Οι Γαλλίδες στη Θεσσαλονίκη
Με αφορμή την ημέρα της γυναίκας μια αναδρομή στο ρόλο που έπαιξαν Γαλλίδες στην πόλη.
Στη Chronique, το οποίο δημοσιεύεται λίγες μόλις ημέρες πριν από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, αποτίεται φόρος τιμής στις γυναίκες και στα κορίτσια που, διατηρώντας στενές σχέσεις με τη Γαλλία, πρωτοστάτησαν στο κίνημα χειραφέτησης των γυναικών της Θεσσαλονίκης.
Παρακάτω, λοιπόν, η σχετική αναδρομή:
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ενισχύεται το εκπαιδευτικό σύστημα στη Σαλονίκη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας¹. Στη δεκαετία του 1870, η Οικουμενική Ένωση Ισραηλιτών (Alliance israélite universelle), η οποία είχε ιδρυθεί στο Παρίσι το 1860 και ήταν βαθιά επηρεασμένη από τη γαλλική σκέψη, αναλαμβάνει πρώτη την πρωτοβουλία και ιδρύει 9 σχολεία (3 επαγγελματικά σχολεία και 6 σχολεία θηλέων) μεταξύ 1873 και 1910. Μία δεκαετία αργότερα, στο 1880, θα ακολουθήσουν τα θρησκευτικά σχολεία (Filles de la Charité, De la Salle) και τα γαλλικά ιδιωτικά σχολεία (Guiraud, Petit Lycée). Και φυσικά αυτήν την κοσμοπολίτικη και πολυπολιτισμική στις αρχές του 20ου αιώνα πόλη, όπου η γαλλική γλώσσα είναι πολύ διαδεδομένη (είναι η γλώσσα που μιλά η ελίτ που έχει αποφοιτήσει από αυτά τα σχολεία και χρησιμοποιείται ως διεθνής γλώσσα), η Γαλλική Λαϊκή Αποστολή θα επιλέξει για να ιδρύσει τα πρώτα της σχολεία εκτός Γαλλίας (το 1906)².
Στα διεθνή αυτά σχολεία, θα συνυπάρξουν όλες οι κοινότητες (Οθωμανοί, Έλληνες, Γάλλοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Σέρβοι, Βούλγαροι, Ούγγροι, κλπ.) και οι οπαδοί όλων των θρησκειών (Εβραίοι –οι οποίοι υπερτερούν σαφώς αριθμητικά–, Μουσουλμάνοι, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες) της πόλης. Σ’ αυτήν λοιπόν την ανοιχτή και προοδευτική πόλη, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο των εμπορικών ανταλλαγών της ανατολικής Μεσογείου, οι μεσοαστικές οικογένειες, που επιζητούν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση, θα αποφασίσουν να στείλουν τα παιδιά τους να μορφωθούν στα σχολεία, ειδικά τα κορίτσια. Το γεγονός αυτό θα σηματοδοτήσει την έναρξη της χειραφέτησης των γυναικών της Θεσσαλονίκης.
Άλλες, λιγότερο προνομιούχες γυναίκες αποκτούν την αυτονομία τους μέσω της εργασίας, ζουν από τα χρήματα που κερδίζουν και κάποιες από αυτές συμμετέχουν στα κοινωνικά κινήματα της εποχής. Όταν το 1909 δημιουργείται στη Σαλονίκη η μεγαλύτερη εργατική οργάνωση των Βαλκανίων, η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν), στις απεργίες της θα συμμετέχουν πολλές γυναίκες, κυρίως πολλές Εβραίες που εργάζονταν στην επεξεργασία του καπνού, διεκδικώντας τα δικαιώματά τους.
Λίγα χρόνια αργότερα, όταν οι άντρες τους θα επιστρατευτούν στο Μέτωπο, οι γυναίκες θα αναλάβουν νέες ευθύνες, θα καταλάβουν μια πιο σημαντική θέση στην κοινωνία και θα ανεξαρτητοποιηθούν έτσι περαιτέρω (όπως άλλωστε έγινε και σε πολλές άλλες χώρες στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου).
Έτσι, τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο κοινωνικό περιβάλλον, οι γυναίκες αποδεσμεύονται από την οικογένεια, έρχονται σε επαφή με τις άλλες κοινότητες, με άλλους τρόπους σκέψης, αναπτύσσουν τη μεταξύ τους αλληλεγγύη.
Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Μετώπου, όταν η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 καταστρέφει όλα σχεδόν τα εβραϊκά σχολεία στο κέντρο της πόλης, στα οποία φοιτούσε ένας μεγάλος αριθμός μαθητριών, τα σχολεία της Γαλλικής Λαϊκής Αποστολής θα υποδεχτούν πολλούς από τους μαθητές τους (καθώς τα δύο εκπαιδευτικά συστήματα είχαν πολλά κοινά και οι δεσμοί μεταξύ της εβραϊκής κοινότητας και του γαλλικού προξενείου ήταν πολύ ισχυροί). Ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών τριπλασιάζεται και, κατά τη σχολική χρονιά 1917-1918, ανέρχεται σε 1.281 μαθητές, με τα κορίτσια στο Γυμνάσιο Θηλέων να υπερτερούν αριθμητικά (407 μαθήτριες, σε σχέση με τους 334 μαθητές του Λυκείου Αρρένων και τους 190 μαθητές της Εμπορικής Σχολής).
Η χειραφέτηση των κοριτσιών της Θεσσαλονίκης είχε μόλις ξεκινήσει…
