Παντελής Δεντάκης: Οι σκοτεινές πλευρές των ανθρώπων δεν πρέπει να κρύβονται

Λίγες μέρες πριν έρθει στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης η “Μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος” του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα Philippe Minyana, ο σκηνοθέτης της παράστασης και εξαιρετικός ηθοποιός, Παντελής Δεντάκης, μιλάει στην Parallaxi για τις προθέσεις της παράστασης, την διαδικασία δημιουργίας της, την σπουδαία πορεία της και τα σχέδια για το μέλλον. 

Σε αυτήν την ιδιαίτερης εικαστικότητας σκηνική προσέγγιση του ομώνυμου παραμυθιού του Philippe Minyana, το οποίο αποτελεί μια ελεύθερη διασκευή του μύθου του Οβιδίου “Πρόκνη και Φιλομήλα”, ο Παντελής Δεντάκης παρουσιάζει μια πρωτότυπη πολυμεσική παράσταση που παντρεύει με ανεπανάληπτο στο ελληνικό θέατρο τρόπο τη θεατρική δράση, την αφήγηση, το video art, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τους φωτισμούς και τη μικρογλυπτική.

Η ιδέα της παράστασης «μικρής μέσα στο δάσος» πώς και πότε γεννήθηκε και τι στάδια – καλλιτεχνικά και, ίσως και προσωπικής διαδικασίας – μπορεί να περάσατε μέχρι την ολοκλήρωση της;

Το κείμενο του Μινιανά ήρθε στα χέρια μου πριν από περίπου 5 χρόνια. Με γοήτεψε αμέσως, καθώς είναι ένα έργο, που χρησιμοποιώντας έναν μύθο του Οβίδιου από τις Μεταμορφώσεις και μεταφέροντας μας σε μια μακρινή εποχή, καταφέρνει να μιλήσει για πράγματα τόσο σημερινά, για πράγματα άλυτα, που ακόμα βασανίζουν τις ψυχές, τα μυαλά και την συμβίωση των ανθρώπων.

Όταν αποφάσισα, πριν τρία χρόνια, να ανεβάσω το συγκεκριμένο έργο, είχα την ανάγκη να διερευνήσω καινούργια και άγνωστα σε μένα καλλιτεχνικά πεδία και αφηγηματικά μέσα. Δουλεύοντας πάνω στη Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος, δημιουργήθηκε στο μυαλό μου η εικόνα της συνομιλίας δύο κόσμων: απ’ την μία του ανθρώπινου κι απ’ την άλλη ενός φαντασιακού μικρόκοσμου· του κόσμου που βλέπουμε και του κόσμου που πλάθουμε με την φαντασία μας· του κόσμου της αθωότητας κι εκείνου της χυδαιότητας.

Η παράσταση πέρασε από πολλά στάδια. Μετά από πολλές συζητήσεις, έρευνα και δοκιμές πειράματα, καταλήξαμε στην τελική επιλογή των αφηγηματικών μέσων και στον τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν. Θα μπορούσα να πω, πως Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος είναι το αποτέλεσμα της φαντασίας, της τεχνικής και της διαστροφής όλων των ανθρώπων που δούλεψαν για να δημιουργηθεί αυτή η παράσταση.

Έχετε δημιουργήσει μία παράσταση που μέσα της συνυπάρχουν διάφορες τέχνες. Πώς θα περιγράφατε όλα αυτά σε όσους δεν έχουν ιδέα για την παράσταση σας;

Πρόκειται για μια πρωτότυπη καλλιτεχνική σύνθεση διαφορετικών τεχνών και μέσων. Το θέατρο συνδιαλέγεται με την video art, την μικρογλυπτική, τον κινηματογράφο, την μουσική, δημιουργώντας έναν φαντασιακό και εφιαλτικό μικρόκοσμο. Ο –ζωντανός– κόσμος των ηθοποιών συναντιέται με τον μυστηριακό κόσμο μικρών γλυπτών (μινιατούρων). Ο παρών θεατρικός χρόνος συνδιαλέγεται με τη video art. Ο φυσικός ήχος συνυπάρχει με τον ηλεκτρονικά επεξεργασμένο.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης είναι μικρά γλυπτά, που αναπαριστούν τους ήρωες του έργου. Μέσα από ζωντανό και ηχογραφημένο λόγο, οι ηθοποιοί τούς δίνουν φωνή, αλληλοεπιδρώντας ταυτόχρονα μεταξύ τους. Δύο οθόνες ζωντανεύουν τους σκηνικούς χώρους, προβάλλοντας επεξεργασμένες εικόνες, στατικές και κινούμενες. Μια τρίτη οθόνη αναπαράγει σε παράλληλο χρόνο την ιστορία, χρησιμοποιώντας κοντινά πλάνα στα μικρά γλυπτά, παίζοντας με μοντάζ και οπτικά εφέ.

