Η σκληρή ανατροπή του Russian Doll

Το άρθρο περιέχει spoilers για τη δεύτερη σεζόν της σειράς.

Σε ένα πολυσυζητημένο κείμενο για το The New Yorker στα τέλη του περασμένου έτους, η κριτικός Parul Sehgal ανέλυσε την πανταχού παρουσία του τραύματος: την εξάρτηση, στα βιβλία και στην τηλεόραση, σε ιστορίες με πρωταγωνιστή ένα άτομο που υποφέρει από πόνο, ενοχές και αισθάνονται δυστυχία.

Οι αφηγήσεις για το τραύμα, έγραψε η Sehgal, περιορίζονται από την ανάγκη τους να απεικονίσουν αυτό που κάνει το τραύμα.

Τίποτα όμως από αυτά δεν ίσχυε για τη πρώτη σεζόν του Russian Doll, μιας συναρπαστικής και ψυχοφθόρας σειράς, η οποία δείχνει μια γυναίκα που έχει κολλήσει στον χρόνο και πεθαίνει ξανά και ξανά στα 36α γενέθλιά της. Ναι, η Nadia (την οποία υποδυόταν η συνδημιουργός της σειράς Natasha Lyonne) ήταν εγκλωβισμένη σε μία λούπα, αλλά κάθε ταξίδι προς το θάνατο ήταν εξίσου αινιγματικό και αποκαλυπτικό. 

Η αποκάλυψη της σειράς ότι δεν ήταν μόνη της στον χρονικό βρόχο της ανατίναξε τις παραμέτρους της ιστορίας και οδήγησε σε ένα συμπέρασμα που ήταν επιβεβαιωτικό, ακόμη και εορταστικό. Η σειρά με λίγα λόγια μας λέει πως κανείς στη πραγματικότητα δεν μπορεί πραγματικά να επιβιώσει μόνος του ή χωρίς να προσέχει τους άλλους.

Η αποκάλυψη της εκπομπής ότι δεν ήταν μόνη σ’ όλο αυτό ανατίναξε τις παραμέτρους της ιστορίας και οδήγησε σε ένα συμπέρασμα που ήταν επιβεβαιωτικό, ακόμη και εορταστικό. Κανείς δεν μπορεί πραγματικά να επιβιώσει μόνος ή χωρίς να φροντίζει τους άλλους.

Η 2η σεζόν, που έκανε το ντεμπούτο της στο Netflix πριν λίγο καιρό, είναι κατά κάποιο τρόπο ακόμα πιο φιλόδοξη και πολυεπίπεδη. Αντί να είναι παγιδευμένη μέσα στον χρόνο, η πρωταγωνίστρια βρίσκεται να μεταπηδά στο παρελθόν, μέσω ενός μυστικoύ περάσματος που την στέλνει στα σώματα της μητέρας και της γιαγιάς της. 

Η σειρά εξετάζει το κληρονομικό τραύμα. Αλλά καθώς η σεζόν ξεδιπλώνεται, είναι όλο και πιο ωμή και υπαρξιακά βαρύτερη. Αν η πρώτη δόση έμοιαζε ιδιαίτερα ολοκληρωμένη, τα επτά νέα επεισόδια μοιάζουν σαν μία “βουτιά” προς τα κάτω σ’ έναν πιο σκοτεινό χώρο. Και τελειώνουν με τη Νάντια να συνειδητοποιεί ότι άφησε το μόνο άτομο που νοιάστηκε ποτέ πραγματικά γι’ αυτήν να πεθάνει μόνο του. 

Η τελευταία όπου βρίσκεται στην κηδεία της αγαπημένης της “θείας” Ρουθ και χαμογελάει αλαζονικά στον καθρέφτη όπου συνέχιζε να βρίσκει τον εαυτό της ζωντανό κατά τη διάρκεια της πρώτης σεζόν- μοιάζει στατική, ακόμη και σκληρή. Προσπαθώντας να ξεφύγει από μια κληρονομιά ενοχών και πόνου, που είναι δεμένα με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, η Νάντια το μόνο που κάνει είναι να φορτώνει τον εαυτό της με περισσότερα και από τα δύο.

