Ανάμεσα στο φόβο και την αδράνεια: η ευθύνη της ευρωπαϊκής διγλωσσίας

Έχει καταστεί σαφές πλέον ότι στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και δύο εβδομάδες αντιμάχονται δύο ισχυρές απόψεις για το μοντέλο εξόδου από την οικονομική κρίση, που πλήττει τα περισσότερα-κράτη μέλη της. Η μία, με οδηγό τη Γερμανία, υποστηρίζει την αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και την άκαμπτη λιτότητα. Η δεύτερη, με πρωτεργάτη τη Γαλλία, τάσσεται υπέρ της ελεγχόμενης χαλάρωσης των αυστηρών μέτρων λιτότητας, με κερασάκι την ανάπτυξη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. εμφανίζεται δίγλωσση. Σε πολλά ζητήματα ως τώρα η Ενωμένη Ευρώπη ακροβατεί ανάμεσα στις αντιφατικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούν κράτη-μέλη της, με συνέπεια ακόμη και να εγκαταλείπονται πολιτικές που δεν τα υπηρετούν. Και είναι αυτή η διγλωσσία που ευθύνεται εν πολλοίς σήμερα για το σαθρό οικονομικό ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ανίκανο να αντιμετωπίσει τη δικτατορία των αγορών και την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

Τι σημαίνει πρακτικά η διγλωσσία; Τι νόημα έχει; Στη θετική προσέγγιση, την πιο αισιόδοξη, θα μιλούσαμε για έλλειψη συντονισμού. Αντίθετα, στην απαισιόδοξη νοηματοδότηση, θα αναφέραμε τη σκόπιμη προσπάθεια παραπλάνησης. Και οι δύο περιπτώσεις καταλήγουν σε έναν κοινό παρανομαστή. Να έχει διαμορφωθεί ένα κλίμα δυσπιστίας και έλλειψης εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολίτες της Ε.Ε. απέναντι στις πρωτοβουλίες των ηγετών των κρατών-μελών της για τις ακολουθούμενες πρακτικές, με στόχο την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Αυτό το κλίμα είναι έκδηλο στην Ελλάδα τις μέρες που ακολούθησαν τις εκλογές της 6ης Μαΐου. Η απειλή για έξοδο από την ευρωζώνη και η επιστροφή στη δραχμή, που εκτοξεύονται από ορισμένα επίσημα χείλη της Κομισιόν, του Ευρωκοινοβουλίου, του Eurogroup, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και εκπροσώπων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, συναγωνίζονται επάξια τις περι αντιθέτου διαβεβαιώσεις από άλλα, επίσημα χείλη των ιδίων πηγών. Οι επίσημες διαψεύσεις της Κομισιόν και της ΕΚΤ δεν πτόησαν καθόλου. Ίσα-ίσα, θεωρήθηκαν διπλωματική τακτική εκ των ων ουκ άνευ. Και το γαϊτανάκι συνεχίζεται ανελλιπώς. Καινούρια «σοδειά» οι δηλώσεις της Deutsche Bank, που προτείνει ευρωδραχμή.

Η κατάσταση αυτή μοιάζει με σκοτσέζικο ντους. Μία στο καρφί και μια στο πέταλο. Μία μαστίγιο και μια καρότο. Έτσι κι αλλιώς τα τελευταία δύο χρόνια τη σχηματοποιημένη αυτή απειλή, περί εξόδου της χώρας μας από την ευρωζώνη και το μπαμπούλα της δραχμής τον ακούσαμε πολλές φορές και σε διαφορετικούς τόνους, για να αποδεχθούμε αδιαμαρτύρητα τα δύο Μνημόνια. Και το πράξαμε.

Το διακύβευμα, όμως, στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Ένας ολόκληρος λαός βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα. Μνημόνια και λιμοκτονία, ή δραχμή και απομόνωση; Η όποια επιλογή ανακύψει από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου θεωρείται ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα συμπαρασύρει ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό, προφανώς, εξηγεί σε ένα μεγάλο βαθμό και τις απειλητικές δηλώσεις.

Ταυτόχρονα, όμως, ακινητοποιεί κάθε δραστηριότητα. Η εύθραυστη ελληνική οικονομία συνθλίβεται ανάμεσα στο φόβο και την αδράνεια. Πολίτες αρνούνται να ανταποκριθούν στις πάσης φύσεως οικονομικές υποχρεώσεις τους, οικονομίες (όποιες απέμειναν) μεταφέρονται εκτός συνόρων και οι επιχειρήσεις επεξεργάζονται εναλλακτικές λύσεις, στην περίπτωση επιστροφής στη δραχμή. Πλήρης καταστροφή.

Αν οι κάθε λογής ευρωπαίοι ταγοί εγκαλούνται για κάτι στην παρούσα φάση δεν είναι ότι επιμένουν σε ένα μοντέλο που κατά κοινή ομολογία δεν απέδωσε για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ευθύνονται άμεσα γιατί με την ανευθυνότητα της στάσης τους οδηγούν μία ολόκληρη χώρα σε επιλογές απελπισίας. Δεν υπάρχει κανένα άλλοθι για την πάγια ευρωπαϊκή διγλωσσία.

Αντί επιλόγου θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από την ομιλία του καθηγητή Κωνσταντίνου Τσουκαλά, τον περασμένο Ιανουάριο, στο Βερολίνο. Αποδείχθηκε αισιόδοξα προφητικός.

«Το κεφαλαιώδες και πάντα άλυτο ζήτημα της σχέσης σκοπών και μέσων ή της υλικής ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης και αρμονίας δεν αφορά πια κανέναν. Έτσι, μοιραία, η εποχή της οικουμενικής ανταγωνιστικότητας σηματοδοτεί την επιστροφή σε έναν πρωτόγνωρα άκρατο και «αυτορρυθμιζόμενο» κοινωνικό δαρβινισμό. Ο χομπσιανός homo homini lupus δεν έχει μόνο κατατροπώσει τον Μαρξ και ανασκολοπίσει τον Κέινς. Επιπλέον, δεν φαίνεται καν να χρειάζεται να προσφεύγει στις υπηρεσίες ενός Λεβιάθαν που εμφανίζεται πλέον ως ετερόνομη μαριονέτα. Υπό τους όρους αυτούς λοιπόν, το τέλος της Ιστορίας και η έλευση του βασιλείου της μονόδρομης και αξιακά ασφυκτικής τεχνοκρατικής λογικής φαίνεται να έχουν συνεπιφέρει και το τέλος του πάντα ανολοκλήρωτου σχεδίου του Διαφωτισμού. Το μόνο που μας μένει είναι να μιλάμε, να αγωνιζόμαστε και να ευελπιστούμε στην ανασύνταξη του. Είναι βέβαιο ότι η ιστορία δεν τελείωσε».