Η ανάγκη μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα σύμπαν ημιτελές, όπου ο κάθε θεατής έρχεται να το ολοκληρώσει με την δική του φαντασία, τα δικά του τραύματα, τις δικές του επιθυμίες, την δική του διαστροφή.

Είναι μία παράσταση που διαπραγματεύεται δύσκολα θέματα, όπως η βία, η σεξουαλική κακοποίηση, η παιδοκτονία και άλλα που φαίνεται πως δεν έχουμε καταφέρει ως κοινωνία να διαχειριστούμε, αν κοιτάξουμε όσα συμβαίνουν τον τελευταίο ειδικά καιρό στη χώρα. Είναι οπότε μία δουλειά που πιστεύετε πως αφορά όλες τις ηλικίες; Διδάσκει συμπεριφορές;

Πιστεύω πως ο ρόλος της Τέχνης δεν είναι να διδάσκει, αλλά να συμμετέχει στις ατομικές και κοινωνικές ζυμώσεις. Οι σκοτεινές πλευρές των ανθρώπων δεν πρέπει να κρύβονται, δεν πρέπει να καλύπτονται πίσω από τον καθωσπρεπισμό και τον φόβο μην διαταράξουμε την υποτιθέμενη κοινωνική ισορροπία. Θα φτιάχναμε πολύ καλύτερες κοινωνίες, αν ο διάλογος πάνω σε ζητήματα όπως η αλαζονεία, η εκδικητικότητα, η βιαιότητα, η σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση, δεν αποτελούσαν ταμπού για τις παιδικές ηλικίες, αλλά γίνονταν κομμάτι της παιδείας και της διαμόρφωσης του παιδιού-πολίτη.

Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος θίγει τέτοιου είδους ζητήματα, μ’ έναν – θα έλεγα – θαρραλέο και χωρίς περιστροφές, τρόπο. Ο συγγραφέας γράφει ένα κείμενο σκληρό και ωμό, θέλοντας να μιλήσει για την διαστροφή, την οργή, την χυδαιότητα, την εγωπάθεια, αλλά και τον τρόμο του ανθρώπου, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό και τρομακτικό περιβάλλον.

Συνδυάζετε το σκοτάδι και το φως σε μία παράσταση που μιλάει για μία κακοποιητική ανθρώπινη φύση μέσα όμως από μία παραμυθένια αισθητική. Ήταν δύσκολο να κρατήσετε τις όποιες ισορροπίες;

Επιλέξαμε αυτήν ακριβώς την παραμυθένια αισθητική, για να δημιουργήσουμε ένα πιο εύφορο έδαφος στον θεατή, για να εισέλθει και να διαπραγματευτεί την κακοποιητική ή κακοποιημένη φύση του. Μέσα από το «παραμύθι», παίρνουμε φαινομενικά απόσταση· δημιουργείται μέσα μας, μια ψευδαίσθηση απόστασης, που μας βοηθάει να αντικρίσουμε τα τραύματα, αλλά και τις διαστροφές μας, με λιγότερες αναστολές και φόβους.

Οι ιδιότητες σας του ηθοποιού αλλά και του δάσκαλου υποκριτικής, βοηθάει στο να στήνεται μία δουλειά και πόσο μπορεί να δυσκολεύει στο να δώσετε κατευθύνσεις σε άλλους ηθοποιούς;

Πιστεύω στον καλλιτέχνη που αναζητάει συνεχώς την «ολοκλήρωση». Φυσικά, αυτό δεν έρχεται ποτέ, αλλά είναι μια πολύ ουσιαστική και χρήσιμη διαδικασία, για την τέχνη και τη ζωή του.

