10 πράγματα που με κάνουν να αγαπώ τον Σταύρο Τσιώλη

Σαν σήμερα πριν δυο χρόνια, στις 23 Ιουλίου 2019, έφυγε από τη ζωή ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συγγραφέας Σταύρος Τσιώλης, ο «κύριος Σταύρος μας».

Καλοκαίρι έφυγε, με ζέστη, όπως στις αξέχαστες σκηνές των περισσότερων ταινιών του. Αν ήταν νύχτα, σίγουρα γι αυτήν την τελευταία σκηνή θα φρόντιζε κάπου στο βάθος να ακούγεται ένα Γκιώνης, αργόσυρτα και θλιμμένα, για να μας θυμίζει πως… «ζήσαμε κι εμείς».

Με ρωτάνε τα παιδιά στο γραφείο, «ποιος είναι ο Σταύρος Τσιώλης» και τους λέω «ο καλύτερος Έλληνας σκηνοθέτης. Δυο κλάσεις πάνω από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο». Η επιφανειακή μου σχέση με τον κινηματογράφο σε συνδυασμό με την αδιανόητη υπερβολή μου, προκάλεσε στην παρέα θυμηδία αλλά εγώ έτσι θέλω να τον συστήσω: «Οπαδικά. ΠΑΟΚτσήδικα». Δε θέλω να καταλάβουν πόσο σπουδαίος σκηνοθέτης ήταν ο Σταύρος Τσιώλης. Αυτό θα το εκτιμήσουν τα νέα παιδιά από μόνα τους βλέποντας τις ταινίες του, διαβάζοντας τα διηγήματα και τα θεατρικά του. Θέλω να καταλάβουν πόσο σημαντικός υπήρξε και υπάρχει για μένα, για την ψυχοσύνθεση και τον χαρακτήρα μου. Μόνο αυτό.

Τον Σταύρο Τσιώλη τον γνώρισα το 1998 όταν και είδα στον κινηματογράφο «Ολύμπιον» σε πρώτη προβολή το «Ασ περιμένουν οι γυναίκες». Πολλά χρόνια αργότερα τον γνώρισα κι από κοντά, με τη δικαιολογία του δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος αλλά, ουσιαστικά, με τον ενθουσιασμό των χιλιάδων φόλοουρς (οι περισσότεροι είναι ακόμα πιο φανατικοί από μένα) που είχε και έχει. Τον αγάπησα αμέσως και κράτησα βαθιά μέσα μου όσα περισσότερα μπόρεσα από αυτήν την «μακρινή οπαδικότητα». Θα ξεχωρίσω δέκα «Τσιωλικά» στιγμιότυπα για να τα ξαναδιαβάζω κάθε χρόνο τέτοια μέρα και να προτρέπω τους «συνοπαδούς μου» και φίλους μου να προσθέτουν κι αυτοί τα δικά τους. Η σειρά είναι τυχαία (ή και όχι).

