Η οδοντόβουρτσά σας είναι γεμάτη βακτήρια

Τα βακτήρια από τις τουαλέτες μας, ο ιός του έρπητα και η ζύμη που προκαλεί τσίχλα μπορούν να αναπτυχθούν στις οδοντόβουρτσές μας. Υπάρχουν όμως τρόποι για να διατηρήσετε την οδοντόβουρτσα σας λίγο πιο καθαρή.

Η οδοντόβουρτσα σας είναι ένα αηδιαστικό μικροσκοπικό οικοσύστημα. Οι φθαρμένες τρίχες της σχηματίζουν μια άγονη θαμνώδη έκταση που κάθε μέρα πλημμυρίζει προσωρινά, μετατρέποντάς την σε ένα υγρότοπο γεμάτο θρεπτικά συστατικά. Ανάμεσα στα πυκνά δάση από ψηλά πλαστικά στελέχη ευδοκιμούν εκατομμύρια οργανισμοί.

Αυτή τη στιγμή, η οδοντόβουρτσά σας φιλοξενεί περίπου 1-12 εκατομμύρια βακτήρια και μύκητες που ανήκουν σε εκατοντάδες διαφορετικά είδη, καθώς και αμέτρητους ιούς. Αυτά σχηματίζουν βιολογικές μεμβράνες στις εκτεθειμένες επιφάνειες της βούρτσας σας ή εισχωρούν στα σπασμένα στελέχη των παλαιωμένων τριχών. Η καθημερινή εισροή νερού, σάλιου, κυττάρων του δέρματος και υπολειμμάτων τροφής από το στόμα μας παρέχει σε αυτά τα μικρόβια όλα όσα χρειάζονται για να αναπτυχθούν. Κάθε τόσο, προστίθενται και άλλοι μικροοργανισμοί που φτάνουν με την εκκένωση μιας κοντινής τουαλέτας ή το άνοιγμα ενός παραθύρου.

Και δύο φορές την ημέρα βάζετε αυτό το απολαυστικό κοκτέιλ στο στόμα σας για να το ανακατέψετε καλά.

Λοιπόν, θα πρέπει να ανησυχείτε περισσότερο για το πόσο καθαρή είναι η οδοντόβουρτσά σας;

Είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους οδοντιάτρους και τους γιατρούς εδώ και χρόνια, ωθώντας τους να εξετάσουν τι ακριβώς ζει στις οδοντόβουρτσές μας, ποιοι κίνδυνοι ενέχουν αυτά τα μικρόβια και πώς πρέπει να καθαρίζουμε τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για το βούρτσισμα των δοντιών μας. (Μπορείτε επίσης να μάθετε περισσότερα για το πώς να βουρτσίζετε σωστά τα δόντια σας σύμφωνα με την επιστήμη σε αυτό το άρθρο της Martha Henriques.)

Από πού προέρχονται τα μικρόβια «Τα μικρόβια στις οδοντόβουρτσες προέρχονται κυρίως από τρεις πηγές», λέει ο Marc-Kevin Zinn, μικροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών Rhine-Waal στη Γερμανία, ο οποίος έχει μελετήσει τη μικροβιακή μόλυνση των οδοντόβουρτσων. Αυτές είναι το στόμα του χρήστη, το δέρμα του και το περιβάλλον όπου φυλάσσεται η οδοντόβουρτσα.

Αλλά ακόμη και πριν χρησιμοποιήσουμε μια οδοντόβουρτσα για πρώτη φορά, αυτή μπορεί να φέρει τη δική της κοινότητα μικροβίων. Μια μελέτη 40 καινούργιων οδοντόβουρτσων από διαφορετικούς κατασκευαστές που αγοράστηκαν από καταστήματα στη Βραζιλία, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι οι μισές ήταν ήδη μολυσμένες με διάφορα βακτήρια.

Ευτυχώς, τα περισσότερα από τα μικρόβια που βρίσκονται στις χρησιμοποιημένες οδοντόβουρτσές μας είναι αρκετά ακίνδυνα. Τα περισσότερα προέρχονται, όπως είναι φυσικό, από το στόμα μας. Κάθε φορά που βάζουμε την οδοντόβουρτσα στο στόμα μας, οι τρίχες της συλλέγουν μικρόβια όπως Rothia denocariosa, Streptococcaceae mitis και μέλη των βακτηρίων Actinomyces – όλα κανονικά καλοήθης κάτοικοι του στόματός μας. Μερικά από αυτά που προσκολλώνται στις τρίχες και στην κεφαλή της οδοντόβουρτσας μπορεί να είναι ακόμη και ευεργετικά για την υγεία μας, βοηθώντας να μας προστατεύσουν από άλλα μικρόβια που προκαλούν τερηδόνα.

