Γιατί η εστίαση «ρουφάει» τους νέους;

Η εστίαση ήταν πάντα η επιλογή που στρεφόταν τα νέα παιδιά ως την πρώτη τους δουλειά. Ο εύκολος τρόπος  να βγάλεις χρήματα, μερικά μεροκάματα, λίγες και ευέλικτες ώρες απασχόλησης. 

Οι νέοι αυτής της γενιάς έχουν μεγαλώσει σε μία εποχή πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αστάθειας, με την εύρεση εργασίας τους να αποτελεί μία από τις δυσκολότερες προκλήσεις. Φοιτητές που αποζητούν την ανεξαρτησία και τα πρώτα δικά τους χρήματα, στρέφονται στον κλάδο της εστίασης, αφού τα μπαρ, τα κλαμπ και οι καφετέριες, είναι ήδη μέρη που κατέχουν και η εργασία σε αυτόν τον κλάδο αποτελεί μία εύκολη και ίσως διασκεδαστική λύση, για τα πρώτα εργασιακά τους χρόνια.

Ωστόσο, δεν είναι λίγα τα άτομα που ξεκινούν να δουλεύουν στην εστίαση ως μία προσωρινή δουλειά και καταλήγει τελικά ο κλάδος να τους «ρουφάει».

Η ανεργία και η γενικότερη οικονομική κατάσταση δεν διευκολύνει την κατάσταση, καθώς η Ελλάδα είναι η χώρα που καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (10%) στην ΕΕ, μετά την Ισπανία (12%), για τον Οκτώβριο 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. 

Σε ό,τι αφορά τους νέους (κάτω των 25 ετών), τον Οκτώβρη του 2023, 2,9 εκατομμύρια νέοι ήταν άνεργοι στην ΕΕ. Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων στην ΕΕ καταγράφονται στην Ισπανία (28%), στην Ιταλία (24,7%) και στη Σουηδία (22,1%). Η Ελλάδα κατέγραψε ποσοστό ανεργίας για τους νέους 19,4% τον Σεπτέμβριο 2023.

Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους οι νέοι αρνούνται να εγκαταλείψουν την εστίαση; Ποιες είναι οι δυσκολίες της και τι τελικά αφήνουν πίσω τους;

Η Αναστασία, 23 ετών, ξεκίνησε να δουλεύει στην εστίαση στα 18 της, καθώς τη θεώρησε μία δουλειά με «εύκολα» λεφτά: 

«Ξεκίνησα να δουλεύω στην εστίαση όταν τελείωσα με το σχολείο, δηλαδή στο πρώτο έτος της σχολής μου. Σπουδάζω στην πόλη από την οποία κατάγομαι, οπότε είμαι πολύ εξοικειωμένη με τα μαγαζιά εδώ. Μου πρότειναν δουλειά σε ένα κλαμπ και θεώρησα ότι ήταν μία δουλειά με “εύκολα” λεφτά. Ήταν ένας καλός και εύκολος τρόπος να βγάλω μερικά μεροκάματα, να έχω δικό μου χαρτζιλίκι και να μην εξαρτώμαι πλήρως οικονομικά από τους γονείς μου.

Από τα 18 μου που ξεκίνησα μέχρι και σήμερα έχω εργαστεί συνολικά σε 5 μαγαζιά της εστίασης, τρία νυχτερινά μαγαζιά, μία καφετέρια και μία παραλία. Αυτή τη στιγμή αυτό που με κρατάει στην εστίαση δυστυχώς δεν είναι οι οικονομικές απολαβές. Στο πόστο που εργάζομαι, ως υποδοχή δηλαδή, σε δύο διαφορετικά μαγαζιά, οι απολαβές δεν είναι αρκετά καλές, τουλάχιστον στην πόλη μου, στην Αλεξανδρούπολη. Αυτός είναι και ο λόγος που εργάζομαι σε δύο μαγαζιά ταυτόχρονα, για αρκετά χρόνια, μιας και δεν μπορώ να ανταπεξέλθω στα έξοδά μου. Ο λόγος που έχω “ξεμείνει” στην εστίαση, είναι καταρχάς γιατί δεν έχω ολοκληρώσει τις σπουδές μου, έτσι ώστε να μπορέσω να ασχοληθώ με το αντικείμενο που έχω επιλέξει. Επίσης, είναι η μόνη δουλειά πάνω στην οποία έχω προϋπηρεσία και εμπειρία και μέσα σε οποία νιώθω “ασφάλεια”.