Τα ερωτήματα που φαίνεται να θέτει η νέα σεζόν είναι: Τι κάνεις όταν μεγάλο κομμάτι από τη μοίρα σου φαίνεται να έχει καθοριστεί από δυνάμεις που δεν μπορείς να ελέγξεις; Πόσα τραύματα μπορεί να αντέξει ένας άνθρωπος; 

Η εστίαση σε αυτό το εξαιρετικά βαρύ θέμα είναι προνόμιο της Lyonne και είναι μια τολμηρή επιλογή για έναν καλλιτέχνη. (Είναι δίκαιο να πούμε ότι η Nadia είναι μια μη νηφάλια εκδοχή της Lyonne, της οποίας η παιδική ηλικία ήταν παρόμοια ταραχώδης και ασταθής).

Στην 1η σεζόν υπέθεσα ότι οι ρωσικές κούκλες του τίτλου της σειράς υπονοούσαν τα στρώματα του χρόνου που περιέχονται το ένα μέσα στο άλλο- η 2η σεζόν ξεκαθαρίζει με το φινάλε της, το “Matryoshka”, ότι η αναφορά του τίτλου της σειράς είναι επίσης τα στρώματα της μητριαρχικής κληρονομιάς που περιέχει κάθε άτομο. Όπως ρωτάει ένας χαρακτήρας τη Νάντια στο πέμπτο επεισόδιο, χωρίς να θέλει να πετάξει κάποιο υπονοούμενο: “Θέλεις να καταλήξεις σαν τη μητέρα σου;”

Αυτού του είδους τα ερωτήματα είναι συναρπαστικά για μια τηλεοπτική κωμωδία. Αλλά επίσης ισοπεδώνουν τη Νάντια ως χαρακτήρα, καθιστώντας την υπερβολικά παθητική μπροστά στην ανάμειξη του σύμπαντος. 

Η πρώτη σεζόν εισήγαγε τον χαρακτήρα του Horse (Brendan Sexton III), ενός εκκεντρικού άστεγου που η Nadia συναντούσε συνεχώς στο Tompkins Square Park της Νέας Υόρκης. Προσπαθώντας να τον κρατήσει από το να παγώσει μέχρι θανάτου, συνάντησε τον Alan (Charlie Barnett), ο οποίος ήταν το ιδιοσυγκρασιακό της αντίθετο από κάθε άποψη, αλλά ο οποίος φαινόταν να έχει κολλήσει στην ίδια λούπα με εκείνη. 

Η Leslye Headland, η σεναριογράφος που δημιούργησε την 1η σεζόν μαζί με τη Lyonne και την Amy Poehler, έχει παρομοιάσει το Άλογο με τον Πάνα, τον Έλληνα θεό της φύσης και της άγριας φύσης. Αλλά στη 2η σεζόν, το Άλογο μοιάζει περισσότερο με έναν κακόβουλο θεό απατεώνα ή με μια πύλη στον κάτω κόσμο. Όταν η Νάντια τον βλέπει στην αποβάθρα του μετρό στο πρώτο επεισόδιο, την αποκαλεί “Νόρα”, το όνομα της νεκρής μητέρας της. Λίγα λεπτά αργότερα, το τρένο στο οποίο επιβιβάζεται η Νάντια φαίνεται να την έχει μεταφέρει τόσο πίσω στο χρόνο, στο 1982, όσο και -όπως ανακαλύπτει σύντομα- στο σώμα της μητέρας της, έγκυος στον εαυτό της.

Καθώς τα επεισόδια εξελίσσονται, το Russian Doll αντιπαραβάλλει αυτή την ανταλλαγή σωμάτων με μια έρευνα βαθιών οικογενειακών πληγών. Η Νάντια δεν είναι ακριβώς παγιδευμένη στο σώμα της μητέρας της- μπορεί να επιστρέψει με το τρένο των 6 στον εαυτό της του 2022 όποτε θέλει. Αλλά όσο περισσότερο παραμένει σε αυτό, τόσο περισσότερο φαίνεται να αναγκάζεται να παίρνει αποφάσεις που δεν είναι πλήρως δικές της. 

Οι χαρακτήρες, επίσης, μοιάζουν λιγότερο προσεκτικά σχεδιασμένοι, σε μεγάλο βαθμό επειδή η περίπλοκη υπόθεση του χρονοταξιδιού καταλαμβάνει τόσο πολύ χώρο.

