Η πρόκληση του να είσαι γυναίκα

Από τον δημόσιο σεξιστικό λόγο μέχρι τις εργασιακές συνθήκες, που νομοτελειακά οδηγούν στο συνταξιοδοτικό χάσμα, η ζωή των γυναικών παρουσιάζει προκλήσεις, στις οποίες η ισότιμη μεταχείριση και ο θεμελιώδης σεβασμός, δυστυχώς συχνά, δεν είναι δεδομένα, ακόμα και όταν οι γυναίκες πέφτουν θύματα της πιο ακραίας βίας. Όπως παρουσιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Γενική Γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα προχωρά η υλοποίηση μιας σειράς εργαλείων για την θεραπεία, των ορατών τουλάχιστον, ανισοτήτων. Ωστόσο, η ευθύνη της προόδου βαραίνει όλους, όποιος κι αν είναι ο ρόλος τους στην κοινωνία.

Όταν η παρουσίαση της βίας, καταλήγει να είναι βία

«Η κακοποίηση των γυναικών δεν αποτελεί ιδιωτική υπόθεση, πρέπει να έρχεται στο φως, να συζητείται και να αντιμετωπίζεται. Ωστόσο, η προσέγγιση τέτοιων περιστατικών από τα ΜΜΕ και η γενικότερη στάση τους απέναντι στα θέματα φύλου είναι καθοριστική, κάτι που αναγνωρίζεται και από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το πρώτο νομικά δεσμευτικό μέσον για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Δεν πρέπει να αναπαράγονται τα έμφυλα στερεότυπα και ο σεξιστικός λόγος, ούτε βέβαια να θυματοποιούνται οι γυναίκες. Το ζητούμενο είναι ο σεβασμός τους. Για αυτό, ο λόγος των δημοσιογράφων είναι σημαντικό να διέπεται από αίσθημα ευθύνης και ευαισθησία. Μαχόμαστε για την εξάλειψη των στερεοτύπων και του σεξισμού και χρειαζόμαστε τη βοήθεια όλων για να την πετύχουμε» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Γενική Γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα.

Την ευθύνη των μέσων ενημέρωσης επισημαίνει και ο Γιώργος Πλειός, καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. και μέλος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου. «Ακόμα και αν θεωρήσουμε ότι τα Μέσα Επικοινωνίας παρουσιάζουν την κοινωνία όπως είναι, στην ουσία βοηθούν να συντηρούνται αυτές οι νοοτροπίες, να διαιωνίζονται τα στερεότυπα. Δηλαδή, τα μέσα επικοινωνίας παίζουν ρόλο, ακόμα και αν τα ίδια δεν υιοθετούν τον σεξισμό, αλλά παρουσιάζουν τον σεξισμό της κοινωνίας. Κρύβονται πίσω από μια τάση η οποία είναι ευρεία και την χρησιμοποιούντα για να βρουν ανταπόκριση. Όμως, οι δημοσιογράφοι έχουν ευθύνη απέναντι στα αρνητικά φαινόμενα».

Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται και ειδικά σε ρόλους ευθύνης, ενώ ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η παραποιημένη παρουσίαση, ειδικά σε ό,τι αφορά τη βία. «Ένα σταθερό στερεότυπο στη βία κατά των γυναικών είναι ότι αναζητάται η ευθύνη στο θύμα και όχι στον θύτη. Όταν η γυναίκα είναι το θύμα οποιασδήποτε μορφής σωματικής βίας, και ειδικά αν πρόκειται για σεξουαλικό έγκλημα, τίθενται ερωτήματα: γιατί φορούσε αυτά που φορούσε, γιατί κυκλοφορούσε έξω τέτοια ώρα, μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα» τονίζει ο κ. Πλειός, ο οποίος ωστόσο διαπιστώνει βελτίωση. «Αυτά δεν χαρακτηρίζουν προφανώς όλα τα μέσα στον ίδιο βαθμό, ούτε όλες τις εκπομπές ή όλους τους δημοσιογράφους. Σήμερα τα κανάλια παρουσιάζουν τις γυναίκες καλύτερα από ότι σε προηγούμενες δεκαετίες. Έχουμε κάνει βήματα και αυτό έχει βοηθήσει και τις γυναίκες να εμψυχωθούν και να διεκδικήσουν και να κατακτήσουν περισσότερο χώρο στην κοινωνία».

Τα εμπόδια στην αγορά εργασίας

Τα στερεότυπα δεν είναι, όμως, μια αόριστη έννοια, που επηρεάζουν μόνο την δημόσια απεικόνιση του γυναικείου φύλου. Είναι ένα πραγματικό εμπόδιο, για παράδειγμα στην εργασιακή πρόοδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, το 2019 στον τομέα εργασία η Ελλάδα βρίσκεται στο 64,2, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 72. «Επιβάλλεται αλλαγή πολιτικής, με θεσμικές πρωτοβουλίες για την επαγγελματική στήριξη των γυναικών, αλλά και τη στήριξη της οικογένειας. Η εναρμόνιση της ιδιωτικής ζωής με τη δημόσια θα λύσει τα χέρια των γυναικών. Μέρος των πρωτοβουλιών που έχουμε αναλάβει είναι το πρόγραμμα “SHARE: Προώθηση της εξισορρόπησης της εργασιακής και οικογενειακής ζωής στις επιχειρήσεις και καλύτερης κατανομής των υποχρεώσεων φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών”. Μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο του προγράμματος, προβλέπεται η απονομή Σήματος Ισότητας, σε επιχειρήσεις που υλοποιούν κατάλληλες πολιτικές και δράσεις επιμόρφωσης στελεχών επιχειρήσεων. Κάποιες από τις πρωτοβουλίες μας θα υλοποιηθούν για πρώτη φορά στη χώρα μας» υπογραμμίζει η κ. Συρεγγέλα.

