Νέα μελέτη: Το 2,9% των ανηλίκων 15-17 ετών στην Ελλάδα ατμίζει

Το εύρος του προβλήματος του ατμίσματος από ανηλίκους και τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του ανέδειξε νέα μελέτη της MRB Hellas που παρουσιάστηκε σήμερα με αφορμή την ανακοίνωση καμπάνιας με θέμα «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους» της εταιρείας Παπαστράτος σε συνεργασία με τα υπουργεία Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Τα ευρήματα της έρευνας της MRB Hellas που διεξήχθη για λογαριασμό της Παπαστράτος σε ευρύ κοινό και λιανοπωλητές τον Ιούνιο 2025 δείχνουν ότι το ευρύ κοινό καθώς και οι λιανοπωλητές να συμφωνούν στην αποτροπή των ανήλικων από το άτμισμα και μπορεί στις χώρες της Ευρώπης τα στοιχεία να δείχνουν ότι μόλις το 1% των ανηλίκων ατμίζουν τα καταγεγραμμένα στοιχεία στην Ελλάδα για τις ηλικίες 15-17 δείχνουν ότι ατμίζει το 2,9%.

Tο ερευνητικό πρόγραμμα αποτελούνταν από δύο μέρη. Το πρώτο αφορούσε ποσοτική έρευνα 1.000 συνεντεύξεων σε ευρύ κοινό (6-13/6/2025), αντιπροσωπευτικό του ελληνικού πληθυσμού 18 έως 64 ετών και το δεύτερο μέρος της έρευνας αφορούσε ποσοτική έρευνα σε δείγμα 2.504 λιανοπωλητών σε πανελλαδικό επίπεδο (30/5-20/6/2025).

Σύμφωνα με τους ειδικούς, μεταξύ των δύο αυτών κοινών (ευρύ κοινό, λιανοπωλητές) υπάρχουν πολλά σημεία σύγκλισης αλλά και σημεία όπου οι απόψεις διαφοροποιούνται ή ακόμη και αποκλίνουν.

Συγκεκριμένα, το 79,5% των καπνιζόντων συμβατικό τσιγάρο και το 72,8% των καπνιζόντων ηλεκτρονικό συμφωνούν ότι το φαινόμενο της κατανάλωσης προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους είναι πολύ εκτεταμένο. Σχεδόν 6 στους 10 ερωτηθέντες πιστεύουν ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται σε σχέση με το παρελθόν.

Ωστόσο, και οι λιανοπωλητές αναγνωρίζουν ότι το φαινόμενο κατανάλωσης προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους είναι εκτεταμένο, αλλά με πιο συγκρατημένα ποσοστά (από 53,3% για το ηλεκτρονικό τσιγάρο έως 44,3% για το τσιγάρο).

Αναφορικά με τις απαγορεύσεις εκ μέρους της πολιτείας, το 75,3% των πολιτών δηλώνει ότι γνωρίζει την απαγόρευση πώλησης – πρόσβασης των ανηλίκων σε τσιγάρα και αντίστοιχα 6 στους 10 γνωρίζουν για την απαγόρευση πώλησης – πρόσβασης των ανηλίκων σε εναλλακτικά προϊόντα. Ωστόσο, η έρευνα στο ευρύ κοινό αναδεικνύει ένα σημαντικό εύρημα καθώς το 25% των πολιτών δήλωσε ότι δεν γνωρίζει για τις απαγορεύσεις που ισχύουν σήμερα για όλα τα καπνικά ή συναφή προϊόντα, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για περαιτέρω ενημέρωση για το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.

Αντίστοιχα, οι λιανοπωλητές, σχεδόν στο σύνολό τους γνωρίζουν τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς που υπάρχουν στην πρόσβαση των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης και πώληση αυτών. Τα ποσοστά για το κοινό των λιανοπωλητών κυμαίνονται γύρω στο 98%, υπάρχει δηλαδή καθολική γνώση της απαγόρευσης πώλησης προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανήλικους.

Συνολικά και τα δύο κοινά, σε ποσοστά 91,2% οι πολίτες και 98,4% οι λιανοπωλητές, πιστεύουν ότι η αποτροπή των ανηλίκων από την πρόσβαση και κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης είναι πολύ σημαντικό θέμα για την κοινωνία.

Τι γνωρίζουν για το νομοθετικό πλαίσιο

Παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα γνωρίζει την ύπαρξη απαγορεύσεων για πώληση σε ανήλικους, η εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου που ψηφίσθηκε τον Ιούλιο (Ν. 5216/2025) είναι ατελής και δεν θεωρείται ότι αποτρέπει αποτελεσματικά την κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους.

Το 60,7% των πολιτών πιστεύουν ότι σήμερα, με βάση τις προ του Ν. 5216/2025 ρυθμίσεις, οι ανήλικοι αποτρέπονται σε μικρό βαθμό ή και καθόλου από την κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης ενώ το 58,9% των λιανοπωλητών αναφέρει ότι σε μεγάλο ή και μέτριο βαθμό οι ανήλικοι αποτρέπονται από την κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης, ουσιαστικά αναγνωρίζοντας και αυτοί το πρόβλημα με χαμηλότερη ένταση.

Να σημειωθεί ότι η έρευνα διεξήχθη πριν την ψήφιση του Ν. 5216/2025. Παρόλα αυτά το 39% των λιανοπωλητών θεωρεί ότι η νομοθεσία που ίσχυε και πριν την πρόσφατη ψήφιση του Ν. 5216/2025, δεν απέτρεπε αποτελεσματικά τους ανηλίκους από την κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης.

