Λατινικής Αμερικής. Επιπλέον λάβαρα συνδεδεμένα με ιδέες κι υψηλά ιδανικά όπως η Ελευθερία κι η Επανάσταση. Και το σημαντικότερο όλων. Το σήμα κατατεθέν της επιτυχίας του βιβλίου: O Mάρσαλ δεν μένει στις λέξεις. Δημιουργεί ένα παράθεμα με την ποικιλομορφία των σημαιών που έχει αναλύσει διεξοδικά. Ένας πραγματικός θησαυρός για σημαιολόγους κι όχι μόνο.

Το θέμα είναι πως στον 21ο αιώνα πεθαίνουμε ξανά γι΄αυτές μετά από μία άτυπη εκεχειρία δεκαετιών στα περισσότερα μέρη του πλανήτη. Οι παντός τύπου εθνικιστές προσπαθούν να καπηλευτούν εθνικά σύμβολα, μιας και γνωρίζουν καλά την ακατανίκητη επίδρασή τους που βασίζονται σε αρχέγονα ένστικτα και καλύπτουν προσωπικά κενά και βαθύτερες ανάγκες ένταξης σε σύνολα. Οι σημαίες επομένως αποτελούν ένα ευαίσθητο θέμα σήμερα κι η λατρεία τους πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα προσοχή πριν είναι αργά κι επιστρέψουμε στο παρελθόν…