10 μαθήματα από τη νίκη του Μαμντάνι — και γιατί μας αφορούν όλους

Λέξεις: Γιώργος Χρηστίδης

Η εκλογή του Ζόραν Μαμντάνι στη δημαρχία της Νέας Υόρκης δεν είναι απλώς μια τοπική είδηση. Είναι γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας, ένα stress test για την αμερικανική κεντροαριστερά και ένα σημείο καμπής για την προοδευτική πολιτική παγκοσμίως.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Νέα Υόρκη (ακρίβεια, στέγαση, μετακινήσεις) είναι τα ίδια που απασχολούν πολίτες από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη μέχρι το Παρίσι, τη Λισαβόνα και το Βερολίνο.

Δέκα συμπεράσματα, με το βλέμμα ενός δημοσιογράφου που, ομολογώ, καταναλώνει καθημερινά υπερβολικές ποσότητες αμερικανικών ειδήσεων και αναλύσεων από όλο το φάσμα: από τα λεγόμενα legacy media, φιλελεύθερα και συντηρητικά (NYT, WSJ κλπ.), μέχρι τα podcasts και new media, από τον Joe Rogan, τον Tucker Carlson, τη Megyn Kelly και τον Ben Shapiro μέχρι τον Don Lemon και τον Mehdi Hasan. Αυτά είναι κατ’ εμέ τα 10 βασικά συμπεράσματα της χθεσινής ιστορικής εκλογικής αναμέτρησης στη Νέα Υόρκη.

1. Η νίκη δεν χτίζεται με «viral» βίντεο, αλλά με εκστρατεία πόρτα-πόρτα

Οι τίτλοι αναπόφευκτα θα εστιάσουν στην ηλικία, στο θρήσκευμα και στη μαεστρική χρήση των social media από έναν νέο και χαρισματικό υποψήφιο, τον οποίο έναν χρόνο πριν δεν γνώριζε σχεδόν κανείς, είχε ελάχιστη θεσμική υποστήριξη και ελάχιστα χρήματα για την εκστρατεία του. Τα social ασφαλώς δίνουν ορατότητα, όμως δεν χτίζουν πλειοψηφίες ούτε κερδίζουν εκλογές. Η εκστρατεία του Μαμντάνι κέρδισε ψηφοφόρους με πολύ πιο κλασικά μέσα: επισκέψεις πόρτα–πόρτα, σταθερή παρουσία στις γειτονιές, απαρέγκλιτη επιμονή στο μήνυμά του για τα πρακτικά ζητήματα (ενοίκια, μισθοί, χτίσιμο νέων κατοικιών, ταχύτερες και ει δυνατόν δωρεάν συγκοινωνίες) που απασχολούν τους ανθρώπους. Χρήσιμο μάθημα για τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, που συχνά υποκαθιστούν την πραγματική πολιτική δράση με την ψηφιακή απήχηση, με πολιτικούς μάλιστα που δεν «τραβάνε».

2) Αγωνία για το κόστος ζωής

Το κόστος ζωής κυριάρχησε στην πολιτική αφήγηση του Μαμντάνι. Όχι γενικά και αφηρημένα, αλλά το ενοίκιο που δεν βγαίνει, το κόστος φροντίδας των παιδιών, οι κακές συγκοινωνίες. Όταν η προοδευτική πολιτική προτείνει λύσεις σε πραγματικά προβλήματα και αποφεύγει τις σκιαμαχίες και τα culture wars, μπορεί να κερδίσει ομάδες ψηφοφόρων, ειδικά της εργατικής τάξης, που είχαν απομακρυνθεί από το Δημοκρατικό Κόμμα. Tο κόστος ζωής και η οικονομία ήταν το πρώτο θέμα στα exit polls, η δε προσέλευση νέων ήταν υψηλή. Στην Ευρώπη, τα ίδια θέματα κόστους ζωής, της οικονομίας και της ακρίβειας ήταν ο Νο1 λόγος που οδήγησε τους ψηφοφόρους στις κάλπες στις ευρωεκλογές του 2024.

3) Πειθαρχημένο μήνυμα, έμφαση στο «καθολικό εμείς».