Στο μυαλό μου, δεν διαχωρίζεται καμία ιδιότητά μου· φυσικά είναι διαφορετικός ο ρόλος του σκηνοθέτη, του δασκάλου και του ηθοποιού, ωστόσο η κάθε λειτουργία εμπεριέχει και συμπληρώνει την άλλη. Αντιλαμβάνομαι το θέατρο ως μια συλλογική και σφαιρική διαδικασία. Ο κάθε ένας έχει φυσικά τον ρόλο του μέσα σ’ αυτή την διαδικασία, θα πρέπει παρόλα αυτά να ενδιαφέρεται, να νοιάζεται και να έχει την περιέργεια για όλα τα επιμέρους κομμάτια της. Η πρόβα, το μάθημα, η παράσταση είναι – ή, καλύτερα, πρέπει να είναι – ένα πεδίο ελεύθερου και ώριμου διαλόγου, ανταλλαγής και δημιουργικής σύγκρουσης.

Τι ξεχωρίζετε από τις μέχρι τώρα παραστάσεις της «Μικρής μέσα στο δάσος» και τι σχέδια υπάρχουν μετά τη Θεσσαλονίκη;

Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος είχε την ατυχία να ανέβει λίγο πριν τον ερχομό της πανδημίας και το πρώτο lock down. Έτσι, διεκόπη βίαια – όπως εκατοντάδες άλλες παραστάσεις – έχοντας διανύσει μια πολύ μικρή πορεία. Ωστόσο, σ’ αυτό το μικρό χρονικό διάστημα που παίχτηκε, εξέπληξε το κοινό και πήρε εκθειαστικές κριτικές!

Στείλαμε το βίντεο της παράστασης στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, ένα απ’ τα κορυφαία φεστιβάλ της Ευρώπης! Η παράσταση εντάχθηκε στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ και παρουσιάστηκε τον περασμένο Ιουλίου, λαμβάνοντας επίσης εξαιρετικές κριτικές, την αγάπη και την συγκίνηση του κοινού.

Τον προσεχή Μάιο, Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος θα περιοδεύσει στο Παρίσι και άλλες τρεις πόλεις της Γαλλίας, τον Ιούνιο θα συμμετάσχει στο Φεστιβάλ του Μάριμπορ, στην Σλοβενία, και από το φθινόπωρο προγραμματίζονται παραστάσεις σε άλλες και φεστιβάλ της Ευρώπης και της Αμερικής.

Τα πολύ καλά λόγια που έχουν πει όσοι είδαν ήδη την παράσταση σας, τι σας δίνουν;

Νιώθω μεγάλη χαρά και ευγνωμοσύνη για την αποδοχή που λαμβάνει η παράσταση, από τους θεατές που την παρακολουθούν. Είναι μια, πραγματικά, συλλογική δουλειά, που όλοι όσοι έχουν δουλέψει και δουλεύουν γι’ αυτήν, το έχουν κάνει και το κάνουν με μεγάλη αγάπη, ενδιαφέρον, χαρά, δημιουργική περιέργεια και… άγνοια κινδύνου.

*Η ιστορία της “Μικρής μέσα στο σκοτεινό δάσος”: Ο Βασιλιάς βιάζει τη μικρή αδερφή της γυναίκας του μέσα σε μια καλύβα στο Σκοτεινό Δάσος. Της κόβει τη γλώσσα και την αφήνει μόνη και αβοήθητη. Επιστρέφει στο παλάτι και, δήθεν συντετριμμένος, της λέει πως η Μικρή πνίγηκε εν μέσω θαλασσοταραχής. Δώδεκα μήνες μετά, κι ενώ η Βασίλισσα βρίσκεται ακόμη βουτηγμένη στο πένθος, μια Γριά εμφανίζεται στο παλάτι και της αποκαλύπτει τις αποτρόπαιες πράξεις του Βασιλιά. Ξεδιπλώνει ένα μαντήλι κεντημένο από τη Μικρή, που τα κόκκινα νήματά του αφηγούνται το έγκλημα και δείχνουν το δρόμο για την καλύβα. Η Βασίλισσα τρέχει να βρει την αδερφή της και μαζί σχεδιάζουν την εκδίκησή τους.

*Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης | Δευτέρα 14 Μαρτίου στις 20.30 | Παίζουν οι ηθοποιοί: Πολύδωρος Βογιατζής, Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη | Η παράσταση είναι κατάλληλη για θεατές άνω των 16 ετών

Δείτε επίσης: