Πόσο επικίνδυνες είναι οι δίαιτες που κυκλοφορούν στα social media;

“Αναζητάμε γυναίκες 25-40 ετών που θέλουν να χάσουν έως και 15 κιλά”, τις τελευταίες εβδομάδες, εμφανίζονται τέτοιου είδους post στην αρχική μου. Ομολογουμένως, αν δεν είχα περάσει από την φάση των διατροφικών διαταραχών θα με δελέαζε η ιδέα χωρίς να γνωρίζω πόσο επικίνδυνο είναι για την υγεία μου.

Στον ψηφιακό κόσμο το 2025, οι διατροφικές μας συνήθειες, κατά βάση, διαμορφώνεται από όλα εκείνα που παρακολουθούμε στα social media, από το νερό με τσία που πίνουν οι διάσημες stars στο εξωτερικό για φλατ κοιλιά, μέχρι τα outmeal και τα αποτοξινωτικά smothies, τα συμπληρώματα διατροφής που ξεπρήζουν, και τα jank food με τις υπερχυλήσεις σοκολάτας και μαγιονέζας σε ένα video. Το Tik – Tok είναι αυτό που καθιερώνει τις τάσεις, το instagram είναι εκείνο που σου προωθεί τα φαγητά, το facebook είναι δαύτο που σου πετάει διαρκώς διαφημίσεις για τέλεια προγράμματα δίαιτας που υπόσχονται απώλεια βάρους σε μόλις 5 μέρες.

Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια υπάρχει τρομερή αύξηση στο virality των βίντεο που προωθούν το what I eat in a day στα οποία οι περισσότεροι influencers δείχνουν σαλάτες, κοτόπουλο και φρούτα κι εσύ νοιώθεις ένα τίποτα που ήθελες εκείνη την ημέρα να φας πίτσα, ενώ τα mukbang videos είναι εκείνα που εκτοξεύονται στις τάσεις με ανθρώπους που τρώνε τρομερά δελεάστικά τα junk της επιλογής τους μπροστά στην κάμερα χωρίς απαραίτητα να μιλούν. Όπως και να έχει ο ψηφιακός κόσμος σου είναι εκείνος που σου προωθεί τι θα φας μέσα στην ημέρα είτε το πιστεύεις, είτε όχι.

Οι δίαιτες που προβάλλονται στα social media είναι συνήθως επικίνδυνες, καθώς συχνά δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά σε προσωπικές εμπειρίες ή εμπορικές στρατηγικές. Πολλές από αυτές τις δίαιτες προωθούν γρήγορη απώλεια βάρους μέσω περιορισμένων ή εξαιρετικά αυστηρών διατροφών, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών, να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχών διατροφής και να βλάψουν τον μεταβολισμό.

Ειδικότερα, έρευνες έχουν δείξει ότι οι αυστηρές δίαιτες ενδέχεται να επιφέρουν βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα, ενώ μπορεί να οδηγήσουν σε επαναπρόσληψη βάρους και ενδεχομένως σε πιο σοβαρά προβλήματα υγείας στο μέλλον. Η επιστημονική κοινότητα έχει εκφράσει έντονες ανησυχίες σχετικά με την επίδραση των social media στην εικόνα του σώματος και την ψυχική υγεία των χρηστών.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι χρήστες που εκτίθενται σε προγράμματα ή φωτογραφίες που προβάλλουν εξαιρετικά αδύνατα σώματα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν αρνητική αυτοεκτίμηση και να αναζητήσουν ανθυγιεινές μεθόδους απώλειας βάρους. Ορισμένα κοινωνικά δίκτυα προωθούν άμεσα ή έμμεσα διατροφικές τάσεις που περιλαμβάνουν “θαυματουργά” χάπια ή δίαιτες, οι οποίες, εκτός από επικίνδυνες, είναι συχνά αναποτελεσματικές.