Αλλά ανάμεσά τους κρύβονται και «αυτοστοπ» που μας βλάπτουν.

Επιβλαβή βακτήρια

«Τα πιο σημαντικά είναι τα στρεπτόκοκκα και τα σταφυλόκοκκα, που προκαλούν τερηδόνα», λέει ο Vinicius Pedrazzi, καθηγητής οδοντιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο στη Βραζιλία. Άλλα μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή στα ούλα μας, γνωστή ως περιοδοντική νόσος.

Οι ερευνητές έχουν επίσης εντοπίσει βακτήρια και μύκητες που ζουν σε χρησιμοποιημένες οδοντόβουρτσες και δεν έχουν καμία δουλειά να βρίσκονται εκεί – οργανισμούς που συνήθως συνδέονται με λοιμώξεις του στομάχου και τροφικές δηλητηριάσεις, όπως τα Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa και Enterobacteria. Μελέτες έχουν επίσης εντοπίσει παθογόνα όπως το Klebsiella pneumoniae – μια κοινή αιτία λοιμώξεων που αποκτώνται σε νοσοκομεία – και ζυμομύκητες Candida, που μπορούν να προκαλέσουν τσίχλα, σε οδοντόβουρτσες.

Αυτά τα μικρόβια προέρχονται από το νερό με το οποίο ξεπλένουμε τις οδοντόβουρτσές μας, τα χέρια μας και άλλα μέρη του «περιβάλλοντος». Αλλά σκεφτείτε το εξής: αυτό το περιβάλλον είναι πιθανότατα το μπάνιο σας.

Τα μπάνια είναι ζεστά, υγρά μέρη που τείνουν να γεμίζουν τακτικά με αερολύματα, λεπτά σταγονίδια νερού που μπορούν να μεταφέρουν βακτήρια και ιούς μέσω του αέρα. Αυτό κάνει τις οδοντόβουρτσες που φυλάσσονται στα μπάνια ιδιαίτερα επιρρεπείς σε μόλυνση, λέει ο Zinn.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε επίσης τουαλέτες στα μπάνια μας, όπου βρίσκονται οι οδοντόβουρτσές μας. Και, προειδοποιώ, εδώ είναι που γίνεται αρκετά αηδιαστικό.

Το νέφος της τουαλέτας

Κάθε φορά που τραβάτε το καζανάκι, ένα νέφος από μικροσκοπικά σταγονίδια νερού και περιττωμάτων εκτοξεύεται έως και 1,5 μ. (5 πόδια) στον αέρα γύρω από την τουαλέτα. Μαζί με αυτό το αεροζόλ μπορεί να μεταφερθούν βακτήρια και μολυσματικοί ιοί, όπως εκείνοι που προκαλούν γρίπη, Covid-19 και τον χειμερινό ιό του εμετού νοροϊό.

Εάν τυχαίνει να έχετε την οδοντόβουρτσα σας κοντά, τότε το περιεχόμενο της λεκάνης της τουαλέτας σας θα μπορούσε να καταλήξει στις τρίχες της οδοντόβουρτσας που αργότερα βάζετε στο στόμα σας. Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος άμεσης εισπνοής μολυσματικών μικροοργανισμών κατά τη στιγμή της έκπλυσης, αλλά ίσως θα πρέπει να το σκεφτείτε δύο φορές πριν αφήσετε το καπάκι της τουαλέτας ανοιχτό πριν την έκπλυση στο μέλλον. (Διαβάστε περισσότερα σχετικά με το αν μπορείτε να κολλήσετε ασθένειες από τα καπάκια της τουαλέτας.)

Στα κοινόχρηστα μπάνια, το πρόβλημα είναι ίσως μεγαλύτερο – έρευνα σε ένα πανεπιστήμιο διαπίστωσε ότι το 60% των οδοντόβουρτσων των φοιτητών σε κοινόχρηστα μπάνια ήταν μολυσμένες με βακτήρια που βρίσκονται στα κόπρανα, και υπήρχε μεγάλη πιθανότητα τα μικρόβια στην οδοντόβουρτσα ενός ατόμου να προέρχονταν από κάποιον άλλο.