Ο Άλαν, του οποίου η ιστορία και οι αγχωτικές τάσεις έβαζαν σε τέλεια ισορροπία τη χαοτική προσωπικότητα της Νάντια στην πρώτη σεζόν, παραγκωνίζεται σε μεγάλο βαθμό σε μια περίεργη υποπλοκή που τον τοποθετεί στο σώμα της γιαγιάς του στο Ανατολικό Βερολίνο της δεκαετίας του 1960.. Η Νάντια αρχίζει να βιώνει, στο σώμα της μητέρας της, πώς πρέπει να ένιωθε με την σχιζοφρένεια, αλλά αυτό είναι το μόνο είδος σύνδεσης που έχει το ζευγάρι. Η Nora (Chloë Sevigny) εξακολουθεί να είναι ένα κρυπτόλεξο, ένας χαρακτήρας που ορίζεται από τα προβλήματα ψυχικής υγείας της αντί για τις επιθυμίες της, τα όνειρά της, ακόμη και την προσωπικότητά της. Η γιαγιά της Νάντια, η Βέρα, το σώμα της οποίας καταλαμβάνει η Νάντια το 1944 στη Βουδαπέστη, λίγο μετά τη λεηλασία των περιουσιών της Βέρα από τους Ναζί, είναι ακόμη λιγότερο διακριτή παρουσία από μόνη της.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της νέας σεζόν, το Russian Doll υποστηρίζει ότι η Νάντια είναι το δοχείο για τον πόνο που ένιωσαν οι γυναίκες πρόγονοί της. Η υπερεπιφυλακτικότητα και η εμμονή της γιαγιάς της με την επιβίωση φορτώνει στη Νόρα ένα βάρος που η τελευταία δεν μπορεί να σηκώσει. Η Νόρα, με τη σειρά της, καπνίζει, πίνει και κάνει χρήση ναρκωτικών ενώ είναι έγκυος, όλα στρεσογόνα στοιχεία που φαίνεται να καταδικάζουν τη Νάντια σε μια ζωή με τους δικούς της εθισμούς. Καθ’ όλη τη διάρκεια των ταξιδιών της Νάντια, η Ρουθ, τόσο στο χρονοδιάγραμμα του 1982 όσο και στο χρονοδιάγραμμα του 2022, συνεχίζει να της λέει πράγματα που πρέπει να ακούσει αλλά δεν θέλει να τα ακούσει: ότι, τελικά, τίποτα δεν μπορεί να μας απαλλάξει από τις αμαρτίες μας παρά μόνο ο εαυτός μας. Το κληρονομικό τραύμα είναι πολύ περίπλοκο και ότι ο μόνος τρόπος για να αντέξει η Νάντια αυτό που δεν μπορεί να αλλάξει είναι να αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να το αλλάξει.

Η Νάντια δεν ακούει τίποτα από αυτά και φαίνεται να χάνει τον έλεγχο της ιστορίας της, χάνοντας τη Ρουθ στη διαδικασία. Είναι ένας καταστροφικός τρόπος για να φύγει η Ρούθ. Μια σειρά που, στην αρχή της, υπογράμμιζε πώς η σύνδεση με άλλους ανθρώπους μπορεί να φέρει ελπίδα, χαρά και λύτρωση. Η Lyonne έχει πει ότι το Russian Doll ήταν πάντα σχεδιασμένο να έχει ένα τόξο τριών εποχών, και ελπίζουμε ότι γι’ αυτό οι τελευταίες στιγμές της 2ης σεζόν μοιάζουν τόσο συντριπτικά ελλιπείς. Το να τελειώσει εδώ, με τη Nadia φτιαγμένη, να θρηνεί και να κοιτάζει με κούφια μάτια έναν καθρέφτη που κάποτε σήμαινε την πεισματική επιβίωσή της, θα ήταν μια ανάλγητη κατάληξη για έναν τέτοιο χαρακτήρα. Τώρα το μόνο που μπορεί να κάνει η Νάντια είναι να παραδοθεί.

*Το κείμενο γράφει η Sophie Gilbert στο The Atlantic.