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Eating Disorders, οι χρήστες του Instagram και άλλων κοινωνικών μέσων που ακολουθούν περιεχόμενο σχετικά με δίαιτες και γυμναστική εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών. Αυτό επιβεβαιώνει την επικινδυνότητα της συνεχούς έκθεσης σε μη επιστημονικές συμβουλές για την εικόνα του σώματος, ιδιαίτερα όταν προέρχονται από influencers ή άτομα χωρίς ειδική γνώση. Είναι σημαντικό να προσεγγίζουμε την υγεία και τη διατροφή με μια ισχυρή βάση επιστημονικών γνώσεων και όχι να βασιζόμαστε σε αμφιβόλου αξιοπιστίας πληροφορίες από τα social media

Η διατροφολόγος Στέλλα Γιαννακοπούλου σχολιάζει πως οι δημοφιλείς δίαιτες που κυκλοφορούν στα social media δεν είναι πάντα ασφαλείς παρόλο που είναι ελκυστικές στο κοινό μιας και υπόσχονται γρήγορα αποτελέσματα: “Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα άτομα που μπαίνουν στην διαδικασία μιας δίαιτας βρίσκονται σε έναν μόνιμο “πόλεμο” προκειμένου να αντισταθούν στην πείνα που προκαλείται! Για αυτόν τον λόγο είναι μεγάλο το ποσοστό αποτυχίας των διαιτών ανεξαρτήτως της ψυχολογικής κατάστασης του ατόμου! Με βάση τα παραπάνω λοιπόν αντιλαμβανόμαστε ότι μια viral δίαιτα μπορεί να φαίνεται εντυπωσιακή αλλά δεν παύει να κρύβει αρκετούς κινδύνους!

Όταν κάνουμε δίαιτα μαθαίνουμε στον οργανισμό μας να σταματήσει να ανταποκρίνεται στα μηνύματα πείνας και κορεσμού, μια κατάσταση που μπερδεύει τόσο πολύ όχι μόνο το σώμα αλλά και το μυαλό με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες το άτομο να αποκτήσει διαταραγμένη σχέση με το φαγητό!

Επίσης, όταν ο οργανισμός στερείται απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, μειώνει τον ρυθμό λειτουργίας του καθώς μαθαίνει να επιβιώνει και με λιγότερη ενέργεια με αποτέλεσμα να πέφτει σε λήθαργο! Η πολύ γρήγορη απώλεια βάρους σε μικρό χρονικό διάστημα είναι πιθανό να μας οδηγήσει σε απώλεια μυϊκού ιστού και όχι λίπους κάτι που θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τον μεταβολικό ρυθμό ο οποίος καθορίζεται άμεσα από την μυϊκή μας μάζα! Οι εσωτερικές διαμάχες που συμβαίνουν όταν ένα άτομο είναι σε διαδικασία απώλειας βάρους μέσω περιορισμού της τροφής είναι αδιαμφισβήτητες! Όλοι οι άνθρωποι που ακολουθούν μια στερητική δίαιτα έχουν υψηλότερα επίπεδα στρες σε σχέση με τα άτομα που δεν είναι σε δίαιτα! Η συγκεκριμένη συνθήκη παίζει καθοριστικό ρόλο και στον τρόπο που αισθανόμαστε για το σώμα μας για αυτό και η κριτική που ασκούν για το σχήμα και το μέγεθος του σώματος τους είναι μεγάλη! Δυστυχώς όλη αυτή η κατάσταση είναι ένας φαύλος κύκλος ασιτίας-σίτισης που έχει άμεση επίδραση τόσο στην υγεία του σώματος όσο και στην υγεία της ψυχολογίας!”

Προσθέτει επίσης, πως κάποιες δίαιτες όντως βασίζονται σε έρευνες και μπορούν να έχουν υπέροχα οφέλη για την υγεία μας, ενώ άλλες είναι περισσότερο μόδα και δύσκολα εφαρμόζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα:  “Για παράδειγμα ο Μεσογειακός τρόπος διατροφής δεν θεωρείται τυχαία από τις πιο υγιεινές προσεγγίσεις! Είναι ισορροπημένη, γεμάτη θρεπτικά συστατικά και έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στην καλή υγεία και στην μακροζωία! Το ίδιο ισχύει και για την δίαιτα DASH η οποία έχει σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε η μεγάλη περιεκτικότητα σε φρούτα, λαχανικά και καλά λιπαρά να φροντίζουν την σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης! 

