Όταν τα ελληνικά ζωντανεύουν!
«Αριστοτέλειο καλεί Αμερική!». Ένα πρόγραμμα γλώσσας και ανταλλαγής ιδεών μέσω Skype.
Λέξεις: Δρ. Δέσποινα Μαργωμένου, Τμήμα Κλασικών Σπουδών-Νεοελληνικό Πρόγραμμα, University of Michigan, Ann Arbor
Στην αίθουσα υπολογιστών επικρατεί ένα μικρό χάος:
«Πώς δυναμώνω τον ήχο στα ακουστικά;»
«Δεν θυμάμαι το password μου στο Skype!»
«Να ανοίξω και το Facebook;»
Η ίδια σκηνή πάνω κάτω από το 2011, ταυτόχρονα, σε δύο μέρη του κόσμου: έξι το απόγευμα στη Θεσσαλονίκη, έντεκα το πρωί στο Μίσιγκαν. Το έχουμε συνηθίσει πλέον αυτό το μικρό χάος, κι εγώ και οι συνάδελφοι του ΑΠΘ. Κάτι σαν όργανα ορχήστρας πριν από συναυλία. Αυτό που ακολουθεί στη δική μας περίπτωση είναι μια καλά χορογραφημένη ανταλλαγή απόψεων για πολιτικά, κοινωνικά, και πολιτιστικά θέματα ανάμεσα σε φοιτητές απ’ το Κέντρο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών του ΑΠΘ που παρακολουθούν μαθήματα Αγγλικών, και φοιτητές απ’ το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στο Αν Άρμπορ των ΗΠΑ που παίρνουν μαθήματα Νέων Ελληνικών, στο Νεοελληνικό Πρόγραμμα (Έδρα Καβάφη) του Τμήματος Κλασικών Σπουδών.
Το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν οι φοιτητές μας ονομάζεται “Conversations on Culture” («Συζητώντας την Καθημερινότητα») και βασίζεται σε ένα μοντέλο για την εκμάθηση γλώσσας μέσω διαπολιτιστικών ανταλλαγών και συγκρίσεων που ονομάζεται Cultura MIT. Το Cultura ξεκίνησε το 1997 από το πανεπιστήμιο MIT των ΗΠΑ και αφορούσε αρχικά την εκμάθηση γαλλικών. Άλλες γλώσσες όπως τα γερμανικά, τα ρωσικά, κλπ. χρησιμοποίησαν την πλατφόρμα του ΜΙΤ. Τα Νέα Ελληνικά δεν ήταν μια απ’ τις γλώσσες που εξυπηρετούνταν απ’ τη συγκεκριμένη δικτυακή πλατφόρμα.
Η ιδέα να προσαρμόσουμε το πρόγραμμα του ΜΙΤ στις ανάγκες φοιτητών που μαθαίνουν Νέα Ελληνικά και στις συγκεκριμένες απαιτήσεις της νεοελληνικής, ξεκίνησε το 2011, όταν είχα την τύχη να προσληφθώ ως καθηγήτρια στο Νεοελληνικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν στο Αν Άρμπορ. Το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν αξιολογείται ανάμεσα στα 20 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Τα Νέα Ελληνικά διδάσκονται στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών απ’ το 1990, ενώ η Έδρα Καβάφη, στην οποία πλέον ανήκει το πρόγραμμα Νεοελληνικής γλώσσας, δημιουργήθηκε το 1998 από δωρεές της ελληνικής κοινότητας. Το νεοελληνικό πρόγραμμα προσφέρει μαθήματα ελληνικής γλώσσας, ιστορίας, λογοτεχνίας, μετάφρασης και ανθρωπολογίας σε περίπου 80-100 φοιτητές το χρόνο, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να πάρουν πτυχίο με ειδίκευση στα Νέα Ελληνικά (Concentration in Modern Greek), ή δεύτερη ειδίκευση στα Νέα Ελληνικά (Minor in Modern Greek.) Τουλάχιστον 30-40 φοιτητές το χρόνο παρακολουθούν μόνο τα γλωσσικά μαθήματα που περιλαμβάνουν 6 εξάμηνα/επίπεδα γλωσσομάθειας (με βάση το ΚΕΠΑ): Στοιχειώδες, Εισαγωγικό, Βασικό, Επίπεδο Επάρκειας, Προχωρημένο Επίπεδο και επίπεδο Αυτάρκειας. Οι φοιτητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Συζητώντας την Καθημερινότητα» είναι φοιτητές του Βασικού Επιπέδου και του Επιπέδου Επάρκειας, έχουν συμπληρώσει με άλλα λόγια το τρίτο και το τέταρτο εξάμηνο μαθημάτων γλώσσας.