Επίσης, το 49% των λιανοπωλητών θεωρεί ότι δεν εφαρμόζονται πάντα αποτελεσματικά οι κανόνες ελέγχου της ενηλικότητας στα σημεία πώλησης προϊόντων καπνού και νικοτίνης ενώ, το 63,6% των πολιτών αναγνωρίζει ότι απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια στην εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου.

Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο, ότι το 76% των λιανεμπόρων ενδιαφέρεται να εκπαιδευτεί σε μεγαλύτερο βάθος, ώστε να λάβει Πιστοποίηση Υπεύθυνου Σημείου Πώλησης.

Άλλες παρεμβάσεις

Σύμφωνα με την έρευνα, εκτός από το νομοθετικό πλαίσιο στην αποτροπή πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης, σημαντική είναι και η παρέμβαση συγκεκριμένων κοινωνικών δομών για την εκπαίδευση των νέων ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρέπει να καταναλώνουν τέτοια προϊόντα.

Για το ευρύ κοινό η οικογένεια (σε ποσοστό 80,1%) και το σχολείο (σε ποσοστό 55,9%) έχουν τον κύριο λόγο ως βασικά πεδία διαμόρφωσης κουλτούρας και πρόληψης, χωρίς να είναι αμελητέος ο ρόλος του κράτους (52,4%) και της κοινωνίας συνολικά (58,6%).

Μεγαλύτερη ευθύνη για την αποτροπή των ανηλίκων από την πρόσβαση και αγορά προϊόντων καπνού και νικοτίνης από: Πολιτεία και κράτος: θεωρούνται πρωταρχικά υπεύθυνοι για την εφαρμογή των νόμων (81,6% ευρύ κοινό 81,4% λιανεμπόριο). Λιανοπωλητές: κρίνονται υπεύθυνοι για την ορθή εφαρμογή των κανόνων πώλησης (75,6% ευρύ κοινό 39,6% λιανεμπόριο). Καπνοβιομηχανίες: καλούνται να επιδείξουν κοινωνική υπευθυνότητα και να τηρούν το θεσμικό πλαίσιο (19,1% ευρύ κοινό 51,2% λιανεμπόριο).

Ως προς τα μέτρα πρόληψης που χρειάζονται περαιτέρω να ενισχυθούν για να περιοριστεί η πρόσβαση από ανηλίκους σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης, το 68,1% των πολιτών θεωρεί αναγκαία την περισσότερη ενημέρωση και εκπαίδευση στα σχολεία , το 62,9% ένα αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο και κανόνες, το 62% μια πιο αποτελεσματικότερη εποπτεία στις πωλήσεις με επιτόπιους ελέγχους των Αρχών και το 56,7% έναν αποτελεσματικότερο έλεγχο στις πωλήσεις διαδικτυακά.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 90% των πολιτών και σχεδόν το ίδιο ποσοστό των λιανοπωλητών συμφωνούν με τη συνεργασία Πολιτείας και καπνοβιομηχανίας για την αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης. Επιπλέον, το 41% των πολιτών θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση των ενημερωτικών καμπανιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γύρω από το ζήτημα αυτό.

Οι πολίτες πιστεύουν ότι η προσπάθεια αποτροπής των ανηλίκων από την κατανάλωση προϊόντων καπνού και νικοτίνης θα πρέπει να κινηθεί τόσο στην κατεύθυνση της αποτροπής πρόσβασης όσο και στην κατεύθυνση της παιδείας των ανηλίκων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 92% των πολιτών αναγνωρίζει ότι είναι ευθύνη όλων μας να περιοριστεί η πρόσβαση των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης.

Ο διευθύνων σύμβουλος της MRB, Δημήτρης Μαύρος, επεσήμανε στη συνέντευξη τύπου για την ανακοίνωση της καμπάνιας ότι δεν υπάρχουν μελέτες για το πόσα ανήλικα παιδιά στην Ελλάδα ατμίζουν. Το ποσοστό πιθανώς είναι χαμηλό. Στις πιο πολλές αναπτυγμένες χώρες όπως εξήγησε αγγίζει το 1% με τη Γερμανία να είναι πολύ χαμηλά μόλις στο 0,1%, ενώ η Ελβετία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φτάνοντας το 1,1% με τον υπουργό Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη να επισημαίνει ότι ο ίδιος προσωπικά δεν πιστεύει ότι στην Ελλάδα είναι τόσο χαμηλά τα ποσοστά. Συμπληρωματικά ο κ. Μαύρος ανέφερε ότι τα στοιχεία για την ηλικία των 15-17 δείχνουν ότι ατμίζει το 2,9%.

Ο κ. Μαύρος σημείωσε επίσης ότι μια καμπάνια αποτροπής των ανήλικων θα βοηθήσει όπως και τους ενήλικες και τα οφέλη θα είναι διπλά καθώς η συνεχής ενημέρωση βοηθά στην αποδοχή. «Η στήριξη της καμπάνιας θα είναι για να σώσουμε τα παιδιά» όπως είπε.

Τέλος, να σημειωθεί ότι η Παπαστράτος, στo πλαίσιo της εταιρικής της υπευθυνότητας, αναλαμβάνει τη σημαντική πρωτοβουλία «Συμμαχία για την αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης». Σε συνέχεια του νόμου του υπουργείου Υγείας 5216/2025 που ψηφίστηκε πρόσφατα (7/7/2025), η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει να συνενώσει τις δυνάμεις της Πολιτείας, της κοινωνίας και των επιχειρήσεων ώστε να αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά το μεγάλο πρόβλημα της πρόσβασης και κατανάλωσης προϊόντων καπνού και νικοτίνης από τους ανηλίκους.