Ο Μαμντάνι αντιμετώπισε θεούς και δαίμονες. Χρηματιστές και εκατομμυριούχους που έριξαν πολύ χρήμα υπέρ των αντιπάλων του και απείλησαν με αποχώρηση από την πόλη, επιθέσεις για τη θρησκεία του και τη στάση του για τη Γάζα, viral περιεχόμενο με παλιές δηλώσεις του. Εστίασε όμως απαρέγκλιτα στο μήνυμά του: στέγαση, μετακίνηση, παιδική φροντίδα, κόστος ζωής. Η συνέπεια χτίζει αξιοπιστία: το πιο πολύτιμο νόμισμα σε μια εποχή απόλυτου πολιτικού κυνισμού και απογοήτευσης των πολιτών σε όλο τον δυτικό κόσμο.

4) Σαφής θέση για τη Γάζα, χωρίς συλλογική ευθύνη

Η στάση του Μαμντάνι για τη Γάζα είχε κόστος, αλλά και οφέλη. Άνοιξε ρήγματα στο εσωτερικό των Δημοκρατικών, αλλά έδειξε ότι μπορείς να τηρείς θέσεις αρχής και ταυτόχρονα να επιστρέφεις στην καθημερινότητα της πόλης. Για την ευρωπαϊκή αριστερά, το μήνυμα είναι σαφές: η ηθική πολιτική και η χειροπιαστή διαχείριση δεν είναι έννοιες ασύμβατες.

5) Η «ταξική» σύγκρουση δεν τρόμαξε, κινητοποίησε.

Απειλές περί «φυγής επενδυτών και κεφαλαίων», επιθετική χρηματοδότηση αντιπάλων του, δραματικά πρωτοσέλιδα για ένα αυτοκαταστροφικό «σοσιαλιστικό πείραμα» δεν έπεισαν. Ο πρόεδρος Τραμπ αποκάλεσε τον Μαμντάνι «100% κομμουνιστή τρελό», προέτρεψε τους Νεοϋορκέζους να ψηφίσουν τον πρώην κυβερνήτη της πολιτείας Andrew Cuomo (τον κύριο αντίπαλό του) και απείλησε με περιορισμό ομοσπονδιακών πόρων προς την πόλη. Αλλά οι απειλές έδειξαν μάλλον πανικό παρά αποθάρρυναν τους ψηφοφόρους. Το καθαρό δίλημμα που έθεσε ο νέος δήμαρχος ήταν απλό: πόλη για όλους ή πόλη για λίγους. Τα φοβικά επιχειρήματα γύρισαν μπούμερανγκ.

6) Οι νέοι θέλουν δουλειές, αξιοπρέπεια και να βγαίνει ο μήνας

Σε μια πρόσφατη συζήτησή μου με νεαρούς Έλληνες φοιτητές, που είχαν γεμίσει το προηγούμενο βράδυ τη συναυλία του Λεξ και είχαν γνωρίσει τα πρώτα τους δακρυγόνα, αυτό που τους απασχολεί δεν είναι τα κόμματα και η πολιτική ρητορική, αλλά η δουλειά, το σπίτι, η προοπτική μιας αξιοπρεπούς ζωή. Ο Μαμντάνι μίλησε αυτή τη γλώσσα της επισφάλειας στους Νεοϋορκέζους: εισόδημα, φθηνότερη πρόσβαση στην πόλη, ποιοτικός χρόνος ζωής. Το κλειδί για να μιλήσεις στη νέα γενιά.

7) Ανάκαμψη των Δημοκρατικών και ρωγμές στο MAGA

Η Νέα Υόρκη θα γίνει το επόμενο διάστημα ένα στενά παρακολουθούμενο εργαστήριο διακυβέρνησης. Φίλοι και αντίπαλοι θα αναζητήσουν μετρήσιμα αποτελέσματα και λύσεις ή παταγώδεις αποτυχίες (υπαρκτές ή μη). Η θεσμική αμερικανική κεντροαριστερά, που πολέμησε, σίγασε, αποστασιοποιήθηκε ή αγκάλιασε όψιμα τον Μαμντάνι, μπορεί να αποκτήσει ένα πειστικό αφήγημα για τις ενδιάμεσες εκλογές του 2026 και τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Η προοδευτική πτέρυγα των Δημοκρατικών κέρδισε μια μάχη, αλλά η Νέα Υόρκη είναι μεν η μεγαλύτερη πόλη των ΗΠΑ, δεν είναι όμως αντιπροσωπευτική της Αμερικής συνολικά. Η απόλυτη κυριαρχία του MAGA κινήματος πάντως αρχίζει να εμφανίζει ρωγμές, ειδικά τώρα που σπαράσσεται εσωτερικά ανάμεσα σε ακραίους (π.χ. white supremacist θαυμαστές του Χίτλερ όπως ο Νικ Φουέντες), απομονωτιστές, παραδοσιακούς γέροντες του κατεστημένου Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για το ποιος είναι ο γνησιότερος εκφραστής του κινήματος στη μετα-Τραμπ εποχή. Όχι ότι θα καταθέσει τα όπλα. Ο Τραμπ ήδη είπε «AND SO IT BEGINS» (Τώρα αρχίζει η μάχη).