«Η δουλειά στην εστίαση τη νύχτα προκαλεί τεράστια ψυχολογική εξάντληση λόγω έλλειψης ύπνου και συχνής αλλαγής του προγράμματος», εξηγεί η Αναστασία: 

«Δεν είναι εύκολο να δουλεύεις εστίαση και πόσο μάλλον βράδυ. Το δικό μου πόστο συγκεκριμένα, μπορεί να μην έχει τόση σωματική κούραση όσο ψυχική, αλλά πόστα όπως οι σερβιτόροι είναι σωματικά και ψυχικά εξαντλητικά ταυτόχρονα. Η “νύχτα” είναι μία δουλειά που σου αλλάζει ολόκληρο το πρόγραμμα, οι ημέρες γίνονται νύχτες και το αντίστροφο. Αυτό προκαλεί τεράστια ψυχολογική εξάντληση, είναι δύσκολο να μην βλέπεις ήλιο! Είναι επίσης δύσκολο με τέτοιες βραδινές βάρδιες, να μπορέσεις να ισορροπήσεις σπουδές, κοινωνική και προσωπική ζωή. Αυτό φυσικά για κάποιον που δουλεύει 7/7, όπως εγώ, όχι για τα παιδιά που μπορεί να κάνουν ένα ή δύο μεροκάματα την εβδομάδα. Πολλές φορές ωστόσο, η δουλειά στην εστίαση μπορεί να είναι “γλυκιά”! Μερικά από τα πόστα της δεν έχουν τόσο έντονη σωματική κούραση και μπορείς να βγάλεις πολλά χρήματα, με αρκετή δουλειά και μεροκάματα. Βρίσκεσαι σε έναν χώρο ευχάριστο συνήθως, ένα κλαμπ, μια καφετέρια, μια παραλία. Χώρους στους οποίους οι άνθρωποι περνάνε όμορφα και αν υπάρχει το ανάλογο περιβάλλον, μπορείς να περάσεις και εσύ. Όλα αυτά ωστόσο, θεωρώ ότι είναι μέχρι μία συγκεκριμένη ηλικία. Για μικρότερες ηλικίες, η εστίαση αναμφίβολα είναι μία καλή επιλογή. Από ένα σημείο και μετά, ο άνθρωπος αλλάζει και αναζητά άλλα πράγματα. Από εκεί και πέρα έχει να κάνει με το αν κάποιος επιθυμεί να δει την εστίαση επιχειρηματικά και μπορεί να αντέξει μέσα στο περιβάλλον για πολλά χρόνια. 

Προσωπικά, δεν βλέπω μέλλον για μένα στον συγκεκριμένο τομέα, πιστεύω ότι η εστίαση έχει ημερομηνία λήξης. Είναι μία δουλειά που κουράζει, η καθημερινή συναναστροφή με κόσμο, το να πρέπει να είσαι μονίμως χαρούμενος και ευδιάθετος, ασχέτως με τα προβλήματα που κουβαλάς μαζί σου και να ανέχεσαι πελάτες κάθε λογής, που έρχονται έτοιμοι για καυγά. Έχω σαν στόχο για το 2024, να καταφέρω να πάρω το πτυχίο μου και να προσπαθήσω να “ξεμπλέξω” σιγά σιγά. Αυτό βέβαια με την προϋπόθεση ότι στη συνέχεια θα βρω δουλειά πάνω στο αντικείμενο που σπουδάζω, ειδάλλως ο δρόμος της επιστροφής στην εστίαση θα είναι η επόμενη λύση». 

