Τι κάνει η Ευρώπη όσο η Κίνα καλπάζει επιστημονικά;
Γιατί η Κίνα προοδεύει τόσο γρήγορα
Η παγκόσμια ερευνητική σκηνή βρίσκεται σε σημείο καμπής. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), το 2023 οι Κινέζοι επιστήμονες ανέλαβαν την ηγεσία σχεδόν στις μισές συνεργασίες τους με Αμερικανούς συναδέλφους.
Ένα ιστορικό ποσοστό, που υπογραμμίζει την ταχεία άνοδο της κινεζικής επιρροής. Σε καίριους τομείς, η Κίνα πλέον διαμορφώνει την παγκόσμια ερευνητική ατζέντα.
Ηγετικός ο ρόλος της Κίνας Δεν είναι μόνο οι κλασικοί δείκτες, όπως τα περίφημα αλλά και κάπως παρωχημένα βραβεία Νομπέλ ή ο απλός αριθμός δημοσιεύσεων, που αποτυπώνουν την πραγματική επιστημονική ισχύ. Η άνοδος της Κίνας αξιολογείται σήμερα με ευρύτερα κριτήρια.
Η ανάλυση έξι εκατομμυρίων ερευνητικών εργασιών δείχνει ότι το 45% των ηγετικών ρόλων σε κινεζο-αμερικανικές μελέτες το 2023 ανήκε σε κινεζικές ομάδες – έναντι μόλις 30% το 2010. Αν συνεχιστεί η τάση, η Κίνα θα επιτύχει ισοτιμία με τις ΗΠΑ σε στρατηγικούς τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η έρευνα ημιαγωγών και οι επιστήμες υλικών μέχρι το 2027/28.
Στις επιστημονικές δημοσιεύσεις η Κίνα προηγείται ήδη. Σύμφωνα με την έκθεση Έρευνας και Καινοτομίας της G20, σχεδόν 900.000 επιστημονικά άρθρα προέρχονται από κινεζικά ιδρύματα – τριπλάσια σε σχέση με το 2015. Στον Nature Index, που αξιολογεί 150 κορυφαία ιατρικά και φυσικοεπιστημονικά περιοδικά, η Κίνα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Από τα δέκα κορυφαία ιδρύματα της κατάταξης, τα επτά είναι κινεζικά.
Παρά τα περίπου 20.000 επιστημονικά ιδρύματα, η Δύση βρίσκεται σε δυσμενή θέση: Το Χάρβαρντ παραμένει μεν πρώτο, αλλά τις θέσεις 2 έως 9 καταλαμβάνουν αποκλειστικά κινεζικά πανεπιστήμια, ενώ το MIT βρίσκεται μόλις στη 10η θέση.
Γιατί η Κίνα προοδεύει τόσο γρήγορα Η Κίνα έχει επενδύσει μαζικά στην επιστήμη και την έχει εντάξει στον πυρήνα της αναπτυξιακής της στρατηγικής. Παράλληλα, έχει ανοίξει την έρευνά της σε διεθνείς συνεργασίες και οργανώνει ενεργά αυτές τις ανταλλαγές. Φοιτητές και επιστήμονες ενθαρρύνονται να κινηθούν παγκοσμίως, δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο διεθνούς συνεργασίας.
Ιδιαίτερα στους τεχνολογικούς κλάδους και χάρη στον «Δρόμο του Μεταξιού», ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα υποδομών και ανάπτυξης, επενδύονται δισεκατομμύρια για την προσέλκυση ταλέντων και την οικοδόμηση παγκόσμιων δεσμών. Η επιστημονική διπλωματία, σύμφωνα με τη μελέτη της PNAS, χρησιμοποιείται συνειδητά ως εργαλείο.
Αναλύοντας το κινεζικό μοντέλο Η ταχύτητα, οι στρατηγικές επενδύσεις και τα κεντρικά κατευθυνόμενα δίκτυα αποτελούν βασικά πλεονεκτήματα της Κίνας. Οι τομείς της μηχανικής, της ηλεκτρονικής, των υλικών, της φυσικής και της χημείας παράγουν κορυφαία αποτελέσματα και υψηλές αναφορές.
