Πικροδάφνες στα σχολεία: Ένας άγνωστος αλλά υπαρκτός κίνδυνος

Λέξεις: Σύρμω Μιχαήλ

Βρισκόμαστε σ’ ένα συνηθισμένο σχολείο, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης που μοιράζεται την ίδια αυλή μ΄ένα νηπιαγωγείο. Κυριαρχούν το τσιμέντο και τα πλακάκια. Η βλάστηση της αυλής όμως, μολονότι λιγοστή και οριοθετημένη σε παρτέρια, κερδίζει μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος των μαθητών. Εννοώ ότι οι μαθητές δεν περπατούν σε χώμα, δεν τρέχουν στο χορτάρι όπως είχα δει να συμβαίνει σ’ ένα σχολείο στο κέντρο του Αμβούργου ωστόσο, ακόμη κι έτσι, την ώρα του διαλείμματος τα μικρά παιδιά παίζουν με τα φυτά και δημιουργούν με τη φαντασία τους κόσμους ολόκληρους που συχνά με κάνουν να κρυφογελάω. Έτσι, τα κλαδάκια μεταμορφώνονται σε σπαθιά επικών μονομαχιών, τα πεσμένα φύλλα από τα δέντρα και τους θάμνους της αυλής γίνονται πρώτη ύλη για φωλιές αλλά και συστατικά για να «μαγειρέψουν» φαγητό και μετά να το σερβίρουν στους φίλους τους. Οι τρύπες που σκάβουν στο χώμα με τα ξυλαράκια τους και που γεμίζουν με νερό απ’ τα μπουκαλάκια τους παίρνουν στο μυαλό τους διαστάσεις τέτοιες που εννοείται ότι σε λίγο θα μεταμορφωθούν σε λιμνούλες για μη σας πω ότι θα εμφανιστούν και ψάρια εκεί μέσα. Τι όμορφη που είναι η φαντασία τους!

Κι είμαστε κι εμείς οι μεγάλοι που τα βλέπουμε και τα χαιρόμαστε, που μπορεί να μην παίζουμε συχνά, μπορούμε όμως να εξασφαλίσουμε τις συνθήκες να παίζουν εκείνα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ασφάλεια. Για αυτό δεν φυτεύουμε, ας πούμε, τριανταφυλλιές στις αυλές των σχολείων μιας και τ’ αγκάθια τους μπορεί να τραυματίσουν τα παιδικά χεράκια. Τι γίνεται όμως με εκείνα τα φυτά που τα «αγκάθια» τους δεν φαίνονται;

Τα διαφορετικά είδη φυτών έχουν και διαφορετικούς τρόπους να προστατεύονται από τους εχθρούς τους. Άλλα έχουν αγκάθια, αιχμηρές τρίχες ή άλλους εξωτερικούς αμυντικούς σχηματισμούς κι άλλα έχουν ως κρυφό όπλο την τοξικότητά τους. Περιέχουν δηλητήρια που απωθούν τους επίδοξους θηρευτές τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η πικροδάφνη (Nerium oleander) η οποία καμιά σχέση δεν έχει με τη Δάφνη (Laurus nobilis) που χρησιμοποιείται ευρύτατα στη μαγειρική. Αυτή είναι όντως πικρή κι όχι τυχαία. Τα φύλλα της κι ο βλαστός της περιέχουν την νεριίνη, μια τοξική ουσία που μπορεί να προκαλέσει από δερματικούς ερεθισμούς και φλεγμονή των ματιών, μέχρι καρδιακά προβλήματα. Σε κάποιες περιοχές συνήθιζαν να εξοντώνουν τα ποντίκια βουλώνοντας τις ποντικότρυπες με φύλλα και κλαδιά πικροδάφνης. Είναι τρομακτικό το γεγονός ότι η κατανάλωση ενός μόνο φύλλου μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θάνατο σ’ ένα μικρό παιδί.

Η πικροδάφνη όμως υπάρχει παντού, στις εθνικές οδούς, σε παρτέρια, σε διαχωριστικές νησίδες δρόμων, σε πάρκα και πλατείες κι αυτό γιατί έχει πολλά πλεονεκτήματα. Είναι πολύ ανθεκτική στην ξηρασία, στη ρύπανση, σε ασθένειες και έντομα, έχει γρήγορη ανάπτυξη, έχει μεγάλη περίοδο ανθοφορίας προσφέροντας μάλιστα μια εντυπωσιακή παλέτα χρωμάτων με τα λουλούδια της που δίνουν πανέμορφες πινελιές στο τοπίο. Για όλους αυτούς τους λόγους επιλέγεται πολύ συχνά ως καλλωπιστικό είδος, μέρος της χλωρίδας του αστικού ιστού.

Στα σχολεία όμως; Μήπως η φύτευση της εκεί χρειάζεται μια δεύτερη σκέψη; Γιατί ένας γεωπόνος, ένας δασολόγος ή ένας αρχιτέκτονας τοπίου μπορεί να έχει τις καλύτερες προθέσεις και γνώσεις ώστε να κάνει την σωστή επιλογή των φυτών με κριτήρια βιολογικά και αισθητικά όμως δεν μπορεί ίσως να σκεφτεί αυτό που έκανε μια μικρή μαθήτρια στην αυλή του σχολείου. Να δοκιμάσει το «φαγητό» που σερβιρίστηκε από τους συμμαθητές της στην ιστορία που αναφέραμε στην αρχή. Κι αν αυτή τη φορά η τύχη ήταν μαζί μας, γιατί το βλέμμα κάποιου μεγάλου που γνώριζε, έπεσε πάνω στη σκηνή, θα είναι και την επόμενη;

Βέβαια, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η σχολική αυλή είναι ή θα μπορούσε να είναι και χώρος μάθησης όπου τα παιδιά θα έπρεπε να μαθαίνουν να ξεχωρίζουν το καλό και το κακό. Κι αν ένας μαθητής ή μια μαθήτρια δεν άκουσε ή δεν έμαθε ή κι αν ακόμη έμαθε, υπερνικήσει τελικά η παιδική περιέργεια; Γιατί να συνεχίζουμε να παίρνουμε το ρίσκο, τη στιγμή μάλιστα που έχουμε μια μεγάλη γκάμα επιλογών που μπορούν να ικανοποιήσουν τα κριτήρια μας;

Η φύση, ακόμη και η φύση στην πόλη, έχει τους δικούς της νόμους και τα παιδιά μας ζώντας μακριά απ’ αυτή δεν είναι εξοικειωμένα με τους κινδύνους της. Η αρκούδα στο δάσος δεν είναι ο Γουίνι που θα τρέξουμε να αγκαλιάσουμε και τα φασόλια του Τζακ δεν γίνονται πάντα γιγάντιες φασολιές που οδηγούν στη χήνα με τα χρυσά αυγά.

*H Σύρμω Μιχαήλ σπούδασε Παιδαγωγικά, Βιολογία κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Περιβαλλοντική Βιολογία. Εργάζεται ως δασκάλα σε σχολείο της Θεσσαλονίκης και γράφει βιβλία για παιδιά. Έργα της έχουν βραβευθεί από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.