ΑΠΘ: Πως να μην λειτουργήσει μια βιβλιοθήκη και ένα πανεπιστήμιο

Στο παραμύθι του γεφυριού της Άρτας τονίζεται το ατελέσφορο των προσπαθειών κατασκευής του: «ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν».  Ο πρωτομάστορας κατανόησε με τραγικό τρόπο ότι η αρχική στρατηγική κατασκευής δεν απέδιδε. 

Η πρόσκληση της «όμορφης (του) γυναίκας» στο σκάμμα απηχεί τη δαιμονοποίηση των γυναικών σε μερίδα του προνεωτερικού κόσμου αλλά ταυτόχρονα δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι ο πρωτομάστορας έθετε ως προτεραιότητα την κατασκευή του γεφυριού. Θα μπορούσε βέβαια να μαλώνει με τα πουλάκια που έφερναν το μήνυμα ότι χωρίς αλλαγή κατασκευαστικής στρατηγικής «γιοφύρι δε στεριώνει». 

Θα μπορούσε να κατηγορεί τα πουλάκια ότι παρέχουν πολιτική προστασία στο καθημερινό γκρέμισμα του γεφυριού, θα μπορούσε να φέρνει ραβδούχους να φυλάνε το γεφύρι, θα μπορούσε να συγκρουστεί με «τους μαστόρους και τους μαθητάδες». Με αυτούς τους τρόπους ούτε το γεφύρι θα χτίζονταν, ούτε το σινάφι του θα μακροημέρευε. Παρόμοια με το γεφύρι της Άρτας, όλα τα τεχνικά έργα που τα βράδια γκρεμίζονται απαιτούν έναν αναστοχασμό ως προς τους τρόπους που επιδιώκουμε την κατασκευή τους και τις ευρύτερες συνέπειες.

Οι συγκρούσεις που αναπτύσσονται στο ΑΠΘ από τα τέλη Δεκεμβρίου γίνονται με αφορμή την κατασκευή της βιβλιοθήκης της Σχολής Θετικών Επιστημών (ΣΘΕ) αλλά στην πραγματικότητα αφορούν ένα ευρύτερο πλαίσιο. 

Σχετίζονται με την αναβολή εγκατάστασης της πανεπιστημιακής αστυνομίας που προκάλεσε επικοινωνιακό κενό στην κυβερνητική πολιτική. Θυμίζουμε ότι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του τ. Υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοΐδη στις 8 Μαρτίου 2021, η πανεπιστημιακή αστυνομία θα βρίσκονταν στο ΑΠΘ τον Απρίλιο του 2021. Η προσωρινή αλλαγή του πολιτικού σχεδιασμού -κατόπιν των περσινών κινητοποιήσεων- επιδιώχθηκε να αντισταθμιστεί με την «υποδειγματική αποφασιστικότητα» στην περίπτωση του στεκιού στο Βιολογικό. 

Με παρόντα πολλά ΜΜΕ και μεγαλόσχημες δηλώσεις υπουργών, το στέκι κατεδαφίστηκε παραμονές πρωτοχρονιάς ώστε να εξασφαλιστεί τμήμα του χώρου κατασκευής της βιβλιοθήκης. Ωστόσο, η επί ένα χρόνο αναβολή εγκατάστασης της πανεπιστημιακής αστυνομίας βιώθηκε από ορισμένους ως βαθιά πολιτική ακύρωση. Για ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας και της πανεπιστημιακής κοινότητας, η εγκαθίδρυση της πανεπιστημιακής αστυνομίας ενέχει θέση πανάκειας σε πολλά προβλήματα του πανεπιστημίου. 

Η πανεπιστημιακή αστυνομία γίνεται αντιληπτή ως ο μηχανισμός που θα επιτρέψει τη μετάβαση του ελληνικού πανεπιστημίου από το λαϊκίστικο μπάχαλο της παρωχημένης πολιτισμικής υστέρησης στην αριστεία του δυτικο-ευρωπαϊκού πανεπιστημιακού συγκείμενου. Κατά τη γνώμη μας η πανεπιστημιακή αστυνομία θα εγκατασταθεί καλοκαιριάτικα στο ΑΠΘ αλλά το μέλλον της προδιαγράφεται στα «ψηλά γράμματα» της υπό κατάθεση κυβερνητικής τροπολογίας που προβλέπει τη μετακίνηση των μελών της σε άλλα σώματα της ΕΛΑΣ… Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στις περσινές φοιτητικές κινητοποιήσεις ενάντια στην πανεπιστημιακή αστυνομία τραυματίστηκαν φοιτητές/τριες εντός του ΑΠΘ. Από τότε, κάθε φορά που τα ΜΑΤ ενεργούν εντός του ΑΠΘ προκαλούνται ποικίλες αντιδράσεις στους/ις φοιτητές/τριες: φόβος και αγωνία, θυμός και έκρηξη.

Επιπλέον, οι συγκρούσεις για τη βιβλιοθήκη της ΣΘΕ σχετίζονται με ομάδες που αυτόκλητα θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να επιβάλουν βίαια τη βούλησή τους ενάντια στις αποφάσεις των συλλογικών οργάνων διοίκησης του ΑΠΘ υπονομεύοντας το αυτοδιοίκητο και τη δημοκρατική λειτουργία των πανεπιστημιακών θεσμών. Οι ομάδες αυτές έχουν δημιουργήσει μια μακροχρόνια προβληματική κατάσταση στη ΣΘΕ όπου, όπως έχουμε ξαναγράψει, υπήρξαν επανειλημμένες απαράδεκτες καταστροφές στις Γραμματείες, παράλογη παρεμπόδιση εισόδου μελών ΔΕΠ και ερευνητών, απειλές κατά της Κοσμητόρισσας της Σχολής και των μελών του πρυτανικού συμβουλίου καθώς και άλλα πιο τοπικά αλλά διόλου ασήμαντα περιστατικά βίας.

Τέλος, οι συγκρούσεις σχετίζονται με τις πρακτικές της Πρυτανείας του ΑΠΘ. Αν η κατασκευή της βιβλιοθήκης ήταν το πραγματικό ζητούμενο, η Πρυτανεία θα εξασφάλιζε τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο κατασκευή της: να συζητήσει εκ των προτέρων με όλα τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και κυρίως με όσους είχαν ενστάσεις και να προνοήσει για λύσεις περιορισμού των ενστάσεων. 

Αυτή είναι μια πάγια διεθνώς διαδικασία για όσα τεχνικά έργα συναντούν αντιρρήσεις. Είναι βέβαιο ότι η διαδικασία αυτή δεν θα κατέληγε σε πλήρως αποδεκτές λύσεις. Θα είχε όμως εξασφαλίσει περισσότερες συναινέσεις, κρίσιμες για την απρόσκοπτη ολοκλήρωση του έργου. Η πρακτική της Πρυτανείας συνάδει με πρόδηλους στόχους της κυβέρνησης και οδήγησε ακόμα και φοιτητικούς συλλόγους και φοιτητικές παρατάξεις που στο άμεσο παρελθόν είχαν ξεκάθαρα εμπλακεί σε δυναμικές αντιπαραθέσεις με τους αντιεξουσιαστές, να διαμαρτύρονται καθημερινά ενάντια στην αστυνομοκρατία στο ΑΠΘ. Το διόλου ασήμαντο αυτό πραγματολογικό δεδομένο αποσιωποιείται από όσους έχουν ανάγκη να κατηγοριοποιήσουν ως «μπαχαλάκιδες» συλλήβδην όλους τους φοιτητές ή δαιμονοποιούν φοιτητικές παρατάξεις, ώστε να καλύψουν τις συνέπειες της συγκρουσιακής στρατηγικής.

Από το σημείο αυτό και μετά, η υλοποίηση αυτού του απαραίτητου για τη ΣΘΕ έργου υπονομεύεται δομικά και όλα λειτουργούν στους ρυθμούς της βίας και του παράλογου. Παράλογες και απαράδεκτες οι καταστροφές των υποδομών του ΑΠΘ και η λεκτική ή/και σωματική βία κατά μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας από όσους υπονομεύουν τον πανεπιστημιακό θεσμό. Όσοι καταστρέφουν δημόσια περιουσία πρέπει να συλλαμβάνονται και να παραπέμπονται. 

Να συλλαμβάνονται ως άνθρωποι, όχι ως ζώα προς σφαγή. Όχι από αστυνομικές δυνάμεις που στην κραυγή «πονάω» απαντούν «στα αρχί…α μου» και συνεχίζουν να σέρνουν τον συλληφθέντα. Παράλογος ο απίθανος ξυλοδαρμός των φοιτητών από τα ΜΑΤ που ξεπέρασαν με ένα απλό σπρώξιμο τον μεσήλικα προβοκάτορα. Παράλογη η καθυστέρηση σύλληψής του αφού πρώτα έκανε τα απαραίτητα τηλεφωνήματα και βόλταρε ανενόχλητος. Όλα τα παραπάνω είναι διαθέσιμα προς προβολή σε ιστοσελίδες πολλών ΜΜΕ. 

Όπως έγραψαν και οι καθηγητές του Τμήματος Γεωλογίας ΑΠΘ στην πρόσφατη ομόφωνη απόφαση της Γενικής τους Συνέλευσης, «ο ρόλος των οργάνων της Ελληνικής Πολιτείας είναι κατ’ ελάχιστο προβληματικός, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην βελτιώνεται, αλλά να επιδεινώνεται η υφιστάμενη κατάσταση. 