Ωστόσο, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι ιοί όπως η γρίπη και οι κοροναϊοί μπορούν να επιβιώσουν στις οδοντόβουρτσες για αρκετές ώρες και ακόμη και έως και 48 ώρες στην περίπτωση του ιού του απλού έρπητα-1, του ιού που προκαλεί έρπητα στα χείλη. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει έναν πιθανό τρόπο εξάπλωσης ασθενειών – και για αυτόν τον λόγο οι συμβουλές για τη δημόσια υγεία είναι να μην μοιράζεστε τις οδοντόβουρτσες. Οι φορείς δημόσιας υγείας προειδοποιούν επίσης να μην αφήνετε τις οδοντόβουρτσες να αγγίζουν η μία την άλλη αν αποθηκεύετε περισσότερες από μία μαζί, ιδιαίτερα αν ανήκουν σε άτομα με τα οποία δεν ζείτε.

H Hartmann θεωρεί ότι αυτό δεν αποτελεί τόσο μεγάλο πρόβλημα για άτομα που ζουν μαζί. «Τα άτομα που ζουν μαζί μοιράζονται μεγαλύτερο ποσοστό μικροβίων στο στόμα τους σε σύγκριση με άτομα που δεν ζουν μαζί», λέει. «Αμφιβάλλω ότι αυτό οφείλεται σε μια τόσο έμμεση οδό όπως η αποθήκευση οδοντόβουρτσων κοντά, σε αντίθεση με την πιο άμεση οδό του φιλιού ή την λιγότερο έμμεση οδό της κοινής χρήσης». (Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιδιοκτήτες σκύλων συχνά μοιράζονται πολλά από τα ίδια μικρόβια με τα κατοικίδια τους).

Πράγματι, ορισμένοι από τους ιούς που βρίσκονται στις οδοντόβουρτσες θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να λειτουργούν υπέρ μας – η Hartmann και η ομάδα της ανακάλυψαν ότι οι οδοντόβουρτσες φιλοξενούν ακμάζουσες κοινότητες ιών γνωστών ως βακτηριοφάγοι, οι οποίοι μολύνουν τα βακτήρια και όχι τους ανθρώπους και μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο του αριθμού τους.

Ποιος είναι ο κίνδυνος;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο κίνδυνος από παθογόνα είναι μικρός, συμφωνεί ο Zinn, αλλά θα μπορούσε να είναι πιο ανησυχητικός για όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή είναι πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις. Η έρευνα του Zinn, μαζί με άλλες παρόμοιες μελέτες που έχουν αλληλουχίσει το βακτηριακό DNA από οδοντόβουρτσες, έχουν διαπιστώσει ότι τουλάχιστον μερικά από αυτά τα βακτήρια φέρουν γονίδια που τα καθιστούν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Αυτό σημαίνει ότι αν προκαλέσουν λοιμώξεις, είναι πιο δύσκολο να θεραπευτούν. Ωστόσο, ο Zinn προσθέτει ότι στη μελέτη του αυτά τα γονίδια ήταν σε «σχετικά χαμηλά επίπεδα» και επομένως αποτελούν «μέτρια ανησυχία από την άποψη της δημόσιας υγείας». Ωστόσο, μια μελέτη 50 οδοντόβουρτσων από μαθητές στην Ιταλία διαπίστωσε ότι όλες τους έφεραν βακτήρια ανθεκτικά σε πολλαπλά φάρμακα.

Ορισμένες οδοντόβουρτσες περιέχουν αντιμικροβιακές ουσίες που διατίθενται στην αγορά ως μέσο για τον έλεγχο των βακτηρίων που ζουν στην οδοντόβουρτσα σας. Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες φαίνεται να δείχνουν ότι αυτές οι ουσίες δεν συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό του αριθμού των βακτηρίων που ζουν στην οδοντόβουρτσα σας και μπορεί ακόμη και να οδηγήσουν σε αύξηση των ανθεκτικών στα αντιμικροβιακά είδη.

Στην πραγματικότητα, το να αφήνετε την οδοντόβουρτσα σας να στεγνώσει στον αέρα σε θερμοκρασία δωματίου σε όρθια θέση μετά τη χρήση μπορεί να είναι ένας απλός τρόπος για να μειώσετε τα μικρόβια που ζουν εκεί. Πολλοί ιοί, συμπεριλαμβανομένων των ιών της γρίπης και των κοροναϊών, καταστρέφονται καθώς στεγνώνουν. Βακτήρια όπως το Streptococcus mutans, που συμβάλλουν σημαντικά στην τερηδόνα, μπορούν να παραμείνουν ζωντανά στις τρίχες της οδοντόβουρτσας για έως και οκτώ ώρες, αλλά μετά από 12 ώρες αρχίζουν να πεθαίνουν.

Η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση – και μέχρι πρόσφατα τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ – συνιστά επίσης να μην καλύπτετε τις κεφαλές των οδοντόβουρτσων και να μην τις αποθηκεύετε σε κλειστά δοχεία, καθώς αυτό μπορεί να ευνοήσει την ανάπτυξη μικροβίων.