1. Ακόμα προσπαθώ να καταλάβω τι οδήγησε τον Σταύρο Τσιώλη στο να σταματήσει να γυρίζει ταινίες από το 1971 ως το 1985. Ξεκίνησε ως βοηθός σκηνοθέτη με ένα κρεσέντο εμπειριών περίπου 50 ταινιών, έκανε τον «Μικρό δραπέτη» το 1969, τον «Πανικό», την «Ζούγκλα των πόλεων» και την «Κατάχρηση εξουσίας» του 1971 και πάτησε φρένο ως το 1985 οπότε και μας χάρισε το «Μια τόσο μακρινή απουσία». «Γιατί σταματήσατε», τον ρώτησα σε μια βιβλιοθήκη στην Αθήνα. «Δεν είχα σταματήσει», μου απάντησε. Επρεπε να ζητήσω εξηγήσεις!
2. «Καθένας μας έχει μια μυστική περιουσία από ξεχασμένες ταπεινώσεις», λέει σε ένα ποίημά του ο Τάσος Λειβαδίτης. Να ήταν, άραγε η πείνα της κατοχής; Να ήταν που «αυτός δεν επιθυμούσε το κακό ούτε του εχθρού του»; Ο Σταύρος Τσιώλης ήταν ένας από τους πιο γλυκομίλητους και καλοσυνάτους ανθρώπους με τους οποίους έχω ανταλλάξει κουβέντες. Και το λένε όλοι αυτό. Αγαπημένη μου δική του φράση στο τηλέφωνο: «Ελα μανάρι μου» (έτσι κι αλλιώς έχει πεθάνει, δεν μπορεί να με διαψεύσει. Νιώθω πλέον δικαιωμένος – φράση δική του-).
3. Για τα παιδικά του χρόνια, την πείνα της κατοχής, τη σχέση του με την οικογένειά του και την αγαπημένη του Τρίπολη, να διαβάσετε οπωσδήποτε το «Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερις», ένα σύντομο διήγημα με σκόρπιες μαρτυρίες από την σκοτεινή για την Ελλάδα εποχή που φαίνεται πως καθόρισε την «ματιά» του σκηνοθέτη σε όλα και – κυρίως – στις γυναίκες.
4. Να διαβάσετε και τα «Θεατρικά» του Σταύρου Τσιώλη όπου, φυσικά ξεχωρίζει το «Ταξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ», το οποίο ανέβηκε από το θέατρο τέχνης «Κάρολος Κουν» αλλά και το «ΚΘΒΕ» πριν μερικά χρόνια. Αγαπημένη μου ατάκα η φράση των κοριτσιών: «Στα παιδιά της κερκίδας μπορείς να έχεις εμπιστοσύνη». «Τα κοκκινομπλέ πατίνια», «Η Πόρτα ή Ο σωρός των φασολιών», «Η δημοπρασία» και «Η γυναίκα του αστροναύτη», συμπληρώνουν τη σειρά θεατρικών κειμένων, όλα τους αριστουργήματα.
5. Δε θα ξεχάσω ποτέ την εμπειρία του να παρακολουθήσω το «Ταξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ» μαζί με τους αναγνώστες του paok24.com ένα απόγευμα στο μικρό θέατρο της Μονής Λαζαριστών. Οι περισσότεροι δεν πήγαιναν συχνά θέατρο, μερικοί δεν είχαν δει ποτέ στη ζωή τους κάποια παράσταση. Μετά το τέλος του έργου, χειροκρότησαν περισσότερο κι από την απονομή του πρωταθλήματος του 2019 και πριν φύγουμε, μού είπε ο Ταχαμάτα: «Ακη, πειράζει που έκλαψα;» Ποιος; Ο Ταχαμάτα από τον Δενδροπόταμο. Του το θυμίζω κάθε φορά που τον βλέπω στην Μητροπόλεως, πίσω από τη σκουπιδιάρα του Δήμου Θεσσαλονίκης όπου δουλεύει ως συμβασιούχος στην καθαριότητα.
6. Ο ΠΑΟΚ ήταν, ας πούμε, η αφορμή της γνωριμίας μου με τον Σταύρο Τσιώλη. Τον βγάλαμε στον αέρα ένα πρωινό στην εκπομπή «Οχι άλλο κάρβουνο» με τον αείμνηστο φίλο και συνάδελφο, Χρήστο Παυλίδη να μας πει δυο λόγια για ένα ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός και όταν του παρουσιάσαμε στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής τον Αργύρη Μπακιρτζή, τους αφήσαμε να περιγράφουν μεταξύ τους «γιατί η Θεσσαλονίκη πρέπει να ανοίξει τελωνείο». Ο «καλός μας άνθρωπος» ήταν ΑΕΚτσής αλλά στις ταινίες και τα θεατρικά του έγραψε για τον ΠΑΟΚ (το γιατί, «δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα»). Πλέον, μαζί με τον Τσιώλη, θυμάμαι και το φιλαράκι μου τον Χρήστο που έφυγε πριν 20 μέρες και πάντα μου έλεγε ότι «σαν τα μπεκατσόνια θα πάμε».
7. Θεωρώ πως το «Ασ περιμένουν οι γυναίκες» δεν είναι μια απλή ταινία. Είναι μια «φάρσα» του Σταύρου Τσιώλη όταν κατάλαβε πως «αυτός θα πάει πρώτος κι εμείς θα έρθουμε μετά» εκεί που τώρα βρίσκεται. Απαξ και το κατάλαβε, έπιασε, κατασκόπευσε τις ζωές μας και τις αντέγραψε πιστά ώστε να μην τον ξεχάσουμε ποτέ. Δηλαδή, δεν τις αντέγραψε απλώς. Τις παρουσίασε με τέτοιο τρόπο ώστε να πείσουμε τον εαυτό μας ότι έτσι είμαστε. Εχω φίλους που ξέρουν όλη την ταινία απ’ έξω. Αλλους που την βλέπουν κάθε δυο – τρεις μέρες. Ο κουμπάρος μου ο Θανάσης την έγραψε σε CD και την ακούει στα ταξίδια με το αυτοκίνητο. Ο Γιάννης «ο Τσιωλικός» έχει γράψει όλο το κείμενο του σεναρίου σε word. Μου το έχει στείλει για να σιγουρεύομαι κάθε φορά που θέλω να πω μια ατάκα από την ταινία. Ρεκόρ «Ασ περιμένουν οι γυναίκες», υπάρχουν πολλά. Κάποιοι έχουν κάνει σελίδα με όλες τις τοποθεσίες της ταινίας, άλλοι έχουν σελίδα στο Facebook με meme. Ενας φίλος, ο Θάνος, μού έλεγε πως στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης οι Ελληνες φοιτητές έχουν ως τελετή υποδοχής των νέων την προβολή της ταινίας. Γενικώς, δεν υπάρχουν άνθρωποι που δεν αγαπούν το «Ασ περιμένουν οι γυναίκες» αλλά κάποιοι λίγοι που… δεν την έχουν δει όσες φορές χρειάζεται.
8. Μερικές φορές «η ζωή μάς στήνει παγίδες». Πριν δυο χρόνια, στο «Parthenώn Film Festival» στον Μαρμαρά, παρουσιάζαμε το «Ασ περιμένουν οι γυναίκες» την ίδια νύχτα με τα «Φτηνά τσιγάρα». Ηταν κι ο Ρένος Χαραλαμπίδης εκεί. Του είπα ότι αυτές οι δύο ταινίες καθόρισαν τα μετεφηβικά μου χρόνια και μου αποκάλυψε πως ήταν να παίξει και ο ίδιος στην ταινία αλλά αυτό… δεν έγινε ποτέ γιατί έτσι ήταν ο κύριος Σταύρος. Πρώτα σχεδίαζε και μετά τα ακύρωνε όλα και αυτοσχεδίαζε από την αρχή.
9. Ανήκω σε αυτούς τους οπαδούς του Τσιώλη που γνωρίζουν όλο το κείμενο του «Ασ περιμένουν οι γυναίκες» απ’ έξω κι ανακατωτά. Η ατάκα του, όμως, που επαναλαμβάνω σχεδόν εμμονικά τον τελευταίο καιρό είναι από το «Φτάσαμε». Πάνω στη συζήτηση ο ένας πρωταγωνιστής (λέμε τώρα) λέει κάτι κι ο άλλος, εμφανώς ενοχλημένος από την ασχετοσύνη του φίλου του, απαντά: «Τι να σε κάνω τώρα; Να σε πάρω από το νηπιαγωγείο να σε περάσω στο πανεπιστήμιο;».
10. Την τελευταία φορά που τον είδα στην Αθήνα, κάπου στα Εξάρχεια, λίγο πριν από ένα παιχνίδι Παναθηναϊκός – ΠΑΟΚ, δεν ήταν πολύ καλά στην υγεία του. Κι όμως, με χαρά δέχτηκε την πρόταση να έρθει στη Θεσσαλονίκη να κάνουμε μια – ακόμα – προβολή της ταινίας του. «Αρκεί να ξεμπερδέψω λίγο με τα νοσοκομεία μανάρι μου». Παιδιά, ο Σταύρος Τσιώλης «μπορεί και να μην ήταν και πραγματικός». Και τι να ήταν; «Ξέρω γω…»

Υ.Γ.: Εκατό φορές να γράψω κείμενο για τον Σταύρο Τσιώλη, τόσες φορές αλλιώς θα μου βγει. Νομίζω πως του χρόνου τέτοια μέρα θα έχουμε εντελώς διαφορετικά πράγματα να πούμε για το εκτόπισμά του στο ελληνικό σινεμά. Σειρά σας τώρα. Προσθέστε περισσότερα.

Διαβάστε επίσης:

ΒΙΝΤΕΟ: Ένα σπάνιο backstage από τα γυρίσματα του «Ας περιμένουν οι γυναίκες»