Ο Δημήτρης, 27 ετών, ξεκίνησε να δουλεύει στην εστίαση στα 21 του, επειδή ήταν μία δουλειά με ευέλικτο ωράριο που μπορούσε να συνδυάζει με τη σχολή του: 

«Σαν φοιτητής ήθελα ένα έξτρα χαρτζιλίκι, για να σταματήσω να παίρνω λεφτά από τους δικούς μου και να αρχίσω να βγάζω τα δικά μου. Είναι ένα επάγγελμα που μπορούσα να το συνδυάζω εύκολα με τις σπουδές μου, καθώς έχει μία σχετική ευελιξία ωραρίων. Όλα αυτά τα χρόνια έχω δουλέψει σε ένα μαγαζί και έχω ανελιχθεί μέσα σε αυτό, έχω περάσει από σχεδόν όλα τα πόστα του. Ο λόγος που συνεχίζω να δουλεύω στην εστίαση είναι πλέον λόγω οικονομικών απολαβών. Στα χρόνια που έχω δουλέψει, έχω ανελιχθεί και ο μισθός ανταποκρίνεται στο ανώτερο πόστο που βρίσκομαι αυτή τη στιγμή. Η αλήθεια είναι πώς δεν έχω αφήσει σημαντικές προτεραιότητες στην άκρη. Τα πρώτα χρόνια σαν φοιτητής, μπορεί να έχασα πράγματα, όταν για παράδειγμα οι φίλοι έβγαιναν έξω, για έναν καφέ ή για ένα ποτό, δεν μπορούσα να ακολουθήσω επειδή δούλευα. Αυτό βέβαια είναι πρόβλημα εκείνης της ηλικίας, μακροπρόθεσμα δεν έχει καμία σημασία. Προφανώς, όποιος σπουδάζει και ταυτόχρονα δουλεύει πάνω σε οποιονδήποτε κλάδο, πόσο μάλλον στην εστίαση, είναι δύσκολο να ισορροπήσει δουλειά και σπουδές. 

Ο Δημήτρης εξηγεί ότι είναι δύσκολο να αφήσει την εστίαση αυτήν την περίοδο, λόγω των υψηλών οικονομικών απολαβών που του προσφέρει: 

«Το πόστο στο οποίο βρίσκομαι εγώ αυτή τη στιγμή, το οποίο είναι ανώτερο σε μία αρκετά μεγάλη αλυσίδα, έχει μέλλον, ειδικά αν το συγκρίνουμε με άλλα πόστα της εστίασης, όπως η παραγωγή ή το service. Φυσικά, θα ήθελα να ασχοληθώ με το αντικείμενο των σπουδών μου. Ωστόσο, όταν ξεκινάς μια καινούρια δουλειά, ξεκινάς από το μηδέν και αυτό φαίνεται και στις οικονομικές απολαβές. Βρίσκομαι σε μία ηλικία που δεν μπορώ να το διαχειριστώ οι οικονομικές απολαβές μου να ξαναβρεθούν στον κατώτατο μισθό για παράδειγμα και είναι ο σοβαρότερος λόγος που δυσκολεύομαι να αφήσω την εστίαση. Όταν έχεις μάθει σε ένα ποσό και έχεις προσαρμόσει τη ζωή σου σε αυτό, είναι δύσκολο να πας στα λιγότερα. Και πόσο μάλλον να το ρισκάρεις να το κάνεις, γιατί δεν ξέρεις αν θα πετύχει ή όχι. Καλώς ή κακώς, όταν είσαι τόσα χρόνια σε κάτι, νιώθεις μια ασφάλεια. 

Εννοείται ότι όλοι θα ήθελαν να κάνουν αυτό που έχουν σπουδάσει, ωστόσο έτσι όπως είναι πλέον η κατάσταση, είναι δύσκολα τα πράγματα. Είναι πολλά περισσότερα αυτά που πρέπει να εξασφαλίσεις για να το κάνεις και στις μέρες μας γίνεται ακόμα δυσκολότερο να τα εξασφαλίσεις. Οπότε όσο περνάει ο καιρός, κοιτάς πολύ περισσότερο τις οικονομικές απολαβές από αυτό που θες να κάνεις, γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι που ξεκίνησαν στην εστίαση προσωρινά, κατέληξαν να ασχολούνται μόνιμα». 