Αποκορύφωμα αποτέλεσε η επέμβαση της Αστυνομίας την Τρίτη 10/5/2022 στη ΣΘΕ, κατά την οποία έγινε ρίψη δακρυγόνων, ασφυξιογόνων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης μέσα στους χώρους του ισογείου της ΣΘΕ, την ώρα που το κτίριο λειτουργούσε με γεμάτα με φοιτητές αμφιθέατρα και εργαστήρια, με αποτέλεσμα να επικρατήσει απόλυτος πανικός και χάος μέσα στη Σχολή: Διδάσκοντες προσπαθούσαν να προφυλάξουν τους εαυτούς τους και κυρίως τους φοιτητές που ήταν εγκλωβισμένοι μέσα στις αίθουσες, … από θαύμα δε θρηνήσαμε θύματα, χάρη στην ψυχραιμία και αποφασιστικότητα πολλών μελών του προσωπικού, το οποίο προστάτευσε και φυγάδευσε με ασφάλεια ακόμα και άτομα ΑΜΕΑ έξω από το κτίριο. 

Αυτή η ανεύθυνη και επικίνδυνη ενέργεια, αλλά και η γενικότερη συμπεριφορά της Δημόσιας Δύναμης (π.χ. ξυλοδαρμός φοιτητών που απλά διαμαρτύρονταν έξω από την Πρυτανεία, αναφορές για έλεγχο ταυτότητας μελών του ΑΠΘ από άτομα με πολιτική περιβολή, κλπ.) δείχνει ότι καμία εμπιστοσύνη δεν μπορεί να έχει το ΑΠΘ στον τρόπο που η Δημόσια Δύναμη δρα στους χώρους του».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι διμοιρίες των ΜΑΤ μπορούν να διασφαλίσουν την κατασκευή και την καθημερινή φύλαξη της νέας βιβλιοθήκης της ΣΘΕ. Το απλό ερώτημα είναι αν αυτό θα εξασφαλίσει την τάξη και τη λειτουργία του ΑΠΘ. Η απάντηση είναι πρόδηλη: ένα τέτοιο πανεπιστημιακό κτίριο δεν θα είναι ούτε λειτουργικό, ούτε ασφαλές. Η στρατηγική αυτή οδηγεί σε καθημερινή αδυναμία λειτουργίας του πανεπιστημίου. Η αύξηση της καταστολής φέρνει παραπάνω αντίδραση που απαιτεί περαιτέρω καταστολή κλπ. προκαλώντας ακόμα και ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας όπου εκφράζεται η «σοβαρή ανησυχία για αναφορές σχετικά με μη αναγκαία και δυσανάλογη χρήση βίας κατά φοιτητριών/-ών από την αστυνομία χτες, Τρίτη 10 Μαΐου, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης». 

Αν θέλουμε να βρούμε μια λύση δεν ωφελεί να αναρωτιόμαστε ποιος έχει το νόμιμο μονοπώλιο της βίας στα σύγχρονα κράτη. Όσοι έχουν ανασφάλειες επί αυτού ας βρουν άλλο πεδίο να τις θεραπεύσουν, εκτός του ΑΠΘ και των πανεπιστημίων. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν με τη βίαιη επιβολή βούλησης μπορεί να προκύψει στο συγκεκριμένο πλαίσιο μια λύση που δεν θα υπονομεύει καθημερινά το διδακτικό και ερευνητικό έργο του πανεπιστημιακού θεσμού. Το ξαναγράψαμε πριν λίγες εβδομάδες: αν η τήρηση της νομιμότητας και η ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου είναι οι πραγματικοί μας στόχοι, αυτοί υπονομεύονται από όλους όσους εμμένουν στη στρατηγική της έκνομης ή νόμιμης βίας (καταστροφές, καταστολή). Λύση με τη βία δεν θα βρεθεί, ας αναζητήσουμε εναλλακτικές στρατηγικές. Άλλως, το ερώτημα του ποιος και πως θα προστατεύσει το ΑΠΘ από τους προβοκάτορες θα μένει οιονεί μετέωρο. Μια καλή αρχή είναι να παραδεχθούμε ότι χρειάζεται αλλαγή στρατηγικής: αποφάσεις με στόχο ευρείες συναινέσεις, σεβασμός στο πανεπιστημιακό αυτοδιοίκητο, αποφυγή των ατελέσφορων πρακτικών επιβολής βούλησης, συνεχή διάλογο.

Στην προοπτική μιας εναλλακτικής λύσης, οι προτάσεις της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη: «αναστολή της εκπαιδευτικής δραστηριότητας όταν υπάρχει συστηματική παρουσία Δημόσιας Δύναμης» και ανάπτυξη ενός «αποτελεσματικού, αλλά και πρακτικά εφαρμόσιμου σχεδίου δράσης για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί» σε στενή συνεργασία με τα όργανα των Τμημάτων.