Το πρόγραμμα καλύπτει δύο εξάμηνα (ένα ακαδημαϊκό έτος.) Ξεκινάει με μια σειρά ερωτηματολογίων τα οποία οι φοιτητές των δύο πανεπιστημίων συμπληρώνουν στο διαδίκτυο, στη μητρική τους γλώσσα. Τα ερωτηματολόγια περιλαμβάνουν ερωτήσεις που είναι φαινομενικά απλές και βασίζονται σε παρατηρήσεις απ’ την καθημερινότητα, αλλά μεταφέρουν πολιτιστικές και κοινωνικές εμπειρίες που μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικές ανάμεσα στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ (πχ. Συμπληρώστε τη φράση: «καλός αστυνομικός είναι…».) Σε μια σειρά συνεδρίων μέσω Skype, οι φοιτητές συζητούν τις απαντήσεις τους στα ερωτηματολόγια. Οι απαντήσεις αυτές έχουν ήδη οργανωθεί σύμφωνα με τη συχνότητα συγκεκριμένων θεμάτων έτσι ώστε να μην είναι δυνατό να ταυτοποιηθούν οι απόψεις που εκφράζονται με συγκεκριμένους φοιτητές. Έτσι η συζήτηση για ευαίσθητα θέματα (πχ. δικαιώματα LGBTQ, ρατσισμός, το κίνημα #MeToo κλπ.) γίνεται σε περιβάλλον σχετικής ανωνυμίας. Η ώρα του μαθήματος χωρίζεται ισότιμα: στο πρώτο μισό η συζήτηση γίνεται στα ελληνικά και στο δεύτερο στα αγγλικά. Οι φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να διερευνήσουν τις απαντήσεις που βλέπουν αναζητώντας συγκεκριμένα μοτίβα (patterns). Η διερεύνηση γίνεται πάντα στην ξένη γλώσσα. Οι Αμερικανοί φοιτητές στα ελληνικά, και οι Έλληνες στα αγγλικά. Με άλλα λόγια οι φοιτητές γίνονται «εθνογράφοι» στην ξένη γλώσσα, και ερμηνεύουν την καθημερινότητα που βιώνουν στην μητρική τους γλώσσα.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε με χρηματοδότηση από το πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν (University of Michigan, Office of the Vice Provost for International Affairs, Global Teaching with Videoconferencing Grant). Για να στηθεί χρειάζεται ένας μικρός στρατός συνεργατών και τεχνικών συμβούλων, που περιλαμβάνει το προσωπικό του Language Resource Center του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ειδικά την κα. Philomena Meechan που διευθύνει την τεχνική υποστήριξη του συγκεκριμένου προγράμματος. Από την Ελλάδα το πρόγραμμα Γαλλικών του ΑΠΘ μας παρέχει το εργαστήριο υπολογιστών του τα απογεύματα. Η βασική και μόνιμη συνεργάτης μας στην Ελλάδα από το 2011, είναι η Δρ. Άννα-Μαρία Χατζηθεοδώρου, καθηγήτρια Αγγλικών στο Κέντρο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών του ΑΠΘ. Φοιτητές του Κέντρου από διάφορα τμήματα, συμμετέχουν εθελοντικά κάθε χρόνο στο πρόγραμμα. Κατά καιρούς είχαμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε και με άλλα πανεπιστήμια και με συγκεκριμένα τμήματα πανεπιστημίων: το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (καθ. Δρ. Δ. Καταπότη και καθ. Δρ. Ν. Χουρμουζιάδη), και το τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου (καθ. Δρ. Γ. Τσιμούρης.) Η προσπάθειά μας τώρα είναι να διευρύνουμε το πρόγραμμα, δημιουργώντας μόνιμες συνεργασίες όπως αυτή του ΑΠΘ, με περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια και να μπορέσουμε να καλύψουμε και άλλα επίπεδα γλώσσας ή και πιο εξειδικευμένα μαθήματα.
Την καλύτερη αξιολόγηση για το πρόγραμμα μας την παρέχουν οι ίδιοι οι φοιτητές που επιστρέφουν κάθε εξάμηνο με ενθουσιασμό. Όπως γράφει η Christina Russ, φοιτήτρια από το Μίσιγκαν: «Και εκεί που μιλάς προσεκτικά μην κάνεις λάθη, η φοιτήτρια απ’ την άλλη πλευρά χρησιμοποιεί τη λέξη «σπέρνομαι» όχι όπως τη βρίσκεις στο λεξικό, μα με τρόπο τελείως ιδιωματικό! Και ξαφνικά τα ελληνικά ζωντανεύουν και γίνονται σαν τα Ebonics που μιλάς στο σπίτι. Οπότε χαλαρώνεις, χαμογελάς, και αδιαφορείς αν σου ξέφυγε καμία αιτιατική ή κανένας αόριστος. Η πραγματική επικοινωνία ξεκινάει!».
