Μοναξιά: Η μάστιγα της εποχής

Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν: όποιος διατηρεί ένα υγιές κοινωνικό και οικογενειακό δίκτυο προνοεί και για τη δική του σωματική και ψυχολογική υγεία. Τη θετική επίδραση καταγράφει με εμπεριστατωμένο τρόπο μία μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στις ΗΠΑ, στο περιοδικό Psychological Bulletin, αξιολογώντας ποσοτικά δεδομένα από 604 διαφορετικές επιστημονικές μελέτες σε 30 χώρες.

Το «διά ταύτα» είναι σαφές: όσοι αισθάνονται ότι έχουν τη στήριξη της οικογένειας, των φίλων ή των συναδέλφων τους εμφανίζουν καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία. Επιπλέον, έχουν μία πιο έντονη υποκειμενική αίσθηση ευχαρίστησης ή ατομικής επιτυχίας. Δυστυχώς, όμως, μία αντίστοιχη αιτιώδης σχέση παρατηρείται και στην αντίθετη κατεύθυνση.

«Η χρόνια μοναξιά δεν είναι μία απλή αίσθηση, αλλά μία σύνθετη κατάσταση άγχους», επισημαίνει η Ελνάζ Πουρζαρέ, ψυχολόγος στη Βόννη και μέλος της Γερμανικής Ψυχολογικής Εταιρείας. Και εξηγεί: «Όταν κάποιος για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έχει την αίσθηση του ‘ανήκειν’, αλλά της κοινωνικής απομόνωσης, τότε ο οργανισμός λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο όπως και στο χρόνιο άγχος. Εντείνεται η έκλυση κορτιζόλης, αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό σύστημα, ευνοούνται οι φλεγμονές».

Αυξημένος κίνδυνος καρδιοπάθειας

Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η χρόνια μοναξιά συνδέεται με έναν υψηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας, κατάθλιψης και διαταραχών του ύπνου, ακόμα και με ένα χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής. «Υπάρχουν και νευροβιολογικές συνέπειες», τονίζει η Ελνάζ Πουρζαρέ. «Στον εγκέφαλο ενεργοποιείται η ίδια περιοχή που διαχειρίζεται και τον σωματικό πόνο. Αυτή η συνεχής ένταση έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζεται κανείς πιο ευερέθιστος ή, αντιθέτως, να απομονώνεται περισσότερο. Πρόκειται τελικά για έναν φαύλο κύκλο, που επιβαρύνει περαιτέρω τον οργανισμό και την ψυχική υγεία του ατόμου».

Στη Γερμανία η καταπολέμηση της μοναξιάς έχει περάσει και στην πολιτική ατζέντα. Το 2024, για πρώτη φορά, η τοπική κυβέρνηση στο ομόσπονδο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, το πολυπληθέστερο της Γερμανίας, παρουσίασε μία «στρατηγική εναντίον της μοναξιάς», που αποτελείται από 100 διαφορετικά μέτρα. «Εγώ κι εμείς είμαστε ένα» ήταν το σύνθημα της ενημερωτικής καμπάνιας.

«Στρατηγική» εναντίον της μοναξιάς

Μεταξύ άλλων, προβλέπονται ενημερωτικές δράσεις σε σχολεία, πανεπιστήμια, γραφεία ευρέσεως εργασίας. Ενδιαφέρουσα κρίνεται και μία πρόσφατη πρωτοβουλία της δημόσιας τηλεόρασης ARD: στο ημίχρονο ενός ποδοσφαιρικού αγώνα με υψηλή τηλεθέαση εμφανίστηκαν γνωστές τηλεοπτικές προσωπικότητες, όπως ο τραγουδιστής Πέτερ Μάφαϊ, η stand-up comedian Καρολίν Κεμπέκους και ο πρώην ποδοσφαιριστής Λούκας Ποντόλσκι, για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό στο ζήτημα της μοναξιάς. Η συζήτηση συνεχίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ένα hashtag, που σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται ως «#Δώσε_Σήμα»

«Είναι κάτι που αφορά πολλούς», λέει η Καρολίν Κεμπέκους. «Ζούμε σε εποχές πολλαπλών κρίσεων που μας διχάζουν και η πανδημία είχε ενισχύσει αυτή την αίσθηση. Κι όμως, λίγοι είναι διατεθειμένοι να μιλήσουν ανοιχτά γι’ αυτό». Όπως μάλιστα επισημαίνει η δημοφιλής κωμικός, η μοναξιά δεν ταυτίζεται πάντα ή απαραίτητα με τη μοναχικότητα. Δηλαδή «μπορεί κανείς να αισθάνεται μοναξιά ακόμα και μέσα στο πλήθος. Αυτό συμβαίνει συχνά σε νεαρά άτομα που υποφέρουν από mobbing στο σχολείο ή σε όσους βιώνουν έναν χωρισμό».

Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα;

Σύμφωνα με έρευνα του ραδιοτηλεοπτικού δικτύου WDR, οι 6 στους 10 ενήλικες στη Γερμανία έχουν ήδη βιώσει σχετικές εμπειρίες. Ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες η αίσθηση της μοναξιάς εντείνεται. Σύμφωνα με τους ειδικούς, σε αυτό συμβάλλουν τα τελευταία χρόνια η πανδημία, η εντεινόμενη κοινωνική πίεση αλλά και η επέλαση της ψηφιακής επικοινωνίας.

Τι μπορεί να κάνει κανείς για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα; «Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσει κανείς το πρόβλημα, αντί να το απωθεί», λέει η ψυχολόγος Ελνάζ Πουρζαρέ. Από εκεί και πέρα το σημαντικό είναι όχι απλώς να επιδιώκει κανείς νέες επαφές, αλλά να εστιάζει στις επαφές εκείνες που προσφέρουν ποιότητα και συναισθηματική εκπλήρωση. «Το σημαντικό είναι η αίσθηση ότι σε βλέπουν, σε καταλαβαίνουν και σε αποδέχονται», λέει η ειδικός. Ένα πρώτο βήμα είναι να ενταχθεί κανείς σε αυτό που η Πουρζαρέ ονομάζει «κοινωνικά συμφραζόμενα». «Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκτά μία σταθερή ρουτίνα, πολλές φορές με ομαδικές δραστηριότητες (μουσική, αθλητισμός, εθελοντικές δράσεις)».

Πώς μπορεί όμως κανείς να βοηθήσει από την πλευρά του όσους υποφέρουν από χρόνια μοναξιά; Και εδώ η ψυχολόγος Ελνάζ Πουρναρέ δίνει κάποιες συμβουλές: «Είναι σημαντικό να παρατηρεί κανείς τις πρώτες ενδείξεις, όταν ένας άνθρωπος αποσύρεται από το περιβάλλον του και δείχνει απαθής, χωρίς κίνητρο για κοινωνικές επαφές. Εκεί μπορούν να βοηθήσουν μικρές συμβολικές χειρονομίες, ένα τηλεφώνημα, μία συνάντηση, μια βόλτα στη φύση. Σημαντικό είναι να εκδηλώνουμε γνήσιο ενδιαφέρον και αυτό να γίνεται αντιληπτό. Πολλές φορές ακόμα και η απλή παρουσία, η διάθεσή μας να ακούσουμε τον άλλο χωρίς να δίνουμε συγκεκριμένες συμβουλές, μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική».

Πηγή: DW