Σταύρος Ζουμπουλάκης: Η πανούκλα του Καμύ και όσα ζούμε

Με αφορμή τη θρυλική Πανούκλα του Καμύ. 

Όλο το ζήτημα ήταν να σώσουν όσο γίνεται περισσότερους ανθρώπους από τον θάνατο και τον οριστικό χωρισμό. Ένας μοναχά τρόπος υπήρχε για αυτό: να πολεμήσουν την πανούκλα. Αυτή η αλήθεια δεν ήταν αξιοθαύμαστη, ήταν απλώς λογική απόρροια της πραγματικότητας», διαβάζουμε στην Πανούκλα (1947) του Καμύ (La Peste, folio, σ. 126).

Υπάρχουν αλήθειες που δεν είναι ούτε αξιοθαύμαστες ούτε μεγαλεπήβολες, αλλά ανιαρά απλές, αλήθειες που τις επιβάλλει η ίδια η πραγματικότητα, για όσους δεν είναι εξημμένες κεφαλές. Αυτό ακριβώς είναι το ζήτημα και με τη σημερινή παγκόσμια επιδημία: να σώσουμε όσους γίνεται περισσότερο. Όλα τα άλλα είναι ανοησίες ή και αήθειες. Θα έχουμε πολλά να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε και να αλλάξουμε, όταν περάσει η μπόρα, κυρίως για να αντιμετωπίσουμε την κατεξοχήν ανισότητα που υπάρχει στον κόσμο, την ανισότητα απέναντι στην υγεία και τη ζωή. Τώρα προέχει να ζήσουμε σχεδόν όλοι.

Ξέρω καλά τι τεράστια απόσταση πόνου χωρίζει το «όλοι» από το «σχεδόν όλοι» και μακάρι να μην ήμουν υποχρεωμένος σε αυτή τη διατύπωση. Ορισμένοι από μας γνωρίζαμε ήδη, από πικρή προσωπική πείρα, και δεν περιμέναμε τη νέα επιδημία για να το μάθουμε, ότι αυτοί που κρατάνε την κοινωνία όρθια είναι πρώτα από όλα οι γιατροί και οι νοσηλευτές που ξέρουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους.

Από τι εξαρτάται η μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση σε αυτό το ιδανικό «όλοι»; Πρωτίστως, από τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και όλο το υγειονομικό προσωπικό που ξέρει να κάνει τη δουλειά του. Ο γιατρός Ριέ της Πανούκλας, που κοιμάται σε όλη τη διάρκεια της επιδημίας τέσσερις ώρες την ημέρα, δεν είναι ούτε άγιος ούτε ήρωας. Το δικό του ηθικό ιδεώδες είναι η τιμιότητα, δηλαδή, όπως εξηγεί ο ίδιος, το να κάνει σωστά τη δουλειά του, μια δουλειά που κάποιες φορές θα απαιτήσει να θέσει σε κίνδυνο και τη δική του υγεία.

Ορισμένοι από μας γνωρίζαμε ήδη, από πικρή προσωπική πείρα, και δεν περιμέναμε τη νέα επιδημία για να το μάθουμε, ότι αυτοί που κρατάνε την κοινωνία όρθια είναι πρώτα από όλα οι γιατροί και οι νοσηλευτές που ξέρουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Τα νοσοκομεία είναι τα κατεξοχήν ιερά καθιδρύματα κάθε πόλης. Εκτός όμως από την τιμιότητα των γιατρών, οι επιδημίες δοκιμάζουν και την τιμιότητα καθενός από εμάς, η οποία απαιτεί αδιάκοπη προσοχή. Με τα λόγια του Ταρρού, άλλου κεντρικού προσώπου της Πανούκλας: «Ο τίμιος άνθρωπος, αυτός που δεν μολύνει σχεδόν κανέναν, είναι ο όσο γίνεται λιγότερο αφηρημένος.

Χρειάζεται θέληση και ένταση για να μην είσαι ποτέ αφηρημένος!» (σ. 228). Με άλλα λόγια, τιμιότητα είναι η ένταση της ευθύνης για τους άλλους, που στην περίοδο των επιδημιών, για τους περισσότερους από μας, εκφράζεται, παράδοξα και βασανιστικά, με το να μένεις μακριά τους. Αυτήν την τιμιότητα ο Ταρρού, που δεν πιστεύει στον Θεό, όπως δεν πιστεύει και ο Ριέ, την ονομάζει σε άλλο σημείο αγιότητα χωρίς Θεό (σ. 230). Επειδή έγινε μεγάλη συζήτηση στον τόπο μας για τη στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στην επιδημία, θα ήθελα να απευθυνθώ και στους πιστούς, με μια φράση ενός ετεροδόξου, του αγίου Ιγνατίου Λογιόλα.

Η φράση δεν απαντά πουθενά στα γραπτά του, αλλά μας την έχει διασώσει ο στενός συνεργάτης και πρώτος βιογράφος του Pedro de Ribaneyra (1527-1611): «Πράξε ως εάν όλα να εξαρτώνται από σένα, γνωρίζοντας ότι στην πραγματικότητα όλα εξαρτώνται από τον Θεό».

*Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης είναι συγγραφέας , πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