Μια άλλη πρόκληση της επαγγελματικής ζωής, με την οποία έρχονται αντιμέτωπες οι γυναίκες, είναι η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Από το 2011 έως το 2019, το ποσοστό των κλήσεων προς τη γραμμή στήριξης της Γενικής Γραμματείας ισότητας σχετικά με τέτοια περιστατικά είναι στο 2%, ωστόσο η κ. Συρεγγέλα εκτιμά ότι «αν και το νομοθετικό πλαίσιο είναι επαρκές, πολλές γυναίκες διστάζουν να καταγγείλουν την παρενόχληση λόγω της δευτερογενούς θυματοποίησης που ενδεχομένως να βιώσουν με την δημοσιοποίησή της. Δηλαδή, οι γυναίκες φοβούνται την ανεργία ως συνέπεια της καταγγελίας, ενώ το κοινωνικό περιβάλλον λειτουργεί αποτρεπτικά, καθώς πιστεύουν πως θα τις κατηγορήσει ότι προκάλεσαν το συμβάν, ειδικά αν ο θύτης έχει καλό κοινωνικό προφίλ».

Η Σοφία Λιάκου, νομικός του Συμβουλευτικού Κέντρου Λάρισας, όπου μπορούν να απευθυνθούν οι γυναίκες για να λάβουν στήριξη, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη χώρα μας αναφορικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Ο Συνήγορος του Πολίτη κατέχει κεντρικό θεσμικό ρόλο, ενώ έχει ενισχυθεί και ο υποστηρικτικός προς τις εργαζόμενες ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο, επίσης, έχει διαδραματίσει προς την προσπάθεια της προώθησης της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΟΠΙΦ), καθώς διαθέτει ένα ευρύ υποστηρικτικό δίκτυο εξήντα τριών δομών πανελλαδικής εμβέλειας, που περιλαμβάνει την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, 42 Συμβουλευτικά Κέντρα και 20 Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών και των παιδιών τους. Προκειμένου να μπορέσει η κάθε γυναίκα να ενημερωθεί και να δράσει, μπορεί να απευθυνθεί σε οποιονδήποτε από αυτούς τους φορείς».

Η εμπειρία της κ. Λιάκου συμφωνεί με τις παρατηρήσεις της κ. Συρεγγέλα: «Δυστυχώς, η πιο συνηθισμένη στρατηγική που υιοθετούν οι γυναίκες είναι η μη καταγγελία της παρενόχλησης. Οι εργαζόμενες δεν συναινούν αλλά ταυτόχρονα προσπαθούν να αγνοήσουν τη σεξουαλική παρενόχληση με τίμημα την ψυχική τους υγεία και κάποιες φορές και τη σωματική τους ακεραιότητα. Αισθάνονται παγιδευμένες, ενώ η εξακολουθητική έλλειψη σεβασμού από την πλευρά του εργοδότη ή συναδέλφου κλονίζει την αυτοπεποίθησή τους».

Όμως, η ανισότητα στην εργασία καταλήγει σε ανισότητα και στην συνταξιοδότηση. Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Συρεγγέλα «το έμφυλο μισθοδοτικό και συνταξιοδοτικό χάσμα είναι απόρροια της ίδιας παγιωμένης κατάστασης: Οι γυναίκες επιβαρύνονται με τις περισσότερες εργασίες στο σπίτι και με τη φροντίδα των νεαρών ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Για να ανταπεξέλθουν, είτε εργάζονται λιγότερες ώρες, συγκριτικά με τους άνδρες, είτε μένουν εκτός αγοράς εργασίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στη συνέχεια την ύπαρξη συνταξιοδοτικού χάσματος».

Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για το λόγο αυτό ξεκίνησε την υλοποίηση του έργου «PEGASUS – Αντιμετωπίζοντας το έμφυλο χάσμα στις συντάξεις στην Ελλάδα», μαζί με το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. «Στοχεύουμε στην ενημέρωση των πολιτών, αλλά και με τη δέσμευση των δημόσιων φορέων και των κοινωνικών εταίρων για έμπρακτη συμβολή στην αντιμετώπισή του προβλήματος» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Συρεγγέλα.

Κι αν οι αδικίες είναι πολλές, το μέλλον μπορεί να τις διορθώσει όλες και οι επόμενες γενιές είναι πάντα το στοίχημα. «Στα αγόρια θέλω να πω αυτά που λέω και στους γιούς μου, ότι πρέπει να σέβονται τους ανθρώπους και να τους κρίνουν μόνο από την αξία τους, να αποδοκιμάζουν την υποτίμηση των κοριτσιών, όταν είναι μάρτυρες τέτοιων περιστατικών, και να αποτρέπουν και να καταγγέλλουν τη βία κατά των γυναικών αλλά και γενικότερα. Παράλληλα, σε όλα τα κορίτσια του κόσμου θα ήθελα να πω πως θα πρέπει να μιλούν και να καταγγέλλουν, όταν υφίστανται βία ή αδικία. Γιατί είμαστε δίπλα τους» καταλήγει η κ. Συρεγγέλα.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ ΜΠΕ / Σοφία Μανδηλαρά