Πώς να καθαρίζετε την οδοντόβουρτσα σας

Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία τεχνικών για την αποστείρωση των οδοντόβουρτσων, από τη χρήση υπεριώδους φωτός μέχρι το πλύσιμο στο πλυντήριο πιάτων ή στο φούρνο μικροκυμάτων. Μερικές από τις λιγότερο αποτελεσματικές τεχνικές είναι το στέγνωμα της οδοντόβουρτσας με στεγνωτήρα μαλλιών ή η βύθισή της σε ένα ποτήρι ουίσκι. Ο φούρνος μικροκυμάτων θεωρείται συχνά ο πιο αποτελεσματικός, αλλά υπάρχει κίνδυνος να λιώσει ή να καταστρέψει τις τρίχες της οδοντόβουρτσας σας.

Η οδοντόκρεμα που χρησιμοποιείτε – η οποία συχνά έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες – μπορεί να συμβάλει στη μείωση του αριθμού των μικροβίων που αναπτύσσονται στην οδοντόβουρτσα σας. Το ξέπλυμα με νερό βοηθά επίσης στην απομάκρυνση ορισμένων βακτηρίων, αλλά πολλά βακτήρια εξακολουθούν να προσκολλώνται και να αναπτύσσονται.

Ορισμένοι ερευνητές συνιστούν ένα διάλυμα 1% ξιδιού ως τον πιο αποτελεσματικό τρόπο μείωσης των βακτηρίων, αλλά αυτό θα αφήσει μια γεύση που ορισμένοι θα βρουν δυσάρεστη όταν χρησιμοποιήσετε ξανά την οδοντόβουρτσα σας. Το μούλιασμα της κεφαλής της οδοντόβουρτσας σε ένα αντισηπτικό διάλυμα στοματικού διαλύματος για πέντε έως δέκα λεπτά μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματικό.

Ο Pedrazzi συνιστά την απολύμανση των βουρτσών με διάλυμα στοματικού διαλύματος που περιέχει είτε 0,12% χλωρεξιδίνη είτε 0,05% χλωριούχο κετυλοπυριδίνιο.

Οι φθαρμένες και ξεφτισμένες τρίχες των παλαιότερων οδοντόβουρτσων φιλοξενούν επίσης περισσότερα βακτήρια, υγρά και θρεπτικά συστατικά για την επιβίωσή τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι οργανισμοί υγείας των δοντιών, όπως η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση, συνιστούν την αλλαγή της οδοντόβουρτσας κάθε τρεις μήνες περίπου – και πιο συχνά για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Η έρευνα του Zinn διαπίστωσε επίσης ότι η βακτηριακή φόρτιση στις οδοντόβουρτσες φτάνει στο αποκορύφωμά της μετά από περίπου 12 εβδομάδες χρήσης.

Ωστόσο, μερικοί ερευνητές στρέφονται προς μια διαφορετική προσέγγιση: οδοντόκρεμες που στην πραγματικότητα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη βακτηρίων. Πρόκειται για προβιοτικές οδοντόκρεμες που στοχεύουν στην εμβολιασμό και την ενθάρρυνση της ανάπτυξης ορισμένων «φιλικών» βακτηρίων που είναι γνωστό ότι είναι ευεργετικά για την στοματική υγεία.

Το Streptococcus salivarius, για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι βοηθά στην καταστολή των επιβλαβών βακτηρίων και στην καταπολέμηση της πλάκας, και δοκιμάζεται από μια εταιρεία στη Νέα Ζηλανδία. Ένα άλλο, το Limosilactobacillus reuteri, ανταγωνίζεται έντονα το Streptococcus mutans, προστατεύοντας ενδεχομένως από την τερηδόνα.

«Έννοιες όπως οι προβιοτικές επικαλύψεις ή τα βιοδραστικά υλικά για τις τρίχες της οδοντόβουρτσας μπορεί να προσφέρουν καινοτόμους τρόπους για την προώθηση μιας υγιούς μικροβιακής ισορροπίας στις οδοντόβουρτσες, μετατρέποντάς τις σε φορείς προστασίας αντί για κίνδυνο», λέει ο Zinn. Προειδοποιεί όμως ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να ερευνηθούν σε αυτόν τον τομέα.

Εν τω μεταξύ, ίσως θα θέλατε να ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στη βούρτσα του μπάνιου σας. Μήπως ήρθε η ώρα να την αντικαταστήσετε; Ή μήπως απλά να την απομακρύνετε από την τουαλέτα;

Πηγή: BBC