«Κοινωνικό τζετ λαγκ»: Η παρενέργεια από την αλλαγή ώρας

Κάθε χρόνο, όταν αλλάζει η ώρα τον Οκτώβριο, εκατομμύρια άνθρωποι γιορτάζουν την «επιπλέον ώρα» ύπνου.

Αλλά πόσο επηρεάζει πραγματικά αυτή η μικρή αλλαγή το σώμα, τον ύπνο και τη διάθεσή μας;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μετάβαση το φθινόπωρο είναι πολύ πιο ήπια από την αλλαγή την άνοιξη, αλλά δεν είναι εντελώς ακίνδυνη.

Η αλλαγή διαταράσσει ελαφρώς τον κιρκαδικό μας ρυθμό, το εσωτερικό 24ωρο ρολόι που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση, την παραγωγή ορμονών και τη διάθεση.

Κατανόηση των κιρκαδικών ρυθμών

Οι επιπτώσεις της αλλαγής του ρολογιού έχουν τις ρίζες τους στους κιρκαδικούς ρυθμούς μας, το εσωτερικό 24ωρο ρολόι του σώματος που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση, την παραγωγή ορμονών και τη διάθεση.

«Υπάρχει ένα κιρκαδικό ρολόι σε κάθε κύτταρο του σώματος, αλλά υπάρχει και ένα κύριο ρολόι: μια ομάδα νευρώνων στον εγκέφαλο που ακολουθεί αυτόματα το φως, την αυγή, το σούρουπο και το σκοτάδι μέσω σημάτων από τα μάτια», δήλωσε ο Timo Partonen, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, στο Euronews Health.

«Το πόσο καλά λειτουργεί αυτό το ρολόι επηρεάζει το πόσο καλά κοιμόμαστε και πόσο καλή ή κακή είναι η διάθεσή μας. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό», πρόσθεσε.

Τι είναι η θερινή ώρα;

Η θερινή ώρα (DST) είναι η πρακτική της προώθησης των ρολογιών κατά μία ώρα την άνοιξη και της επαναφοράς τους το φθινόπωρο, προκειμένου να παραταθεί το φως της ημέρας το βράδυ.

Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής, τμήματα της Αφρικής και της Ασίας ακολουθούν αυτό το σύστημα.

Φέτος, τα ρολόγια θα γυρίσουν πίσω την Κυριακή, 26 Οκτωβρίου.

Αν και πολλοί χαιρετίζουν την επιπλέον ώρα, η αλλαγή εξακολουθεί να επηρεάζει τον εσωτερικό μας ρυθμό – και μερικοί άνθρωποι το νιώθουν περισσότερο από άλλους.

«Σε γενικές γραμμές, παρά τις διαμαρτυρίες για το ότι τα βράδια γίνονται πιο σκοτεινά, η αλλαγή το φθινόπωρο συνήθως γίνεται πιο ανεκτή», δήλωσε ο καθηγητής Malcolm von Schantz, χρονοβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Northumbria, στο Euronews Health.

«Όσοι δεν συμπαθούν την αλλαγή του φθινοπώρου παραπονιούνται κυρίως ότι σκοτεινιάζει ξαφνικά όταν φεύγουν από τη δουλειά. Αλλά υπάρχουν δύο σημεία σε αυτό. Πρώτον, απλώς αντανακλά το μέρος όπου ζούμε: εκείνη την εποχή του χρόνου, δεν υπάρχουν αρκετές ώρες φωτός για να είναι φωτεινά τόσο τα πρωινά όσο και τα βράδια. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της αλλαγής της ώρας, αλλά απλώς της γεωγραφίας.

Δεύτερον, και λιγότερο διαισθητικά, είναι ότι βιολογικά και φυσιολογικά, το φως το πρωί είναι πολύ πιο σημαντικό για εμάς», είπε.

Πώς η αλλαγή της ώρας μπορεί να επηρεάσει το σώμα μας Μια μελέτη του 2025 από το Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διαπίστωσε ότι οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό από τους άνδρες να αναφέρουν αυξημένη ανησυχία, σύγχυση και άγχος τις ημέρες μετά την αλλαγή της ώρας.