8) Το μάθημα για τις προοδευτικές δυνάμεις

Η συνταγή δεν είναι «αντιγράψτε τη Νέα Υόρκη». Κάθε πόλη και χώρα έχει διαφορετικούς θεσμούς, ανάγκες, προτεραιότητες, εκλογική σύνθεση. Το στοιχείο που μπορεί να μεταφερθεί είναι το γεφύρωμα μεταξύ υλικών αναγκών (στέγη/μετακίνηση/μισθοί) και αξιών (αξιοπρέπεια, ισότητα πρόσβασης, πολυπολιτισμικότητα). Αυτή η γέφυρα μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα.

9) Η αποδυνάμωση και απομυθοποίηση των gatekeepers

Η νίκη του Μαμντάνι επιβεβαιώνει την υποχώρηση της ισχύος και επιρροής των παλαιών «θυρωρών»: παραδοσιακά ΜΜΕ, παλαιοκομματικοί μηχανισμοί, θεσμικά δίκτυα επιρροής. Η πειθώ έχει μετακινηθεί σε τοπικά δίκτυα δράσης, σε μικροδωρητές, σε δημιουργούς περιεχομένου και στις χιλιάδες συνομιλίες πόρτα–πόρτα και στα group chats. Τα πρωτοσέλιδα και οι ευλογίες «βαρόνων», οι προειδοποιήσεις και απειλές του κατεστημένου αποδείχθηκαν ανεπαρκή. Η μάχη δεν κρίθηκε στα γραφεία των εφημερίδων, των δισεκατομμυριούχων, ή των κομματικών βαρόνων, αλλά στα λεωφορεία, στις ενώσεις ενοικιαστών, στις γειτονιές. Αυτό είναι το νέο ισοζύγιο ισχύος: λιγότερη διαμεσολάβηση, περισσότερη εμπιστοσύνη «από τα κάτω».

10) Τα αγκάθια: θεσμοί, δημοσιονομικά, ικανότητα υλοποίησης.

Κανείς δήμαρχος δεν είναι παντοδύναμος ή κυβερνά μόνος. Ο Μαμντάνι θα εξαρτηθεί από τη σχέση του με την Πολιτεία και το Νομοθετικό Σώμα της Νέας Υόρκης που εδρεύει στο Άλμπανι και ελέγχει τον προϋπολογισμό της πόλης, ο οποίος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα υψηλά εισοδήματα. Ήδη μεγάλα ΜΜΕ χαρακτηρίζουν τις προτάσεις τους μη ρεαλιστικές και μη βιώσιμες. Μπορεί. Όπως μπορεί και η ελπίδα εύκολα να μετατραπεί σε απογοήτευση, αφού ορκιστεί δήμαρχος τον Ιανουάριο και περάσει ο μήνας του μέλιτος, όπως έχει συμβεί αρκετές φορές, τόσο στην Αμερική όσο και πιο κοντά, στα δικά μας μέρη.

Ανεξαρτήτως όλων αυτών, η νίκη του Μαμντάνι δεν είναι απλώς ένα στιγμιότυπο, αλλά μια αλλαγή παραδείγματος: μια πολιτική που συνδέει ξανά αξίες με τα καθημερινά προβλήματα και τις αγωνίες των ανθρώπων. Μια πολιτική που μιλά τη γλώσσα μιας πλειοψηφίας που απλώς θέλει να ζει αξιοπρεπώς, να βρίσκει δουλειά, να μετακινείται και να νοικιάζει χωρίς να ματώνει, που έχει σιχαθεί το μιντιακό και πολιτικό κατεστήμενο.

Ώρα Ελλάδα και Ευρώπη να πάρουν το μήνυμα.

*Ο Γιώργος Χρηστίδης είναι ερευνητικός δημοσιογράφος και συνεργάτης ευρωπαϊκών και ελληνικών ΜΜΕ.