Ωστόσο, ο κεντρικός έλεγχος δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα. Η Κίνα υστερεί σε ανατρεπτικές καινοτομίες και στην επιστημονική ανεξαρτησία. Η επιτυχία μπορεί να καθοδηγηθεί, αλλά η δημιουργικότητα όχι. Εδώ οι ΗΠΑ, με το αποκεντρωμένο και επιχειρηματικά καθοδηγούμενο οικοσύστημα καινοτομίας, εξακολουθούν να έχουν σημαντικό προβάδισμα έναντι της Κίνας και της Ευρώπης.
Παράλληλα, το διεθνές περιβάλλον συνεργασίας γίνεται ολοένα πιο δύσκολο. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη βλέπουν την Κίνα ως στρατηγικό αντίπαλο, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις των τελευταίων μηνών επιβαρύνουν τις επιστημονικές ανταλλαγές.
Μάχη ΗΠΑ-Κίνας για την ΤΝ Οι ΗΠΑ διατηρούν, προς το παρόν, το προβάδισμα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά η Κίνα πλησιάζει ταχύτατα. Το γλωσσικό μοντέλο DeepSeek δείχνει πόσο γρήγορα και οικονομικά μπορούν να εμφανιστούν νέες κινεζικές τεχνολογίες. Το Χάρβαρντ παραμένει ισχυρό κέντρο καινοτομίας, αλλά κινεζικές ακαδημίες κερδίζουν έδαφος.
Σήμερα η Κίνα πρωταγωνιστεί ιδιαίτερα στις αιτήσεις για πατέντες Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι ΗΠΑ αντιστέκονται, αλλά τα ευρωπαϊκά ιδρύματα βρίσκονται συχνά πολύ πίσω στον διεθνή ανταγωνισμό.
Γιατί υστερούν ΗΠΑ και ΕΕ; Η άνοδος της Κίνας συμπίπτει με μια περίοδο αδυναμίας στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η αμερικανική επιστημονική κοινότητα υποφέρει από πολιτικές αναταράξεις, περικοπές προϋπολογισμού και διαρροή υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού. Τα μέτρα λιτότητας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και η ανοιχτή αντιπαράθεση των δύο υπερδυνάμεων έχουν μειώσει αισθητά τις κοινές ερευνητικές πρωτοβουλίες και επιταχύνουν τη μετακίνηση ταλέντων προς την Κίνα.
Η Ευρώπη μπορεί ίσως να επωφεληθεί από αυτή τη μετανάστευση ειδικών, όμως το έλλειμμα σε πολλούς τομείς παραμένει τεράστιο. Οι μεγάλες αλλαγές συχνά σκοντάφτουν σε εσωτερικές πολιτικές ιδιαιτερότητες και περιορισμούς – τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στην ευρύτερη ήπειρο.
Η σχεδόν ασταμάτητη άνοδος της Κίνας αναδιατάσσει την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική ισορροπία. Η Κίνα πλέον διοργανώνει και κατευθύνει μέρος της διεθνούς ερευνητικής ατζέντας, ενώ η Ευρώπη χάνει έδαφος στις τεχνολογίες του μέλλοντος.
Μια επιλογή θα ήταν η στοχευμένη συνεργασία με κινεζικές ομάδες, ώστε να διατηρηθεί τουλάχιστον η επαφή με την αιχμή της έρευνας. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πώς θα διαχειριστεί το κινεζικό σύστημα την αυξανόμενη κατακερματισμένη διεθνή επιστημονική σκηνή και τις γεωπολιτικές εντάσεις.
Από τη διαφορετικότητα της Ευρώπης μπορεί να γεννηθεί καινοτομία που δεν μπορούν να προσφέρουν μονολιθικά κράτη. Όπως επισημαίνει και η Έκθεση Παρακολούθησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA), εάν η Ευρώπη συνεργαστεί στοχευμένα και συνενώσει τις δυνάμεις της, μπορεί να εξελιχθεί σε ερευνητικό κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας, ικανό να ανταγωνιστεί ισότιμα την Κίνα και τις ΗΠΑ.
Πηγή – Dw