Ο Θωμάς Νταλέτσος, Δικηγόρος και Εργατολόγος, αναλύει τους λόγους για τους οποίους οι νέοι “εγκλωβίζονται” στον κλάδο της εστίασης: 

«Ο κλάδος της εστίασης είναι ένας ευρύς χώρος, με μεγάλη προσφορά εργασίας αυτή τη στιγμή. Ένας νέος άνθρωπος μπορεί να βρει εύκολη και γρήγορη πρόσβαση στο χώρο της εστίασης, παρά του στρεβλού καθεστώτος που ακόμα επικρατεί. Έτσι, οι νέοι στρέφονται στην εστίαση γιατί είναι προσιτό να βρουν μια ευέλικτη μορφή απασχόλησης, όπως είναι η μερική ή η εκ περιτροπής απασχόληση. Είναι επίσης πολύ πιο εύκολο να μεταπηδήσουν σε μια άλλη επιχείρηση εστίασης, από ότι είναι σε οποιονδήποτε άλλο κλάδο που είναι δυσκολότερος ο χώρος. Εφόσον βρίσκουν μία δουλειά εύκολα, δουλεύοντας 4ωρα – τα οποία στην πραγματικότητα ποτέ δεν είναι 4ωρα, στη συνέχεια μπορούν να βρουν και άλλη παράλληλη δουλειά με τις ίδιες ώρες, κερδίζοντας εύκολες απολαβές. Ακόμα και μία απόλυση δεν είναι σημαντικό “εμπόδιο” στον συγκεκριμένο κλάδο, όπως είναι σε άλλους. Αυτοί είναι και οι κυριότεροι λόγοι που οι νέοι “εγκλωβίζονται” στην εστίαση. Με αυτόν τον τρόπο, καταλήγουν να παραβλέπουν το στρεβλό καθεστώς που επικρατεί πολλές φορές στον συγκεκριμένο κλάδο, όπως η έλλειψη ασφάλισης ή οι χαμηλές αμοιβές». 

Μία από τις μεγαλύτερες συνέπειες αυτού του φαινομένου αποτελεί το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο έχει λάβει ήδη τεράστιες διαστάσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Νταλέτσο: 

«Στις μέρες μας, δίνεται μεγάλη έμφαση σε γνώσεις υπολογιστών και προγραμμάτων, που πολλοί νέοι ακόμα δεν τις διαθέτουν. Η κοινωνία αλλάζει και γίνεται ψηφιακή, με γρήγορη και εύκολη πρόσβαση σε υπολογιστές, γεγονός που χρειάζεται εξειδίκευση. Αυτός είναι και ένας παράγοντας που “σπρώχνει” τους νέους στην εστίαση, καθώς δεν χρειάζονται αυτές οι γνώσεις. Επίσης στον κλάδο της εστίασης απαιτούνται λιγότερα τυπικά προσόντα, όπως η προϋπηρεσία ή το πτυχίο πανεπιστημίου, οπότε η νεολαία στρέφεται πολύ εύκολα προς αυτήν την κατεύθυνση. 

Εφόσον οι νέοι συνεχίζουν να εργάζονται για πολλά χρόνια στον κλάδο της εστίασης, έρχονται αντιμέτωποι με προβλήματα όπως η υποασφάλιση, άρα και απώλεια συνταξιοδοτικών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Θα δούμε και βλέπουμε ήδη, ότι οι περισσότεροι από τους νέους δεν θα λάβουν σύνταξη ή η σύνταξη θα είναι πολύ χαμηλή, του επιπέδου των 280 ευρώ. Και φυσικά με αυτές τις χαμηλές χρηματικές απολαβές, έχουμε σοβαρές επιπτώσεις στο δημογραφικό, το οποίο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή στη χώρα. Ποιος νέος θα κάνει οικογένεια και ποιος νέος θα πάρει σύνταξη με υποασφάλιση και υποδοχές στο ύψος επιδομάτων, 280 και 380 ευρω;».