Η μοναξιά των Χριστουγέννων

Χριστούγεννα, η πιο μαγική περίοδος της χρονιάς. Οι πράσινοι και κόκκινοι στολισμοί στο σπίτι, τα λαμπιόνια που με το φως τους «ζεσταίνουν» τους δρόμους των ψυχρών πόλεων, ο ποιοτικός χρόνος που περνάμε με φίλους και οικογένεια, μας κάνουν πραγματικά να πιστεύουμε ότι πρόκειται για την πιο υπέροχη εποχή του χρόνου. Όμως δυστυχώς, αυτή δεν είναι η ίδια συνθήκη για όλους.

Μερικοί άνθρωποι, αυτές τις μέρες νιώθουν πιο μόνοι από πότε.

Αν παρατηρήσουμε τον κόσμο γύρω μας σε μία βόλτα στο κέντρο της πόλης, θα δούμε ηλικιωμένους ανθρώπους να περπατούν αργά, μόνοι τους, με το μπαστούνι στο χέρι, κοιτώντας τις βιτρίνες, καθισμένοι σε παγκάκια, στην προσπάθεια να πιάσουν κουβέντα με κάποιον άγνωστο που τυχαία έκατσε δίπλα τους, απλά και μόνο για να περάσει η ώρα τους.

Άλλοι πάλι, είναι κουλουριασμένοι σε χαρτόκουτα, προσπαθώντας να ζεσταθούν, τρίβοντας τα χέρια και τα πόδια τους, με τις κουβέρτες που τους έχουν απομείνει να τους καλύπτουν από πάνω μέχρι κάτω, δίπλα τους ένα χάρτινο κυπελάκι με κάτι ψιλά, τα ρούχα και τα πιο πολύτιμά τους αντικείμενα σε ένα σακίδιο, έτοιμοι να μετακινηθούν με την πρώτη κακοκαιρία.

Δύο από τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που δυσκολεύονται τις εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων, είναι αναμφισβήτητα, οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας και οι άστεγοι. 

Αυτό που τους χαρακτηρίζει είναι κοινό και βαρύ: η μοναξιά.

Όταν το σπίτι σου είναι ο στολισμένος δρόμος

Έρευνα του Crisis το 2015, που πραγματοποιήθηκε σε περισσότερα από 500 άτομα σε κέντρα ημέρας αστέγων σε όλη τη Βρετανία, αποκάλυψε την έκταση της μοναξιάς και της απομόνωσης μεταξύ των αστέγων, το στίγμα που βιώνουν και το βαρύ τίμημα που αυτό συνεπάγεται για την ψυχική και σωματική τους υγεία.

Η έρευνα έδειξε ότι έξι στους δέκα άστεγους υποφέρουν από μοναξιά, γεγονός που τους καθιστά μερικούς από τους πιο απομονωμένους ανθρώπους στην κοινωνία μας.

Ένας στους τρεις δεν έχει καμία επαφή με την οικογένειά του, ενώ λιγότεροι από ένας στους τέσσερις μπορούν να καλέσουν έναν φίλο σε περίπτωση ανάγκης.

Οι άστεγοι συχνά αισθάνονται ντροπή ή νιώθουν αόρατοι για τους άλλους (70%), με αποτέλεσμα σχεδόν οι μισοί να αισθάνονται ότι δεν αξίζουν βοήθεια.

Το κρίσιμο είναι ότι αυτές οι εμπειρίες δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τους ανθρώπους να ξαναχτίσουν τη ζωή τους: περισσότεροι από τους μισούς δήλωσαν ότι δυσκολεύονται να αναζητήσουν βοήθεια, ενώ επτά στους δέκα δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν ή να διατηρήσουν μια θέση εργασίας. Στις χειρότερες περιπτώσεις, οι άνθρωποι είχαν σκεφτεί ή επιχειρήσει ακόμη και να αυτοκτονήσουν.

Η ανυπόφορη μοναξιά της τρίτης ηλικίας

Περίπου το 24% των ηλικιωμένων, που αντιστοιχεί σε περίπου 2,7 εκατομμύρια άτομα, εξέφρασε την ανησυχία ότι η περίοδος των Χριστουγέννων θα εντείνει το αίσθημα μοναξιάς, σύμφωνα με έκθεση της φιλανθρωπικής οργάνωσης Age UK.

Η συγκεκριμένη έκθεση εξέτασε τις κοινωνικές καταστάσεις που μπορεί να επιδεινωθούν από την εορταστική περίοδο, διαπιστώνοντας ότι 550.000 ηλικιωμένοι συνδέουν τα Χριστούγεννα με αναμνήσεις χαμένων αγαπημένων προσώπων.

Επιπλέον 500.000 δήλωσαν ότι θα βιώσουν μοναξιά ως αποτέλεσμα της έλλειψης κοινωνικής επαφής με την οικογένειά τους, με 191.520 (7%) να δηλώνουν ότι δεν βλέπουν την οικογένειά τους όσο συχνά θα ήθελαν και 342.000 άτομα (11%) να δηλώνουν ότι είναι πιθανό να μείνουν εντελώς μόνοι.