Από την άλλη, υπάρχουν δίαιτες που ακούγονται εντυπωσιακές, αλλά δεν βασίζονται σε αρκετά επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν την ασφάλεια τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα! Για παράδειγμα, η κετογονική δίαιτα μπορεί να έχει κάποια οφέλη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (όπως στην επιληψία) αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους είναι δύσκολο να την διατηρήσουν καθώς μπορεί να έχει και παρενέργειες μιας και στην συγκεκριμένη δίαιτα απουσιάζουν οι υδατάνθρακες, η κύρια πηγή ενέργειας ολόκληρου του οργανισμού!  Το ίδιο ισχύει και για τις δίαιτες αποτοξίνωσης, οι οποίες βασίζονται στην πεποίθηση ότι το σώμα μας χρειάζεται “καθαρισμό”! Όμως ο ανθρώπινος οργανισμός είναι τόσο έξυπνος που έχει μεριμνήσει και για αυτό μέσω του ήπατος και των νεφρών που κάνουν εξαιρετικά την δουλειά τους.

Για να καταλάβουμε αν μια δίαιτα είναι ασφαλής για το σώμα αλλά και για την ψυχή μας πρέπει, για αρχή, να έχει επιστημονική βάση και όχι να στηρίζεται στις “εμπειρίες” διάφορων influencers ή μη ειδικών: “H δίαιτα που θα ακολουθήσουμε οφείλει να πληροί όλες τις ανάγκες που έχει ένας ανθρώπινος οργανισμός σε θρεπτικά συστατικά προκειμένου να μην οδηγηθούμε σε έλλειψη αυτών, σε πιθανή κόπωση αλλά και σε διαταραγμένη σχέση με το φαγητό. Επιπλέον, τέτοιου είδους δίαιτες μπορεί να οδηγήσουν σε γρήγορη απώλεια βάρους η οποία όμως είναι δύσκολα διατηρήσιμη με αποτέλεσμα να προκαλούν το γνωστό φαινόμενο “γιο-γιο” (απώλεια και επαναπρόσληψη του βάρους), το οποίο είναι επιβαρυντικό τόσο για τον μεταβολισμό όσο και για την ψυχολογία του ατόμου! Τέλος, οι συγκεκριμένες δίαιτες που γίνονται viral στα social media στερούνται εξατομίκευσης. Το τι λειτουργεί για έναν influencer ή κάποιον που μοιράζεται την εμπειρία του δεν σημαίνει ότι λειτουργεί για όλους! Οι διατροφικές ανάγκες του κάθε ατόμου είναι τόσο ξεχωριστές και διαφέρουν μεταξύ τους βάση ηλικίας, τρόπου ζωής, κατάσταση υγείας αλλά και προσωπικών προτιμήσεων!” H κ. Γιαννακοπούλου τονίζει: “Πως είναι πολύ σημαντικό ως Διατροφολόγοι να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους για τους κινδύνους που επιφέρει η δίαιτα. Έπειτα, οφείλουμε να τους διδάξουμε τον βιολογικό τρόπο λειτουργίας του οργανισμού μιας και η απώλεια βάρους είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα. Τι συμβαίνει στο εντερικό μικροβίωμα; Πως επηρεάζει η έλλειψη ποιοτικού ύπνου το σωματικό βάρος; Τι τρόφιμα μπορώ να καταναλώνω ώστε να μειώσω τις ορμόνες του στρες; και πολλές άλλες πτυχές που δυστυχώς λίγοι γνωρίζουμε για το σώμα μας. Η αλλαγή του τρόπου σκέψης γύρω από το φαγητό και την εικόνα σώματος είναι σημαντικά μαθήματα για να ξεκινήσει κάποιος το ταξίδι της αυτοφροντίδας του προκειμένου να φτάσει στο επιθυμητό του αποτέλεσμα με αφάλεια και περισσότερες γνώσεις. Μόνο όταν σε μάθεις πραγματικά μπορείς να σε αγκαλιάσεις και να σε βοηθήσεις!”