Οι διαταραχές στις ρουτίνες των παιδιών, όπως η καθυστέρηση στην ώρα ύπνου και η δυσκολία στο ξύπνημα, συνέβαλαν επίσης στο άγχος μέσα στα νοικοκυριά.

Ευρύτερες έρευνες στον τομέα της υγείας υποδηλώνουν ότι οι συχνές αλλαγές της ώρας μπορεί να ενέχουν πιο σοβαρούς, μακροπρόθεσμους κινδύνους.

Μια πρόσφατη ανάλυση από επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ διαπίστωσε ότι οι εξαμηνιαίες αλλαγές της ώρας μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερα ποσοστά εγκεφαλικών επεισοδίων και παχυσαρκίας.

Η μελέτη συνέκρινε τρεις πολιτικές – μόνιμη τυπική ώρα, μόνιμη θερινή ώρα και την τρέχουσα εξαμηνιαία αλλαγή – και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εποχιακές αλλαγές της ώρας είναι η χειρότερη από τις επιλογές.

Με τη μοντελοποίηση της έκθεσης στο φως, της κιρκαδικής ευθυγράμμισης και των αποτελεσμάτων για την υγεία σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η υιοθέτηση μόνιμης τυπικής ώρας θα μπορούσε να αποτρέψει περίπου 300.000 εγκεφαλικά επεισόδια ετησίως και να μειώσει την παχυσαρκία σε 2,6 εκατομμύρια άτομα.

Η μόνιμη θερινή ώρα θα επέφερε περίπου τα δύο τρίτα αυτού του οφέλους, σύμφωνα με την έρευνα.

Πώς να διατηρήσετε ένα κανονικό πρόγραμμα ύπνου

Η διατήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου είναι μία από τις πιο σημαντικές – και συχνά παραβλεπόμενες – πτυχές της μακροπρόθεσμης υγείας μας.

«Γνωρίζουμε ότι είναι σημαντικό και γνωρίζουμε επίσης ότι το σώμα μας μπορεί να αντιμετωπίσει κάποια ακανόνιστη λειτουργία. Ωστόσο, από τα επιδημιολογικά δεδομένα, γνωρίζουμε ότι για τη μακροπρόθεσμη υγεία είναι καλύτερο να ελαχιστοποιούμε τις διακυμάνσεις», εξήγησε ο Schantz.

Περιέγραψε τη σύγχρονη συνήθεια να αναπληρώνουμε τον ύπνο τα σαββατοκύριακα – γνωστή ως «κοινωνικό τζετ λαγκ».

«Πολλοί από εμάς ξυπνάμε νωρίς κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και μετά κοιμόμαστε μέχρι αργά τα σαββατοκύριακα – ουσιαστικά αλλάζοντας το πρόγραμμά μας σαν να ταξιδεύουμε σε άλλη ζώνη ώρας την Παρασκευή και να επιστρέφουμε τη Δευτέρα. Αυτό το πρότυπο έχει τις ίδιες μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις με τη συχνή έκθεση στο τζετ λαγκ», είπε.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Epidemiology & Community Health διαπίστωσε ότι τα άτομα με ακανόνιστους κύκλους ύπνου-αφύπνισης είχαν 26% υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια, όπως καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια, ακόμη και αν κοιμόντουσαν τις συνιστώμενες 7-9 ώρες κάθε βράδυ.

Πρέπει να επανεξετάσουμε τη θερινή ώρα;

Πολλοί επιστήμονες και οργανισμοί που ασχολούνται με τον ύπνο υποστηρίζουν την κατάργηση των εξαμηνιαίων αλλαγών της ώρας υπέρ της μόνιμης κανονικής ώρας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε την κατάργηση των εποχιακών αλλαγών της ώρας το 2018 και, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την υποστήριξε κατ’ αρχήν, τα κράτη μέλη δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σχετικά με την υιοθέτηση μόνιμης κανονικής ώρας ή θερινής ώρας.

Προς το παρόν, το ρολόι συνεχίζει να αλλάζει κάθε χρόνο.

Πηγή: in.gr