Η Τέρι, o Μάικλ και η Κόνι ανήκουν στους ανθρώπους τρίτης ηλικίας που έχουν νιώσει το αίσθημα της μοναξιάς τα Χριστούγεννα. 

«Η μοναξιά είναι φρίκη, απαίσιο συναίσθημα»

Η Τέρι έχει χάσει το σύζυγο και τον γιο της, απώλειες, οι οποίες την άφησαν να αισθάνεται θλιμμένη και μόνη. Μερικές φορές περνούσε μια εβδομάδα χωρίς να μιλήσει σε κανέναν ή να ακούσει τη φωνή κάποιου άλλου ανθρώπου.

Η Τέρι γίνεται 98 ετών την παραμονή των Χριστουγέννων, αλλά τα Χριστούγεννα ήταν δύσκολα για εκείνη πέρυσι, αφού μια πτώση είχε ως αποτέλεσμα να σπάσει το ισχίο της.

«Τα Χριστούγεννα, για μένα, είναι σαν να βρίσκομαι σε καραντίνα»

Υπήρξαν Χριστούγεννα που ο Μάικλ δεν έλαβε ούτε μια κάρτα.

Υπήρξε μια εποχή που κανείς δεν του έγραψε καθόλου και το τηλέφωνο δεν χτύπησε ποτέ.

Ο ίδιος περιγράφει τη μοναξιά που ένιωσε τότε ως «καταστροφική».

«Το να βλέπω την οικογένειά μου την ημέρα των Χριστουγέννων απλώς μου θυμίζει πόσο μόνος είμαι τον υπόλοιπο χρόνο»

Η 93χρονη Κόνι απομονωνόταν όλο και περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, περνώντας μέρα με τη μέρα μόνη της, γεγονός που συχνά την έκανε να αισθάνεται δυστυχισμένη.

Η ψυχολόγος, Έλλη Γεωργιάδη, αναλύει στην Parallaxi το αίσθημα της μοναξιάς και τη μελαγχολία των Χριστουγέννων που βιώνουν οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας και οι άστεγοι τις γιορτινές περιόδους: 

«Τα Χριστούγεννα είναι μία γιορτή κοινώς αποδεκτή, με ένα βαρύ στερεότυπο ότι “πρέπει” να τη γιορτάσουμε. Έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι είναι μία πολύ όμορφη περίοδος, που σηματοδοτεί αλλαγές, μίας και αλλάζει ο χρόνος και μπορεί να αποτελέσει για πολλούς ανθρώπους μία περίοδος για περισυλλογή, αναθέρμανση σχέσεων, χαλάρωση, έκφραση συναισθημάτων. Αυτό το “πρέπει” ταυτόχρονα αποτελεί και μία παγίδα, όχι μόνο για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, αλλά για όλους μας.

Αν εστιάσουμε στην ομάδα των ηλικιωμένων, που ενδεχομένως μπορεί να μένουν μόνοι τους, να έχουν μακριά τα αγαπημένα τους πρόσωπα, όπως τα παιδιά και τα εγγόνια τους, τα Χριστούγεννα μπορεί να αποτελέσουν μία περίοδο, η οποία επιτείνει το αίσθημα της μοναξιάς, της νοσταλγίας του παρελθόντος, ακόμα και της κατάθλιψης. Αυτό καθιστά τους ηλικιωμένους ανθρώπους πολύ ευάλωτους συναισθηματικά.

Η “χαρά” που επιβάλλουν τα Χριστούγεννα καταπιέζει ακόμα περισσότερο τους ανθρώπους που δεν την αισθάνονται τις εορταστικές ημέρες, είτε λόγω της μοναξιάς, είτε γιατί οι συνθήκες της καθημερινότητάς τους δεν τους επιτρέπουν να νιώσουν ευχάριστα, όπως για παράδειγμα είναι οι άστεγοι. Αυτό πολλές φορές προκαλεί αυτό που είναι γνωστό σε όλους μας, τη “μελαγχολία των γιορτών”».

Η κ. Γεωργιάδη τονίζει ότι «το να πούμε σε κάποιον “μη στεναχωριέσαι που είσαι μον@ σου” είναι απαγορευτικό»:

«Κάτι τέτοιο δεν βοηθάει κανέναν. Για αυτό όμως γίνονται διάφορες δράσεις συμπερίληψης που αφορούν όλους τους πολίτες, είτε απευθύνονται σε αστέγους, είτε συμπεριλαμβάνουν τα ΚΑΠΗ για τους ηλικιωμένους. Η ενσυναίσθηση από όλους προς όλους είναι σημαντική, όλες τις ημέρες, όχι μόνο αυτές των εορτών. Το να κάνουμε μία πράξη αγάπης, μπορεί να είναι κάτι πολύ μικρό, αλλά εξίσου σημαντικό για τον συνάνθρωπό μας αυτές τις ημέρες».

*Με πληροφορίες από AgeUK